Które zwierzę ma najdłuższy ogon? Ranking rekordzistów
Badania naukowe wskazują, że nasi przodkowie stracili ogony ok. 25 mln lat temu. Nie posiadają ich również inne naczelne, a o przyczynach tego ewolucyjnego zwrotu wciąż się dyskutuje. Zwierzęta o najdłuższych ogonach na Ziemi wydają się jednak robić doskonały użytek ze swoich wyciągniętych kręgosłupów.
Ogony spełniają całe mnóstwo funkcji. Pomagają zwierzętom pływać, latać, wspinać się, a nawet skakać. Doskonale odganiają uciążliwe insekty i wzmagają samoobronę, a dla wielu gatunków są również ważnym narzędziem komunikacji i zalotów. Bywają przy tym grube i umięśnione, cieniutkie, pierzaste lub po prostu z włosia. Oto krótki przegląd tych najdłuższych i najbardziej imponujących.
Żyrafa
Gdyby kierować się wyłącznie miarą krawiecką, zwierzęciem lądowym o najdłuższym ogonie jest bez wątpienia żyrafa (Giraffa camelopardalis). Trudno się temu dziwić, gdyż jest to również najwyższe zwierzę na Ziemi, osiągające nawet ponad 5 m wysokości. Zwisający z końca tułowia ogon mierzy do 240 cm, choć sięga zwierzęciu niewiele poniżej kolan. Ma też dość charakterystyczną budowę – z cienkiego „sznurka” pokrytego płową sierścią wyrasta dość nagle czarna, włochata kitka. Jej głównym zadaniem jest opędzanie się od afrykańskich owadów, które dają się żyrafom mocno we znaki.
Ogon żyrafy sięga ponad 2 metrów, fot. bgodfroid/envato
Jaszczurka długoogonowa
Z matematycznego punktu widzenia ogon żyrafy nie sięga jednak nawet połowy jej całkowitej wysokości. O tym, że nie jest to wiele, przekonuje mała jaszczurka długoogonowa (Takydromus sexlineatus) spotykana w Chinach, Indiach, Tajlandii oraz Indonezji. Jej głowa z tułowiem dorastają zaledwie ok. 12 cm, ale sam ogon jest nawet trzy razy dłuższy! W rezultacie gatunku nie da się pomylić z żadnym innym.
Jaszczurki długoogonowe są szybkie i zwinne, a w pogoni za insektami potrafią prężnie wyskakiwać w powietrze. Jeśli zagraża im niebezpieczeństwo, najpierw próbują odstraszyć intruza machając łapkami, a gdy to nie pomoże i atak następuje, bez żalu porzucają swój długi ogon i ratują się ucieczką. Ogon oczywiście odrasta w pełnej krasie.
Jaszczurka długoogonowa to rekordzista w zakresie proporcjonalnej długości ogona, źródło: Rejoice Gassah, CC BY 4.0, via Wikimedia Commons
Skocznik długouchy
Jak na bardzo małego gryzonia, skocznik długouchy (Euchoreutes naso) ma się czym pochwalić. Imponujące są nie tylko jego uszy (o jedną trzecią dłuższe niż głowa), ale także długie stopy kończyn dolnych oraz bardzo długo ogon. Ten ostatni bywa nawet dwa razy dłuższy niż tułów skocznika i sięga 15-16 cm. Takie „wyposażenie” jest niezbędne do wykonywania olbrzymich skoków w powietrze, gdzie czyhają smakowite owady – skocznik najpierw lokalizuje je za pomocą swego niesłychanie wrażliwego słuchu, a następnie wykonuje szybki sus w górę, balansując ogonem.
Niestety, zobaczyć gryzonia w akcji jest praktycznie niemożliwe. Skocznik długouchy nie tylko bowiem poluje głównie nocą, ale na dodatek jest bardzo skryty – dopiero w 2007 r. udało się po raz pierwszy zarejestrować go na filmie.
