Miłosny trójkąt i dziobanie odbytu: czyli jak wygląda życie uczuciowe pokrzywicy
- Wiosenny poranek, ogród jeszcze skrywa się w cieniu drzew, a pod jednym ze stołów porusza się coś drobnego. To płochacz pokrzywnica — niepozorny, szarawy ptak, który bardziej przypomina wróbla niż bohatera zawiłych miłosnych dramatów. A jednak ten skromny mieszkaniec zarośli i żywopłotów skrywa jedne z najbardziej zaskakujących zachowań godowych w świecie ptaków.
Szary aktor z drugiego planu
Płochacz pokrzywnica (Prunella modularis), to ptak tak niepozorny, że łatwo go przeoczyć. Szara głowa, pierś w podobnym odcieniu, kasztanowy grzbiet w ciemne prążki — wygląda, jakby próbował wtopić się w otoczenie. Zwykle przemyka wśród liści, pół skacząc, pół chodząc, jakby nie mógł się zdecydować, czy jest wróblem, czy drozdem. Żeruje blisko ziemi, pod krzewami lub karmnikami, zawsze czujny, zawsze gotów umknąć w gęstwinę.
Jedynie wiosną zdradza się śpiewem — delikatnym, szczebioczącym, z wyeksponowanego miejsca, jakby na chwilę zapominał o swojej dyskrecji. Ale nawet wtedy niewielu zauważa, że pod tą spokojną powierzchnią kryją się namiętności godne opery mydlanej.
Poliandryczny teatr
Większość ptaków tworzy pary sezonowe lub na całe życie. Ale pokrzywnica? On upodobał sobie inne rozwiązania. W jego świecie nie tylko monogamia, ale i… poliandria, czyli układ, w którym jedna samica łączy się z dwoma samcami, jest zjawiskiem dość powszechnym. Czasem dwóch samców wspólnie broni terytorium, innym razem jeden z nich próbuje się wkraść do łask samicy mimo dominacji drugiego. A samica? Nie jest bierną uczestniczką tego układu — wręcz przeciwnie.
Dziobanie z intencją
Jednym z najbardziej intrygujących zachowań godowych pokrzywnic jest tzw. dziobanie kloaki — brzmi osobliwie, ale kryje się za tym całkiem racjonalna strategia. Samiec, zanim przystąpi do kopulacji, dziobie kloakę samicy. Ta w odpowiedzi często wyrzuca kroplę płynu… zawierającą plemniki. Cudze plemniki.
Badania ornitologa Nicka Daviesa w Ogrodach Botanicznych w Cambridge wykazały, że to zachowanie służy “oczyszczeniu” samicy z materiału genetycznego rywali. Dzięki temu samiec zwiększa swoje szanse na zostanie ojcem.
Ale to nie wszystko. Samica świadomie pozwala na takie zachowanie, a czasem nawet aktywnie wymyka się spod opieki dominującego samca, by kopulować z tym podporządkowanym. Dlaczego? Bo w świecie płochaczy pomoc w wychowie piskląt zależy od ojcostwa.
Dziobanie kloaki podczas zalotów płochacza, źródło: Arend Vermazeren, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons
Ojcostwo, czyli kto karmi
Wyniki badań genetycznych potwierdziły, że zarówno dominujący, jak i podporządkowany samiec mogą być ojcami piskląt w jednym gnieździe — często w zbliżonym stopniu. Jeśli samiec ma pewność, że zapłodnił samicę, chętniej angażuje się w wychowanie młodych. A że dwa dzioby karmiące lepiej niż jeden, samica stara się zapewnić udział obu — nie tylko genetyczny, ale i wychowawczy.
Co ciekawe, czasem do tej gry dołącza… trzeci samiec, “osoba z zewnątrz”, która kopuluje z samicą niezauważona przez pozostałych. Świat pokrzywnic przypomina nieco telenowelę z zawiłymi relacjami, sekretami i walką o prawo do dziedziczenia — a raczej do karmienia.
Natura złożona jak ludzkie emocje
Choć pokrzywica wydaje się być tłem dla bardziej kolorowych i hałaśliwych gatunków, jego życie uczuciowe zasługuje na pierwszoplanową rolę. Złożone strategie rozrodcze, aktywny udział samic, subtelna równowaga sił między samcami i znaczenie współpracy w wychowaniu młodych — wszystko to pokazuje, że natura nie zna prostych schematów.
Za niepozornym wyglądem płochacza pokrzywicy kryje się fascynująca opowieść o ewolucyjnych kompromisach, sprycie i zaskakującej społecznej elastyczności. A następnym razem, gdy zobaczysz szarobrązowego ptaszka kręcącego się pod krzewem — zatrzymaj się. Może właśnie jesteś świadkiem jednej z najciekawszych miłosnych historii, jakie można usłyszeć w ogrodzie.
Opublikowany: 18 czerwca, 2025 | Zaktualizowany: 21 czerwca, 2025
- Africa Gomez; "The fascinating love life of the Dunnock "; https://therattlingcrow.blogspot.com/2012/01/fascinating-love-life-of-dunnock.html; 18-06-2025;
- Davies, N. (1983). ; "Polyandry, cloaca-pecking and sperm competition in dunnocks"; Nature, 302 (5906), 334-336 DOI: 10.1038/302334a0; 18-06-2025;
- Mike Toms GBW Organiser; "The Dunnock: sex in the shrubbery"; https://www.bto.org/sites/default/files/shared_documents/gbw/associated_files/bird-table-50-2007-dunnock-article.pdf; 18-06-2025;
