Żyrafa – opis, występowanie i zdjęcia. Zwierzę żyrafa ciekawostki
Jak pisał Brzechwa, „żyrafa tym głównie żyje, że w górę wyciąga szyję”. Faktycznie, niezwykła anatomia, która sprawia, że nawet nowo-narodzone młode jest wyższe od większości ludzi, skupia większość naszej uwagi. Ale żyrafy są wyjątkowe i pod wieloma innymi względami. Saki te doskonale kopią, świetnie biegają i wydzielają odór, który skutecznie odstrasza insekty!\
Bezpośredni przodkowie współczesnych żyraf przemierzali Afrykę swym długim krokiem już ok. 20 milionów lat temu. Niestety, dziś spośród wielu ciekawych stworzeń zaliczanych do rodziny żyrafowatych zostały nam już tylko dwa rodzaje: okapi oraz żyrafy. Skąd ta dziwna nazwa? Prawdopodobnie zawdzięczamy ją bardzo trafnemu arabskiemu określeniu „zarafa”, czyli „ten, który szybko chodzi”.
Anatomiczne kuriozum żyrafy
Szyja sama w sobie jest bezsprzecznie doskonałym wynalazkiem ewolucji, ale większości ssaków wystarczy jej kilkanaście centymetrów. U najwyższych żyraf może tymczasem sięgać nawet 2,4 metra i, jak się okazuje, wciąż nie jest jednak wystarczająco długa. Niczym starogrecki Tantal biedna żyrafa nie jest bowiem i tak w stanie dosięgnąć nią do ziemi. W rezultacie przed każdym wodopojem musi więc klęknąć lub rozkraczyć nogi.
Co ciekawe, Matka Natura wcale nie dała wcale żyrafie więcej kręgów, ale po prostu wydłużyła te szyjne do 28 cm. Dla zagwarantowania bezpieczniejszego rozmnażania skokowy wzrost kręgów odbywa się na szczęście dopiero po porodzie. Podobna roztropność dotyczy rogów, zwanych fachowo ossikonami, które w momencie przyjścia na świat złożone są płasko na czaszce niczym antena od starego radia. Dopiero z czasem ulegają kalcyfikacji i zaczynają zdobić głowę niczym korona. Choć większość osobników ma ich dwa, zdarzają się również osobniki z pięcioma!
Do anatomicznych ciekawostek zaliczyć należy także język, który nie dość, że mierzy nawet 50 cm, to jeszcze jest czarno-fioletowy. Atrybut ten w połączeniu z długą szyją sprawia, że żyrafa może w spokoju zostawić sobie podwieczorek na drzewie bez obawy, że sięgnie po niego przedstawiciel innego, mniej uprzywilejowanego gatunku. Kolor nie jest też bynajmniej przypadkowy – język żyrafy bogaty jest w melaninę, która chroni go przed poparzeniem słonecznym. To ważne, bo widziano już nieraz, jak żyrafa w środku dnia dłubie nim sobie w nosie!
Żyrafa ma trudne dzieciństwo i swawolną dorosłość
Określenie „przyjście na świat” w przypadku żyrafy jest sporym eufemizmem. Młode dosłownie wypada bowiem z dróg rodnych matki i ląduje 2 metry niżej automatycznie urywając pępowinę. A ponieważ drapieżniki nie respektują prawa do urlopu macierzyńskiego, mała dwumetrowa żyrafa musi w ciągu kilku godzin nauczyć się biegać. Na pieszczoty czasu nie ma. Mimo to w wielu stadach nawet połowa młodych nie dożywa pierwszego roku, bowiem chętnych na młode żyrafie mięso jest pod dostatkiem.
Dzieciństwo żyrafy nie należy więc do najsłodszych. Matka często zostawia potomstwo pod opieką innych samic, aby nasycić głód i pragnienie. Problem w tym, że wysokie opiekunki chronią tylko swoje własne młode, a inni podopieczni korzystają jedynie systemu wczesnego ostrzegania. Dla własnego bezpieczeństwa pierwszych kilka lat najlepiej jest więc spędzić w chaszczach.
