Ciemna strona wegańskich produktów: więcej soli, więcej tłuszczu, mniej zdrowia?
Wegańskie alternatywy dla mięsa zyskują popularność, ale czy rzeczywiście są zdrowsze od produktów pochodzenia zwierzęcego? Mimo ich pozytywnego wizerunku, pełnego etyki i prozdrowotnych idei, okazuje się, że część roślinnych zamienników może nie być tak korzystnych dla zdrowia, jak się wydaje.
Alternatywy mięsne wzbudziły tak wiele dyskusji publicznych z kilku powodów, mówi Tamsin Blaxter, pisarka i badaczka w Table, sieci uniwersytetów badających systemy żywnościowe. Jednym z nich jest ich czynnik nowości. Innym jest zaabsorbowanie niektórych zamożnych krajów białkiem, a zatem jego alternatywami. Przez całą historię pojawiały się fale myślenia, niekoniecznie oparte na dowodach, że dieta bogata w białko zwierzęce jest bardziej naturalna dla ludzi, a naturalne jest lepsze. Bollard zwraca również uwagę, że ludzie w społeczeństwach uprzemysłowionych często mają błędne wyobrażenia na temat tego, w jaki sposób białko zwierzęce jest faktycznie produkowane i jak bardzo jest „naturalne”. Dlatego uwaga producentów żywności coraz częściej kieruje się w stronę roślinnych alternatyw.
Według badań Statista, rynek zamienników mięsa w Zjednoczonych Emiratach Arabskich ma osiągnąć wartość ponad 67 milionów AED (około 18,3 miliona USD) w 2024 roku i rosnąć o 7% rocznie przez kolejne lata. Taki wzrost jest wynikiem rosnącej świadomości zdrowotnej, która szczególnie wzmogła się po pandemii COVID-19. W efekcie wiele firm, takich jak Al Islami, Sadaf Co oraz Beyond Meat, wprowadziło swoje produkty na Bliskim Wschodzie, oferując roślinne alternatywy dla mięsa i nabiału.
Dieta roślinna z wyzwaniami zdrowotnymi
Z jednej strony, diety oparte na warzywach, owocach, strączkach i pełnych ziarnach mogą przynosić znaczące korzyści zdrowotne, chroniąc przed chorobami serca, cukrzycą i pewnymi typami nowotworów. Ale nie wszystkie wegańskie produkty są sobie równe. Wiele z przetworzonych alternatyw dla mięsa może w rzeczywistości mieć więcej wspólnego z „junk food” niż ze zdrową żywnością. Przykładowo, burger Moving Mountain B12 ma znacznie wyższy poziom tłuszczu, tłuszczów nasyconych i soli niż klasyczny hamburger z McDonald’s, oferując jednocześnie mniej białka – czytamy w artykule Nicka Hardinga opublikowanego na łamach The Ethicalist.
Podobnie sytuacja wygląda z Beyond Burgerem, który dostarcza 252 kcal, 19 g tłuszczu (z czego 5,6 g to tłuszcz nasycony), 17 g białka oraz 0,75 g soli. Choć ma podobną zawartość tłuszczów nasyconych do mięsa, zawiera więcej soli, a skład bazuje na syntetycznych związkach, takich jak metyloceluloza i maltodekstryna, zamiast na pełnowartościowych składnikach.
Wątpliwości wprowadza także niedawne badanie, opublikowane w American Journal of Clinical Nutrition. Badanie trwało osiem tygodni i podzieliło uczestników na dwie grupy dietetyczne: jedną spożywającą zwykłe mięso, a drugą alternatywy roślinne, takie jak Impossible Beef i Beyond Meat. Wstępne i późniejsze analizy krwi oceniały zdrowie kardiometaboliczne ochotników, a także monitorowały poziom cukru we krwi w czasie rzeczywistym. Badania ujawniły, że nie było istotnych różnic w kluczowych czynnikach ryzyka chorób sercowo-naczyniowych między obiema grupami. Podczas gdy poziom cholesterolu w diecie spadł w obu grupach, osoby spożywające mięso roślinne odnotowały 42,5% wzrost spożycia sodu, w przeciwieństwie do ich odpowiedników jedzących mięso, u których zaobserwowano spadek. Ponadto, skromną poprawę ciśnienia krwi odnotowano tylko w grupie jedzącej mięso. Dr Sumanto Haldar, wykładowca nauk o żywieniu na Uniwersytecie w Bournemouth i współautor badania, skrytykował obecną generację mięs roślinnych za to, że są wysoko przetworzone i często obciążone solą, tłuszczami nasyconymi i dodatkami. Podkreślił potrzebę innowacji w przemyśle spożywczym i produkcji zdrowszych i tańszych alternatyw mięsnych, które lepiej odpowiadają znanym korzyściom zdrowotnym tradycyjnej diety roślinnej składającej się z pełnych ziaren, roślin strączkowych, owoców i warzyw. Powiedział: „Daje to impuls przemysłowi spożywczemu do ponownej oceny rozwoju kolejnej generacji produktów mięsnych alternatywnych, aby nie tylko dobrze smakowały, ale także miały lepsze właściwości odżywcze i były bardziej przystępne cenowo dla całej populacji”.
