Owoce » Opis » co to? » Definicja pojęcia
Ekologia.pl Wiedza Encyklopedia owoce
Definicja pojęcia:

owoce

Spis treści

Owoce — części roślin powstające z zalążni słupka kwiatowego. Organy typowe dla roślin okrytonasiennych (okrytozalążkowych). Ich zadaniem jest ochrona zawartych w środku nasion, a jednocześnie umożliwienie ich rozsiewu. Owoce odgrywają ważną rolę w żywieniu ludzi oraz zwierząt.

Jak powstaje owoc?

Rośliny okrytonasienne, wytwarzające owoce, charakteryzują się brakiem rodni i plemni. Mają też zredukowany gametofit (w stosunku do roślin nagonasiennych). Za wytwarzanie gamet odpowiedzialne są u nich słupki i pręciki. W główce każdego pręcika (męskiego organu kwiatowego) znajdują się najczęściej dwa pylniki, w których dojrzewają ziarna pyłku. Te z kolei wytwarzają jądra plemnikowe.

W zalążni słupka z kolei skupione są zalążki, które w wyniku zapłodnienia przekształcają się w nasiona. Zalążnia jest dolną częścią słupka kwiatowego i powstaje z jednego lub kilku zrośniętych owocolistków. Przykładem rośliny wolnoowocolistkowej jest dzika róża, zaś zrosłoowocolistkowej dereń jadalny.

W zależności od położenia względem dna kwiatowego rozróżnia się zalążnię dolną lub górną. Komora zalążni zawiera zalążki ułożone na jej brzegach lub na wewnętrznych ściankach owocolistków.

Komórki plemnikowe (dojrzewające w pręcikach) wprowadzane są do woreczka zalążkowego poprzez łagiewkę pyłkową. Ponieważ łagiewka wprowadza do woreczka dwie komórki plemnikowe, mówimy o zapłodnieniu podwójnym. W wyniku tego zapłodnienia, jedna z komórek (nieruchomy plemnik) łączy się z komórką jajową i tworzy zygotę, która następnie przekształca się w zarodek. Druga natomiast, dzięki połączeniu się z komórką centralną woreczka zalążkowego, tworzy bielmo będące tkanką miękiszową. Podwójne zapłodnienie prowadzi do powstania nasion.

 

Owoce, fot. shutterstock

Budowa owocu

Owoc składa się komory nasiennej, owocni oraz szypułki.

Owocnia – część zewnętrzna owocu, będąca okrywą dla nasiona. Owocnia może być sucha lub soczysta. Zasadniczo posiada trzy warstwy, odpowiadające warstwom owocolistka, z którego się rozwija.

Te trzy warstwy to:

  • egzocarpium – cienka zewnętrzna skórka, może przyjmować intensywny, jaskrawy kolor, będący wynikiem skumulowania w niej znacznej ilości naturalnych barwników. Egzocarpium może posiadać dodatkowe wytwory na całej powierzchni, np. kolce lub włoski. Ciekawym przykładem owocu o imponującej skórce jest rambutan;
  • mezocarpium – środkowa warstwa owocni, część miękiszowa – soczysta (posiadają taką np. jabłka, brzoskwinie, wiśnie czy czereśnie, agrest, porzeczki) lub sucha (np. karob, kasztany, orzechy, strąki);
  • endocarpium – warstwa wewnętrzna, tworząca ściany komory nasiennej. Może być zupełnie zdrewniała (w owocach takich, jak morele, mango, brzoskwinie, śliwki), twarda i skórzasta (jabłka, gruszki, pigwa) lub cienka, jak ma to miejsce w strączkach.

Szypułka to zewnętrzny element owocu, zapewniający mu dostęp do wody wraz z solami mineralnymi i związkami organicznymi. Jest nieulistnioną częścią pędu, należącą najpierw do kwiatu, a później do przekształconego z niego owocu.

 

Rambutan, fot. shutterstock

Podział owoców

Najprostszy i najbardziej schematyczny podział owoców wyróżnia owoce:

  • owoce pojedyncze powstają z pojedynczych zalążni lub rozłącznie;
  • owoce zbiorowe powstają z wielu zalążni pojedynczego kwiatu. Owoce zbiorowe dzielimy na wielomieszkowe (jabłka, gruszki), wielopestkowcowe (maliny, jeżyny) oraz wieloorzeszkowe (truskawki, poziomki).

Wyróżniamy również owocostany, czyli owoce złożone, powstałe z całych kwiatostanów.

Owocostany dzielimy na:

  • orzeszkowe – mięsiste listki okwiatu oraz oś kwiatostanu, orzeszek powstaje z zalążni, drobne owoce połączone ze sobą, przykładami są morwa biała i morwa czarna;
  • pestkowcowe – wiele drobnych pestkowców otoczonych mięsistą owocnią (figi, marakuja);
  • jagodowe – mięsiste przysadki są zrośnięte ze sobą na jednej osi (ananas, dżakfrut, durian).

Owoce dzielimy również na:

  • owoce suche – owocnia schnie podczas dojrzewania. Może pękać, ułatwiając rozprzestrzenianie się nasiona, lub pozostać zamknięta, jak w przypadku orzechów (świetnym przykładem jest kokos);
  • owoce soczyste zbudowane są z miękkiego i najczęściej intensywnie pachnącego i słodkiego miąższu. Zaliczamy do nich pestkowce, wielopestkowce oraz jagody. Owoce soczyste to m.in.: winogrona, borówka amerykańska, morele, nektarynki, kaki, noni, porzeczki, kiwi, liczi, karambola, kumkwat.

Kasztany – suche owoce, fot. shutterstock

Znaczenie owoców w życiu ludzi i zwierząt

Owoce są bardzo pożywnymi składowymi pożywienia. Ich nasiona rozprzestrzeniają się m.in. poprzez zoochorię, czyli zbieranie i przenoszenie przez zwierzęta, które następnie zjadają owoc, a pozbywają się nasiona.

Owoce stanowią ważny element profilaktyki chorób cywilizacyjnych, głownie nowotworów. Szczególnie cenione w tym kontekście są owoce bogate w antyoksydanty, o ciemniej lub czerwonej skórce, np.:

  • jagody
  • głóg
  • jarzębina
  • czarny bez
  • berberys
  • rokitnik
  • granat
  • żurawina

Duże znaczenie dla zdrowia mają również owoce cytrusowe, bogate w witaminę C, błonnik oraz właściwości oczyszczające, np.:

  • cytryna
  • pomarańcza
  • mandarynki
  • pomelo
  • klementynki
  • grejpfrut

Do najbardziej odżywczych owoców zaliczają się z kolei banan, daktyl czy kokos.

Co ciekawe, niektóre popularne owoce są w rzeczywistości warzywami. Należą do nich arbuz i melon.

 

Arbuz, fot. shutterstock

 

Bibliografia:

  1. Biologia, Eldra Pearl Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin, Claude A. Villee, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996.
  2. Botanika T.1. Morfologia, Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
  3. Encyklopedia biologiczna T. VIII, Zdzisława Otałęga (red. nacz.), Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1999.
  4. Owoce i nasiona, Bolesław Hryniewiecki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1952.
  5. Owoce krain dalekich, Janina Pieniążek, Szczepan A. Pieniążek, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 1981.
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
Znaki ekologiczne
Znak Ekologiczny EKO
Znak Ekologiczny EKO
4.9/5 - (9 votes)
Default Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments