Wielbłąd jednogarbny – nie nosi w garbie wody i nie jest wcale dzikim mieszkańcem pustyni
Nie nosi w garbie wody i nie jest wcale dzikim mieszkańcem pustyni. Mitów o dromaderach jest sporo, a tymczasem zapomina się, że to skromne zwierzę dostarcza żywności i jest głównym środkiem transportu dla milionów ludzi żyjących w niezwykle trudnych warunkach. Co warto wiedzieć o wielbłądach jednogarbnych i ich ogromnych zasługach dla ludzkości?
Zacznijmy od tego, że już od ponad dwóch tysięcy lat nikt nie widział dzikiego dromadera. Gatunek Camelus dromedarius najprawdopodobniej udomowiony został przed 4 tysiącami lat na Półwyspie Arabskim. Od tamtej pory jego zasięg rozszerzył się wedle potrzeb człowieka i dziś obejmuje pustynne i półpustynne obszary Afryki oraz Bliskiego Wschodu. Przetransportowany do Australii, zdołał częściowo zbiec i dziś na Antypodach spotyka się stada zdziczałych dromaderów.
Sprawa jednego garbu
Wielbłąd jednogarbny, jak zdradza sama nazwa, posiada na grzbiecie sporą wypukłość sięgającą na wysokość nawet ponad 20 cm. Jej kształt nie jest dany raz na zawsze, bowiem garb pełni funkcję magazynu, który opróżnia się i napełnia w zależności od potrzeby. Nie wodą jednak, jak się powszechnie uważa, ale tkanką tłuszczową. W jednym garbie może jej być aż 36 kg, co okazuje się bardzo przydatne podczas długich podróży bez pożywienia i wody.
Organizm dromadera stopniowo metabolizuje tkankę tłuszczową, dostarczając zwierzęciu energii. W czasie tego procesu, zwanego fachowo lipolizą, dochodzi również do uwolnienia wody oraz dwutlenku węgla. W rezultacie garb karmi i poi, a zwierzę może wytrzymać nawet całe tygodnie bez strawy i wodopoju.
Brwi i rzęsy wielbłąda jednogarbnego chronią go przed piaskiem pustyni, fot. spencerpa440/envato
Stworzony do pustynnego życia
Całe ciało wielbłąda dromadera jest przykładem ewolucyjnej zmyślności Matki Natury. Jako najwyższy z trzech żyjących gatunków wielbłądów, dromader może w kłębie sięgać 2,4 m, a jego głowa, osadzona na długiej, wygiętej szyi, sięga jeszcze wyżej. W rezultacie zwierzę może z daleka wypatrywać drapieżników na bezkresie pustyni, w czym pomaga mu wyjątkowo dobry wzrok. Oczy dromadera chronione są przed piaskiem i słońcem za pomocą krzaczastych brwi i podwójnej firanki z rzęs.
Wielbłąd jednogarbny jest mistrzem w zakresie oszczędzania wody. Potrafi on świadomie zamknąć nozdrza, aby zapobiec jej parowaniu. Aby nie pocić się zbyt dużo, dromader zmienia temperaturę swojego ciała w ciągu dnia w zakresie od 31 do prawie 42°C. Jego nerki dodatkowo minimalizują wydalanie cennego H2O. W rezultacie, jeśli temperatura otoczenia nie przekracza 40°C, wielbłądowi wystarcza napić się raz na… dwa tygodnie! Warto dodać, że gdy już dostanie się do wodopoju, jest w stanie w ciągu jednej minut wychłeptać nawet 20 litrów. Bilans wodny potrafi przy tym uzupełniać nawet słoną wodą. Przed przegrzaniem mózgu chroni dromadera specjalny kompleks naczyń krwionośnych, który pozwala na wymianę ciepła i jonów z krwią płynącą w przeciwnym kierunku.
Naturalnie, taka silna specjalizacja ma swoje wady – próby wykorzystania dromaderów w innych klimatach kończyły się zawsze fiaskiem. Zwierzęta są bowiem bardzo wrażliwe na zimno i wilgotność.
Tabela przedstawiająca fakty o dromaderze; opracowanie własne
Życie rodzinne dromadera
Dromadery żyją w stadach liczących sobie około 20 członków. Są to głównie samice z jednym dominującym nad nimi samcem. Co z pozostałą częścią męskiej populacji? Inne samce tworzą z reguły mniejsze, kawalerskie grupy lub prowadzą samotniczy tryb życia. „Szef” stada robi jednak co może, aby utrudnić owym „wolny elektronom” kopulację z jego krowami.
