pandemia
Pandemia – rodzaj epidemii obejmującej zasięgiem obszary całego kraju, kontynentu bądź całej kuli ziemskiej, cechujący się masowym wzrostem zachorowań na określoną chorobę zakaźną w danym okresie czasu. Choroby o zasięgu pandemicznym wywoływane są obecnie głównie przez wirusy (np. różne postacie grypy, AIDS, koronawirus COVID-19populacji.
Choroby zakaźne
Choroby zakaźne (choroby infekcyjne) są chorobami wywoływanymi przez drobnoustroje chorobotwórcze (bakterie, priony, wirusy, grzyby pasożytnicze), a także wytwarzane przez te drobnoustroje substancje biologicznie czynne (np. toksyny bakteryjne). Choroby zakaźne mogą być chorobami zaraźliwymi (np. grypa, odra, ospa, czerwonka, dur brzuszny, cholera) bądź chorobami niezaraźliwymi (np. tężec). Choroby cechujące się wysoką zaraźliwością mogą mieć przebieg pandemiczny (np. różne postacie grypy, AIDS, COVID-19).
Choroby zakaźne charakteryzują się dużą zdolnością do przenoszenia drobnoustrojów chorobotwórczych między osobnikami (ludźmi, zwierzętami) i wywoływania u zakażonych organizmów ściśle określonych, charakterystycznych dla danej jednostki chorobowej, objawów. Przebieg danej choroby, wystąpienie oraz stopień nasilenia jej objawów zależy głównie od chorobotwórczości drobnoustrojów, miejsca wniknięcia drobnoustrojów (wrót zakażenia) oraz odporności organizmu gospodarza.
Choroby zakaźne mogą się rozprzestrzeniać poprzez kontakt bezpośredni, np. kontakt seksualny (AIDS) oraz kontakt pośredni, m.in. drogą kropelkową poprzez kaszel i kichanie (np. grypa, ospa wietrzna, SARS, COVID-19), drogą pokarmową w wyniku spożycia zakażonej wody bądź pokarmu (np. cholera, dur brzuszny), a także na drodze kontaktu uszkodzonej skóry z zanieczyszczoną wodą lub ziemią (np. tężec). Niektóre choroby zakaźne przenoszone są za pośrednictwem wektorów, m.in. pcheł (dżuma) i komarów (np. żółta gorączka, denga, zika).

Pandemia
Pandemia stanowi rodzaj epidemii obejmującej zasięgiem obszary całego kraju, kontynentu bądź całej kuli ziemskiej. Cechuje się masowym wzrostem zachorowań na określoną chorobę zakaźną w danym okresie czasu bądź pojawieniem się na danym obszarze dotychczas nie występujących zakażeń i chorób zakaźnych (tzw. przypadków zawleczonych).
Choroby zakaźne o przebiegu pandemicznym występują na danym obszarze w wyniku interakcji ogniw wchodzących w skład tzw. łańcucha epidemicznego (łańcucha infekcji) – źródła zakażenia (organizmu zakażonego lub będącego nosicielem drobnoustrojów chorobotwórczych), dróg przenoszenia się (transmisji) drobnoustrojów chorobotwórczych (bezpośrednich i pośrednich) oraz podatnego na zakażenie gospodarza.
Choroby o potencjale pandemicznym wywoływane są obecnie głównie przez wirusy – m.in. wirusy grypy typu A (A/H1N1, A/H2N2, A/H3N2) powodujące różne postacie grypy, wirus HIV powodujący zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS, ang. acquired immunodeficiency syndrome) oraz koronawirus ciężkiego ostrego zespołu oddechowego 2 (SARS-CoV-2, ang. severe acute respiratory system coronavirus 2). Choroby te charakteryzują się wysoką zaraźliwością, niskim odsetkiem ofiar śmiertelnych, długim okresem zaraźliwości (w tym zaraźliwości podczas bezobjawowego przebiegu choroby), dużą łatwością i szybkością rozprzestrzeniania się w populacji (np. drogą kropelkową poprzez kontakt z wydzielinami dróg oddechowych osób zakażonych).
Charakter pandemiczny w czasach historycznych miały choroby bakteryjne, takie jak dżuma panująca w XIV w. w Europie, Azji i północnej Afryce oraz cholera panująca w XIX i XX w. na obszarze większości kontynentów; oraz choroby wirusowe o zasięgu ogólnoświatowym, takie jak grypa hiszpanka (wirus A/H1N1) panująca w latach 1918-1920 oraz grypa azjatycka (wirus A/H2N2) panująca w latach 1957-1958.


Profilaktyka chorób zakaźnych o przebiegu pandemicznym
Profilaktyka chorób zakaźnych o potencjale pandemicznym ma głównie na celu zapobieganie oraz zwalczanie tych chorób, a w razie wystąpienia pandemii – podejmowanie określonych działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych w celu zminimalizowania jej skutków.
Działania profilaktyczne obejmują unieszkodliwianie źródeł zakażenia (hospitalizacja oraz leczenie osób zakażonych), ograniczanie dróg rozprzestrzeniania się drobnoustrojów chorobotwórczych (m.in. izolacja nosicieli i osób zakażonych, przestrzeganie podstawowych zasad higieny, stosowanie środków ochrony osobistej, kontrolowanie stanu sanitarnego wody i żywności, stosowanie moskitier i repelentów) oraz wzmacnianie odporności społeczeństwa (szczepienia ochronne).
Działania przeciwepidemiczne oraz zapobiegawcze podejmowane w razie wystąpienia pandemii choroby zakaźnej (w ramach wprowadzonego na danym obszarze stanu zagrożenia epidemicznego bądź stanu epidemii) mają na celu spowolnienie rozprzestrzeniania się choroby (spłaszczenie krzywej zachorowań, ang. flatten the curve) oraz zminimalizowanie wpływu na system opieki zdrowotnej oraz społeczeństwo. Działania te obejmują m.in. hospitalizację osób chorych; objęcie osób mających bliski kontakt z osobą zakażoną obowiązkową kwarantanną bądź, w razie braku bezpośredniego kontaktu – nadzorem epidemiologicznym; zamykanie placówek oświatowych, kulturalnych i obiektów gastronomicznych; ograniczanie działalności instytucji i zakładów pracy, odwoływanie imprez masowych; zamknięcie granic kraju, przywrócenia kontroli granicznej; zawieszenie połączeń międzynarodowych oraz czasowe ograniczenie przemieszczania się ludności.