Skocznik długouchy – ilustracja; autor: Joseph Smit (1836–1929)/Wikimedia
Czepiaki
Niedaleko w tyle za skocznikami pozostają czepiaki (Ateles), czyli małpy typowe dla lasów tropikalnych Środkowej i Południowej Ameryki. Są to jedne z największych małp Nowego Świata, a to za sprawą wyjątkowo długich kończyn oraz ogona, który mierzy 1,9 razy tyle co tułów z głową. Owa ewolucyjna adaptacja pozwoliła czepiakom spędzać większość życia w koronach drzew, na wysokości nawet 25-30 metrów nad ziemią, bez ryzyka upadku.
Małpy przeskakują z gałęzi na gałąź, wykorzystując swe ogony niczym piątą kończynę. Tym sposobem łatwo zdobywają swe ulubione owoce, liście i kwiaty. Warto dodać, że są to zwierzęta wyjątkowo inteligentne, komunikatywne i towarzyskie i żyją w stadach liczących nawet ponad 30 osobników.
Małpa z gatunku czepiaków, fot. CreativeNature_nl/envato
Kistkowiec frędzlouchy
Kolejnym rekordzistą w naszym rankingu jest kistkowiec frędzlouchy (Rheithrosciurus macrotis) spotykany wyłącznie na indonezyjskiej wyspie Borneo. Ta naziemna wiewiórka mierzy ok. 33-35 cm, ale dodatkowo ma jeszcze niemal tak samo długi ogon. Ogon jest przy tym nie tylko długi, ale również bardzo puchaty, więc gdyby zmierzyć jego objętość, wynosi ona aż 130% objętości ciała wiewiórki – to absolutny rekord wśród ssaków. Dla porównania u zwykłych wiewiórek proporcja sięga „zaledwie” 90%.
Po co kistkowcowi taka olbrzymia kita? Naukowcy nie są pewni. Czołowe hipotezy mówią o dezorientowaniu drapieżników, komunikacji między wiewiórkami lub zapewnianiu sobie ciepła podczas poszukiwania pożywienia na ziemi.
Ilustracja przedstawiająca kistkowca frędzlouchego, źródło: Joseph Wolf, Public domain, via Wikimedia Commons
Ogończe
W środowisku wodny zwierzęciem o relatywnie najdłuższym ogonie jest… ogończa (Dasyatidae). Nie jest to jeden gatunek, ale rodzina ryb występująca w morzach klimatu tropikalnego i umiarkowanego. Wszystkie charakteryzują się spłaszczonym ciałem w kształcie owalu lub rombu i długim, cienkim ogonem przypominającym bicz.
Z wyjątkiem jednego gatunku wszystkie ogończe wykorzystują swój ogon jako broń – na jego końcu umieszczony jest jeden lub więcej jadowitych kolców, które wbijają się w ciało przeciwnika i w nim pozostają. Strata dla ryby nie jest wielka, gdyż kolce szybko odrastają. Ofiara ataku musi natomiast liczyć się z bólem, objawami zatrucia, a nawet śmiercią – zagrożenie to dotyczy również ludzi.
Ogończa z gatunku Himantura fai, źródło: Kat Kellner, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons
Rekin kosogonowaty
Do ryb o najdłuższych ogonach należą bez wątpienia rekiny kosogonowate (Alopias), z których na świecie pozostały już tylko trzy gatunki, wszystkie w mniejszym lub większym stopniu zagrożone wyginięciem. Ich ciała mierzą od 3 do 6 m, ale połowę z nich stanowią nadzwyczajnie wydłużone górne płaty płetwy ogonowej. Ich kształt przypomina faktycznie kosę i stąd nazwa rodzajowa.
Ów charakterystyczny ogon pomaga rekinom w polowaniach. Jako wytrawni łowcy zataczają koła wokół ławic mniejszych ryb, aby skupić je w zwartą grupę. Następnie uderzają ogonem, ogłuszając ofiary i wówczas dopiero przystępują do konsumpcji. Dla człowieka kosogonowate są całkiem niegroźne – to ludzie są raczej zagrożeniem dla rekinów łowiąc je dla mięsa, ale i dla sportu.
