Dł. ciała 75 cm w kłębie, ok. 100 kg wagi, dł. ogona zależna od rozmiarów zwierzęcia, od 20 do ponad 40 cm - te maksymalne wymiary stwierdzono u samców, samice bywają nieco mniejsze. Nogi względnie wysokie, tułów dość zgrabny.Ma jedyną w swoim rodzaju fizjonomię. Guźca okrzyknięto najbrzydszym zwierzęciem świata. Oblicze nadzwyczaj wydłużone i jakby szuflowate, małe i niezbyt ostro widzące oczy leżą wysoko, w pobliżu uszu. Poniżej oczu po bokach, po 2 z każdej strony, ma wielkie guzowate, wzmocnione wewnątrz
chrząstką brodawki, od których wzięła się nazwa gatunku. 2 pary - górna i dolna - potężnych kłów wystających z paszczy i w różnym stopniu wygiętych. Górne (dł. 30 cm, wyjątkowo ponad 60 cm) zakręcają się ku górze i środkowej linii oblicza, a dodatkowo nawet nawet czubkami ku dołowi, podczas gdy dolne, odgięte na boki, zeszlifowują się, ocierając o górne i uzyskują przez to ostrą krawędź. Policzki porastają białawe szczeciniaste bokobrody, a głowę i kark pokrywają długie rude włosy, zwieszające się rzadką, poplątaną grzywą. Z garnituru 34 zębów, które wyrastają mu we wczesnej młodości, znaczna większość w wieku dojrzałym wypada, pozostają zwykle (poza kłami) tylko 2 pary górnych siekaczy i potężnie rozbudowane trzonowce.
- Tryb życia
- Odżywianie
- Rozmnażanie i rozwój
- Systematyka
- Galeria zdjęć
W zasadzie dzienny, chyba że niepokój wzbudzany przez ludzi zmusi je do przestawienia się na aktywność nocną. Przeważnie jednak noce spędzają w kryjówkach, którymi mogą być skalne
rozpadliny, różne jamy i nory opuszczone przez inne zwierzęta, np. przez mrówniki. Nierzadko też samodzielnie wygrzebują sobie jamy, do czego znakomicie służy im właśnie ów dziwaczny ryj zbrojny w 2 łuki twardych kłów. Do kryjówki wchodzi tyłem, więc w jej wylocie ewentualny intruz natknie się przede wszystkim na jego straszliwe oblicze, samo mogące już zupełnie zniechęcić do zaczepki.Są odważne i w poczuciu zagrożenia mogą ostro szarżować, zmuszając do odwrotu nawet słonia. Najpoważniejszym ich wrogiem naturalnym jest lew, gdyż mniejsze drapieżniki - lamparty, gepardy czy likaony, rzadko są w stanie je pokonać. Najczęściej wszakże guźce ratują się ucieczką, przy czym mogą osiągać prędkość 45 km/h; przechodząc ze spokojnego kroku w bieg, podnoszą ogon, stawiając go jak świecę.Przejawiają upodobanie do kąpieli błotnych, co ma istotny i wieloraki sens biologiczny - przede wszystkim zanurzenie w chłodne bagno przynosi ulgę wyprażonej w słonecznym skwarze skórze i przegania z niej roje latających owadów chciwych krwi. Zwierzę wychodzące z takiej kąpieli zabiera na skórze warstwę błota, która także utrudnia do niej dostęp muchom i komarom, a ponadto izoluje ją przed słonecznym żarem, zwłaszcza zanim wyschnie.
Odżywiają się gł. pokarmem roślinnym: trawą, młodymi pędami i liśćmi, gdy tych części brak, ryją w ziemi, wyciągając z niej korzenie, kłącza i pędy, a przy okazji wyjadają też drobne zwierzęta. Widywano je też jak zjadały padlinę, a nawet szkielety zmarłych z głodu lub pragnienia zwierząt.Z powodu swej bardzo krótkiej, z gruba ciosanej szyi często przy żerowaniu podwijają przednie kończyny, opierając się na nadgarstkach, co określa się jako "przyklękanie".
Dorosłe samce są typowymi odyńcami, a więc samotnikami szukającymi towarzystwa samic tylko w okresie
rui, która przypada w marcu-kwietniu. Po blisko sześciomiesięcznej ciąży rodzi się 2-4 młodych (wyjątkowo 6, ale nie wiadomo wtedy, jak matka potrafi je wykarmić - ma tylko 4 sutki). Samica rodzi swoje dzieci przez dłuższy czas, niekiedy stowarzyszając się z jednym czy paroma innymi stadkami rodzinnymi.