Z chwilą osiągnięcia pełnego rozmiaru i dojrzałości seksualnej świat żyrafy zaczyna jednak rysować się w bardziej optymistycznych barwach. Młode samice cieszą się ogromnym wzięciem, a ponieważ co dwa tygodnie gotowe są do poczęcia, samce ochoczo krążą między stadami, używając sobie miłosnych igraszek. Poligamia jest tutaj standardem. Aby jednak stwierdzić czy współżycie z daną samicą ma biologiczny sens, samiec żyrafy najpierw kosztuje jej moczu. Po smaku i zapachu jest w stanie rozpoznać czy potencjalna partnerka znajduje się akurat w płodnej fazie. Nie warto się wszak zbytecznie wysilać.
Dorosłe życie jest też znacznie bezpieczniejsze. Ważąca 800-1200 kg żyrafa z łatwością obroni się przed lwem wykorzystując impet swoich przednich kończyn oraz kopyto o wielkości dużego talerza obiadowego.
Jak się żyje żyrafie z długą szyją?
Łatwy dostęp do kolczastych akacji, które dominują w jadłospisie żyraf, to niewątpliwy atut ewolucyjny. Jego rozwój wymagał jednak genialnej inżynierii nie tylko w zakresie teleskopowych kręgów, ale i układu krążenia. Aby mózg wytrzymał zmianę ciśnienia związaną ze spuszczeniem głowy kilka metrów w dół, potrzeba wyjątkowo elastycznych żył szyjnych z jednokierunkowymi zastawkami. Dzięki temu przy każdym wodopoju krew nie nabiega żyrafie po krańce uszu.
Jak jednak pokonać grawitację i posłać krew kilka metrów w górę, gdy głowa jest uniesiona? W tym z kolei pomagają wyjątkowe prężne, sztywne i umięśnione tętnice w kończynach. Nawet ściśle opięta skóra na nogach odgrywa tu ważną rolę działający jak pończochy uciskowe! Nie tylko więc żyrafy nie cierpią na żylaki, ale stały się również inspiracją dla naukowców z NASA poszukujących pomysłów na optymalny skafander kosmiczny.
Aby cały ten wertykalny organizm mógł działać potrzeba też specjalnych płuc, które u żyrafy są osiem razy większe niż u człowieka. Szybkość oddechu jest jednak dość powolna, gdyż część wydychanego powietrza zawsze zagubi się gdzieś po drodze w górę.
Żyrafowy pojedynek na śmierć i szyje
Szyja u żyraf ma też kontekst seksualny. Niektórzy badacze sugerują wręcz, że jej współczesne wymiary niekoniecznie odpowiadają wysokości drzew, ale raczej wielkości męskiego ego. Samce bowiem w trosce o zapewnienie sobie jak najszerszych szans rozpłodowych muszą walczyć o dominację w stadach. Z braku kłów, porządnych rogów czy pięści wykorzystują właśnie szyje. W najbardziej dramatycznych pojedynkach obserwuje się wahadłowe uderzenia karku o kark, które skończyć się mogą złamaną szczęką, uszkodzonymi kręgami, a w rzadkich wypadkach nawet śmiercią.
Dla pikanterii warto dodać, że w wielce prawdopodobnym przypadku, gdy oba samce przeżyją walkę, a dominacja zostanie jasno ustalona, rywale pocieszają się wzajemnie pieszczotami. Zdaniem ekspertów owo tulenie jest znacznie częstsze i bardziej czułe niż w przypadku współżycia z samicą. Dyplomatycznie powiedzieć więc można, że kwestia orientacji seksualnej żyraf pozostaje dość płynna.
U żyrafy… mało wody, mało snu, dużo biegania
Anatomia żyrafy zdecydowanie nie sprzyja zawodowemu pływactwu. Lepszą karierą sportową byłyby sprinty i biegi wytrzymałościowe. Obdarzone doprawdy fenomenalnymi nogami zwierzę zna tylko dwa „biegi”: chód oraz galop. W ramach tego ostatniego na krótkich dystansach jest w stanie rozwinąć prędkość nawet 60 km/h. To nawet o 50% więcej niż rekord Usaina Bolta! Jeśli tylko żyrafa zredukuje szybkość do 50 km/h, może już bez problemu sforsować kilkanaście stadionów.