Stosunki między wielbłądami bywają różne. Niezadowolenie okazuje się kłapanie zębami i deptaniem cudzych palców. Prawdziwą agresję stosują wobec siebie jednak wyłącznie samce w okresie godowym. Byki mają w zwyczaju prowadzić zapasy połączone z podgryzaniem nóg rywala, a dodatkowo podbijają swoją atrakcyjność obficie się śliniąc i rozpryskując swój mocz za pomocą ogona. Jako grę wstępną praktykują natomiast gryzienie garbu lub okolic genitaliów krowy.
Najpikantniejszym elementem współżycia wielbłądów jest prawdopodobnie… konieczność ludzkiej pomocy. Opiekunowie stad zazwyczaj pomagają bykowi wprowadzić penis do pochwy samicy. Istnieje oczywiście szansa, że poradziłby on sobie sam, czego dowodzą zdziczałe stada dromaderów w Australii, ale ponoć sukces jest daleki od pewności.
Ciąża trwa ok. 15 miesięcy a jej wynikiem jest jeden potomek, który już pod koniec swego pierwszego dnia życia potrafi biegać. Przez co najmniej rok pozostaje jednak zależny od mleka matki, a dojrzałość osiąga dopiero w wieku 3-5 lat.
Dromadery wykorzystywane są do transportu po Saharze, fot. eAlisa/envato
Wielbłąd jednogarbny – ciekawostki
- Wielbłąd jednogarbny i dwugarbny nie są blisko spokrewnieni i żyją w dość odmiennych warunkach geograficzno-klimatycznych. Ich wspólnym praprzodkiem był jednak Protylopus, który żył przed ok. 50-40 mln lat temu w… Ameryce Północnej.
- Podczas, gdy większość ssaków toleruje utratę 15% objętości wody w ciele, u wielbłąda jednogarbnego proporcja ta wynosi nawet ponad 30%.
- Dromader z małym garbem to po prostu… głodny wielbłąd.
- Samce dromadera posiadają długie, miękkie podniebienie, które mylnie brane jest za język. Zwisa ono z jednej strony pyska i stanowi element seksualnej atrakcyjności, czyli wabik na samice.
- Podobnie jak żyrafa, dromader podczas chodzenia przesuwa jednocześnie dwie kończyny z jednej strony.
- Choć jest ssakiem parzystokopytnym, wielbłąd jednogarbny nie posiada de facto kopyt. Jego dwupalcowe stopy pokryte są wyraźnie pogrubioną skórą.
Wielbłądy jednogarbne cenione są za swą siłę i wytrzymałość, przy dość łagodnym usposobieniu. Człowiek chętnie wykorzystuje je do jazdy, transportu towarów, a nawet ciężkiej orki. Są też jednak cennym źródłem pożywnego mleka, smacznego mięsa, skór oraz wełny. Tradycyjni Beduini wykorzystują nawet wielbłądzi mocz jako środek leczniczy!
Wielbłąd jednogarbny – pytania i odpowiedzi
Co ma wielbłąd w garbie?
Tkankę tłuszczową, która metabolizowana jest na energię, wodę i dwutlenek węgla.
Czym różni się wielbłąd jednogarbny od dwugarbnego?
Poza ilością garbów oba gatunki różni wysokość. Dromader jest nie tylko wyższy, ale ma też znacznie krótszą sierść”
Jak długo żyje dromader?
Średnia oczekiwana długość życia wielbłąda jednogarbnego wynosi 40-50 lat.
- “Camelus Dromedarius”, Animal Diversity Web, https://animaldiversity.org/accounts/Camelus_dromedarius/, 5/08/2024;
- “Arabian Camel”, National Geographic, https://www.nationalgeographic.com/animals/mammals/facts/arabian-camel, 5/08/2024;
- “Ancient and modern DNA reveal dynamics of domestication and cross-continental dispersal of the dromedary” Faisal Almathen i in., https://www.pnas.org/doi/full/10.1073/pnas.1519508113, 5/08/2024;
- “Dromedary Camel” Animalia, https://animalia.bio/index.php/dromedary-camel#google_vignette, 5/08/2024;
- “9 Fascinating Facts About Camels” Jayimi Heimbuch, https://www.treehugger.com/weird-facts-about-camels-4864533, 5/08/2024;