Rekin kosogonowaty z gatunku Alopias pelagicus, źródło: Thomas Alexander, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Astrapia białosterna
W rodzinie ptaków również nie brakuje gatunków o wyjątkowo długich ogonach. Astrapia białosterna (Astrapia mayeri) to dość duża cudowronka występująca wyłącznie w Nowej Gwinei. Najbardziej okazałe są samce, które mają w swych ogonach po dwie bardzo długie, białe pióra sterówki, sięgające… nawet ponad metr! To ponad trzy razy więcej niż długość ciała satrapii i absolutny rekord wśród ptaków.
Niestety, choć długie ogony bywają ewolucyjną przewagą, w tym przypadku są często przyczyną zguby. Obserwowano już samców, którzy plątali się w zaroślach lub chwytani byli za ogon przez drapieżców. Z drugiej strony, samicom bardzo podobają się metrowe pióra, więc może nagroda jest warta ryzyka.
Samiec astrapii ze swoimi długimi sterówkami, źródło: gailhampshire from Cradley, Malvern, U.K, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons
Wikłacz olbrzymi
Długi ogon dla zaimponowania samiczkom hodują również samce wikłaczy olbrzymich (Euplectes progne). Ptaki te są typowe dla południowej części Afryki i mają charakterystyczne czarne upierzenie z biało-pomarańczowymi detalami na skrzydłach. Czarne są również pióra ogona, których jest łącznie 12 i które osiągają długość nawet ponad pół metra.
W czasie lotów godowych samce eksponują w powietrzu swój ogon, powoli machając skrzydłami. Jest to poważne obciążenie i zarazem jeden z najdobitniejszych przykładów płciowych dekoracji w świecie zwierząt. Z przeprowadzonych eksperymentów wynika, że samice wikłacza faktycznie zawsze wybierają konkurentów z najdłuższym i najmniej poręcznym ogonem, co dowodzi, że sukces reprodukcyjny nie zawsze idzie w parze z największymi szansami na przetrwanie.
Samiec wikłacza olbrzymiego ze swoim długim ogonem, źródło: Derek Keats from Johannesburg, South Africa, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons
Lemur katta
Do zwierząt o najdłuższych ogonach należy również lemur katta (Lemur catta), spotykany w stanie naturalnym wyłącznie na Madagaskarze. Gatunek ma już niestety status zagrożonego wymarciem, ale można go oglądać w ogrodach zoologicznych na całym świecie. Swą popularność te zwinne naczelne zawdzięczają właśnie swym pręgowanym, biało-czarnym ogonom, które mierzą od 56 do 63 cm.
Pierścieni na ogonie jest ok. 25 – 12 lub 13 białych i 13 lub 14 czarnych, przy czym wierzchołek jest zawsze czarny. Poza wyjątkową urodą ogon spełnia u lemurów bardzo istotne funkcje umożliwiając balansowanie na gałęziach drzew, ale także służąc komunikacji i zacieśnianiu więzów w populacji. A ponieważ w społeczeństwie lemurów samice są dominujące, to ich ogony odgrywają kluczową rolę podczas dobierania się w pary. Zalotne „niewiasty” unoszą je wysoko w górę spoglądając jednocześnie przez ramię na swych wybranków. I ponoć to działa!
Lemur katta na drzewie, fot. Retamosastock/envato
- „Animals with the longest tails” IFAW, https://www.ifaw.org/international/journal/animals-longest-tails, 15/08/2024;
- “Long-Tailed Animals” Animalia, https://www.animalia.bio/collections/long-tailed-animals#google_vignette, 15/08/2024;
- “Nice Caboose: Animals With the Longest Tails” Liz Langley, https://www.nationalgeographic.com/animals/article/160430-animals-science-longest-tails-reptiles, 15/08/2024;
- “Wonderful Animals With The Longest Tails In The World” Ranker Science, https://www.ranker.com/list/animals-with-long-tails/ranker-science, 15/08/2024;
- “Top 21 Animals With Long Tails Across the World” Amy Hayes, https://outforia.com/animals-with-long-tails/, 15/08/2024;
- “Animals With the Longest Tails” World Atlas, https://www.worldatlas.com/articles/animals-with-the-longest-tails-in-the-animal-kingdom.html, 15/08/2024;