Atletycznym osiągnięciom sprzyjają też niskie wymagania. Żyrafa potrzebuje jedynie nieco ponad 30 g liści, owoców i gałęzi dziennie – to zaledwie 1/5 tego co słoń. Popijać też nie musi, a kilka dni bez wody nie stanowi problemu dla wydajność fizycznej. Gdyby tego było mało, śpi nie więcej niż 30 minut na dobę i to w formie kilku krótkich drzemek, najczęściej na stojąco.
Na co żyrafie cętki?
Nie ma dwóch identycznych żyraf. Niczym linie papilarne u człowieka, deseń cętek na skórze jest absolutnie unikalny i niepowtarzalny. Cętki bywają przy tym brązowe, kasztanowe, pomarańczowe, a nawet prawie czarne. Wiekowe samce nie mają też bynajmniej tendencji do siwienia – ich sierść zwykle staje się wręcz ciemniejsza.
Dlaczego akurat cętki? Żyrafy spotkać można przede wszystkim na afrykańskich sawannach i obszarach zalesionych. Ponieważ rozmiar zdecydowanie nie ułatwia skrywania się przed drapieżnikami, natura zadbała o deseń, który doskonale stapia się z lekko podsuszonym krajobrazem liści, kory i traw.
Podarek, eksponat i packa na muchy, czyli człowiek vs żyrafy
Dzięki charakterystycznej szyi żyrafy można łatwo rozpoznać na prehistorycznych jaskiniowych malunkach pochodzących z Namibii. Z czasem zwierzęta zaczęto chwytać i przy braku innego zastosowania wykorzystywać jako dary dla zagranicznych dyplomatów. Jeszcze w XIX w. egipski pasza Muhammad Ali sprezentował francuskiemu królowi Karolowi X żyrafę w dowód międzynarodowej przyjaźni. Przetransportowany do Paryża gigant z Afryki wzbudził nad Loarą niemało emocji.
Od XX w. żyrafy zaczęły pojawiać się w ogrodach zoologicznych, co wywołało furorę w świecie mody. Brązowe cętki w latach 20-tych podbiły serca elegantek. Równocześnie w Afryce długoszyje zwierzęta były już cenionym trofeum myśliwskim. Zabijano je dla sportu, designerskiej skóry, a nawet ogona, który służył zarówno jako talizman jak i… odstraszający aromatem bicz do pogromu uporczywych insektów.
Największym problemem pozostaje jednak konsekwentne niszczenie siedlisk, w których żyją żyrafy. W rezultacie ludzkiej ekspansji w ciągu ostatnich 30 lat światowa populacja zmalała aż o 40%. Z dziewięciu znanych dziś podgatunków, tylko trzy zwiększają swoją liczebność, a pięć nieustannie się kurczy. Żyjących dziko żyraf nigeryjskich pozostało ok. 400, zaś masajskich żyraf Thornicrafta zaledwie ok. 550. Czyżby te piękne, szlachetne zwierzęta miały więc podzielić los długoszyich brachiozaurów?
- „Facts about giraffe” Giraffe Conservation . Foundation, https://giraffeconservation.org/facts/, 22/09/2022;
- “Giraffe” Center for Biological Diversity, https://www.biologicaldiversity.org/species/mammals/giraffe/natural_history.htm, 22/09/2022;
- “Giraffe” Britannica, https://www.britannica.com/animal/giraffe, 22/09/2022;
- “Giraffe Facts: Habitat, Behavior, Diet” Bob Strauss, https://www.thoughtco.com/fun-facts-about-giraffes-4069410, 22/09/2022;
- “Humans and Giraffe” Giraffe Worlds, https://www.giraffeworlds.com/humans-and-giraffe/, 22/09/2022;
- “Giraffe Science” Wild Nature Institute, https://www.wildnatureinstitute.org/giraffe.html, 22/09/2022;
- “Giraffes (Giraffa spp.) Fact Sheet: Behavior & Ecology” San Diego Zoo Wildlife Alliance Library, https://ielc.libguides.com/sdzg/factsheets/giraffes/behavior, 22/09/2022;