Francuskie badanie z 2021 r. wykazało, że żywność ultraprzetworzona (UPF) stanowiła większą część całkowitego spożycia kalorii osób niejedzących mięsa. UPF stanowiły odpowiednio 37% i 39,5% spożycia energii u wegetarian i wegan, głównie ze względu na zamienniki mięsa i nabiału. Było to znacznie więcej niż 33% w przypadku osób jedzących mięso. Ale podczas gdy uczestnicy będący weganami spożywali więcej UPF, spożywali również więcej żywności nieprzetworzonej (stanowiącej 31,2% spożycia energii u wegan i 29% u osób jedzących mięso) i mniej tłustych i słodkich potraw. Jeszcze jedno: uczestnicy badania, którzy niedawno przeszli na wegetarianizm i weganizm, spożywali więcej UPF niż osoby unikające mięsa od dawna. Ogólnie rzecz biorąc, osoby eksperymentujące z ograniczaniem produktów zwierzęcych zazwyczaj początkowo skłaniają się ku substytutom i żywności paczkowanej.
Lewis Bollard, który kieruje programem dobrostanu zwierząt gospodarskich w fundacji Open Philanthropy, mówi, że w przestrzeni roślinnej krytyka skupia się na alternatywnych białkach. Według Bollarda, wśród krytyków znajdują się firmy z branży mięsnej zaniepokojone swoim modelem zysku, a także osoby stosujące diety roślinne oparte na pełnowartościowej żywności. „Ważne jest, aby przyjrzeć się temu, co tak naprawdę znajduje się w produktach wysoko przetworzonych” — zauważa Paul Behrens, ekspert ds. systemów żywnościowych z University of Oxford. „Oczywiście, powinniśmy dążyć do tego, aby nasze posiłki były smaczne, pełnowartościowe i oparte na roślinach jako podstawa naszej diety, ale wysoko przetworzona żywność roślinna ma zazwyczaj znacznie lepsze wyniki odżywcze niż wysoko przetworzone produkty mięsne” — mówi. „Jedno badanie wykazało, że kiełbaski wegańskie miały wynik odżywczy ponad dwukrotnie lepszy niż kiełbaski wieprzowe”. Więc jednym z kluczowych pytań jest to, co jest czym zastępowane. Gulasz fasolowy może być bardziej odżywczy niż kiełbaska z białka grochu. Ale kiełbaska z białka grochu jest prawdopodobnie bardziej odżywcza niż kiełbaska z mieszanego mięsa — nie wspominając o różnicach w wpływie na środowisko i dobrostan zwierząt.
Wegańskie zamienniki kontra mięso: Czy naprawdę są lepsze?
Chociaż diety roślinne często uchodzą za zdrową alternatywę, zastępowanie mięsa ultraprzetworzonymi produktami nie zawsze jest najzdrowszą opcją. Aby poprawić smak i teksturę, wiele takich produktów zawiera wysokie ilości soli, tłuszczu i cukru.
Przy tak dynamicznie rosnącym rynku i dużej liczbie dostępnych produktów, warto uważnie analizować etykiety i skład produktów roślinnych, aby wybierać te, które faktycznie wspierają zdrowie. Przetworzone zamienniki mięsa mogą mieć swoje zalety, ale nie zastąpią one wartości odżywczej pełnowartościowej żywności.
Absolwentka Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Specjalizuje się w technicznych i naukowych tekstach o przyrodzie, zmianie klimatu i wpływie człowieka na środowisko. W swoich artykułach łączy rzetelną wiedzę inżynierską z pasją do natury i potrzeby życia w zgodzie z otoczeniem. Uwielbia spędzać czas na łonie przyrody – szczególnie na Warmii, gdzie najchętniej odkrywa dzikie zakątki podczas pieszych wędrówek i wypraw kajakowych
Opublikowany: 16 października, 2024 | Zaktualizowany: 29 lipca, 2025
- Nick Harding; "The Dark Side of Vegan Convenience Foods: More Salt, More Fat, Less Health?"; https://theethicalist.com/the-dark-side-of-vegan-convenience-foods/; 16-10-2024;
- Tracy Keeling; "Plant-Based Meat: Healthy Option or Vegan Junk Food?"; https://sentientmedia.org/plant-based-meat/; 16-10-2024;
- By William Park profile image William Park; "Why vegan junk food may be even worse for your health"; https://www.bbc.com/future/article/20200129-why-vegan-junk-food-may-be-even-worse-for-your-health; 16-10-2024;
