Gospodarka odpadami na tle czystego środowiska dla Europy
W cytowanym Programie podkreśla się, że jednym z priorytetów jest właściwe postępowanie z odpadami. Odpady bowiem są nader ważnym czynnikiem wpływającym na zanieczyszczanie środowiska.
Postanowienia konferencji w Lucernie współbrzmiały z założeniami „Ochrony Dziedzictwa Przyrodniczego Europy”, zaproponowanymi w Deklaracji z Maastricht przez Radę Europy. W dokumencie tym stwierdza się, że:
– Ochrona europejskiego dziedzictwa przyrodniczego jest konieczna dla zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju) naszego kontynentu.
– Jest to wspólny obowiązek wszystkich krajów i regionów, a zadania z nim związane mogą być wykonane tylko w skali ogólnoeuropejskiej.
– Zrównoważone gospodarowanie środowiskiem przyrodniczym jako zasobem gospodarczym jest warunkiem wstępnym dla stałego rozwoju gospodarczego i społecznego oraz dobrobytu Europy.
– Pogarszanie stanu środowiska przyrodniczego w Europie spowodowane jest przez działalność gospodarczą i produkcyjną, tak więc zintegrowanie przedsięwzięć ochrony z polityką społeczno – gospodarczą jest warunkiem wstępnym przywrócenia i utrzymania różnorodności biologicznej i krajobrazowej.
– Przyrodnicza różnorodność Europy zmniejsza się – jest to bardzo szybki i stały proces. Cenne i unikatowe siedliska występujące na obszarze naszego kontynentu ponoszą znaczne szkody, co prowadzi do zmniejszenia różnorodności, liczby i zasięgu występowania gatunków, siedlisk i krajobrazów.
– Różnorodność biologiczna i krajobrazowa Europy jest jednym z jej największych bogactw. Stanowi ona przekazane nam dziedzictwo tysięcy lat, związane z innymi ekosystemami świata. Ponosimy zbiorową odpowiedzialność za zachowanie tej spuścizny przyszłym pokoleniom w stanie zróżnicowania i zrównoważenia.
Tak więc ochrona naturalnego środowiska nie jest wymysłem grupy zapaleńców, ani nie zależy tylko od dobrej woli ludzi (producentów dóbr i usług, samorządów regionalnych, elit rządzących). Wynika zarówno z powinności moralnych, uzasadnionych ekohumanistycznymi ideałami, jak i z obowiązków prawnych. W Unii Europejskiej tworzone są, jak wiadomo, akty prawne z zakresu ochrony środowiska, zwane dyrektywami. Uchwalono już ponad trzysta dyrektyw, wydanych także w języku polskim. Mają one służyć wdrażaniu idei zrównoważonego rozwoju, przyjętej na konferencji ONZ w Rio de Janeiro w 1992 r., w dokumencie Agenda 21, podpisanym także przez Polskę. Przez zrównoważony rozwój należy rozumieć taki rozwój społeczno – gospodarczy, w którym w celu zrównoważenia szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw lub ich obywateli – zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokoleń – następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych. Aby tak sformułowana idea nie była tylko „zapisem” dobrej woli lub pustą deklaracją, w dyrektywach UE i ustawach państw europejskich uznaje się za niezbędne:
ˇ ustanowienie środków prawnych zapewniających użytkowanie środowiska zgodnie z interesem publicznym;
ˇ określenie obowiązków organów państwowych, samorządowych, przedsiębiorców i innych jednostek organizacyjnych, a także organizacji społecznych i zawodowych;
ˇ ochronę środowiska przez każdego obywatela oraz rozwijanie świadomości społecznej w celu powszechnego wypełniania tego obowiązku.
GOSPODARKA ODPADAMI TENDENCJE ŚWIATOWE I EUROPEJSKIE
W Polsce obserwujemy od kilku lat proces harmonizacji polskiego prawa z prawem Unii Europejskiej. Nie chodzi, rzecz jasna, o mechaniczne przenoszenie tekstów dyrektyw, ale o osiągnięcie celów przewidzianych w aktach prawnych Unii.
Wraz z nastaniem współczesnej cywilizacji i gospodarki rynkowej pojawiły się odpady nieorganiczne. Wśród nich tzw. wyroby z tworzyw sztucznych zajmują coraz więcej miejsca. Wszystkie społeczeństwa konsumpcyjne sporo śmiecą. Niektóre z nich, w krajach rozwiniętych, dopracowały się programów postępowania ze swoimi odpadami, nazywanych gospodarką odpadami. Światowe tendencje gospodarki odpadami polegają przede wszystkim na:
ˇ ograniczaniu ilości odpadów u źródeł ich powstawania;
ˇ tworzeniu strategii zarządzania odpadami (w szerokim znaczeniu tego pojęcia) w skali gminnej, regionalnej, krajowej i globalnej (europejskiej);
ˇ kształtowaniu takich warunków, aby odpady nie powodowały zanieczyszczeń środowiska innych, niż to wynika z niedoskonałości techniki;
ˇ nieograniczaniu wyboru rodzaju technologii zastosowanej do degradacji odpadów do stanu odpadów inertnych, pod warunkiem nie powodowania szkody ekologicznej oraz spełniania innych wymagań wynikających z aktów prawnych o zagospodarowaniu przestrzennym, prawa budowlanego, prawa wodnego, o dopuszczalnych emisjach do atmosfery itp.;
ˇ rozszerzaniu zakresu recyklingu;
ˇ dążeniu do tego, aby deponowaniu podlegały jedynie odpady inertne, pochodzące z urządzeń do degradacji i unieszkodliwiania (rozdrobnione, przetworzone termicznie itp.);
ˇ wprowadzeniu obowiązku uzyskiwania przez podmioty gospodarcze zezwoleń (licencji, koncesji) na gromadzenie odpadów, transportowanie, składowanie, pozyskiwanie surowców wtórnych i innych czynności w ramach szeroko rozumianej gospodarki odpadami;
ˇ kształtowaniu przekonań o osobistej odpowiedzialności każdego obywatela za ochronę środowiska i jego zasobów w miejscu pracy, zamieszkania i wypoczynku;
ˇ tworzeniu systemu prawnego, któremu patronować będzie zasada: zanieczyszczający płaci, kreująca powyżej wymienione tendencje.
Opracowane w krajach Unii Europejskiej zasady gospodarki odpadami uwzględniają powyższe tendencje światowe. Odpowiednie regulacje prawne i bodźce ekonomiczne przyczyniają się do ich upowszechniania w państwach członkowskich. Zasady polityki ekologicznej zostały wyszczególnione w Jednolitym Akcie Europejskim. Art.130 R tego Aktu określa trzy naczelne zasady polityki ekologicznej:
a) prewencję,
b) naprawianie szkód u źródeł ich powstawania,
c) ponoszenie kosztów przez zanieczyszczającego środowisko.
Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich nr 75/442, zwana dyrektywą ramową dla zarządzania odpadami, zobowiązuje państwa członkowskie do:
zakazu niekontrolowanego odprowadzania odpadów;
stworzenia zintegrowanej sieci (systemu) przedsiębiorstw zajmujących się gospodarką i utylizacją odpadów;
opracowywania strategii gospodarki odpadami.
Wiele dyrektyw dotyczy kwestii szczegółowych. Wymienimy je tutaj jedynie dla przykładu: Dyrektywa Rady nr 89/369 w sprawie zapobiegania zanieczyszczaniu powietrza przez nowe spalarnie odpadów komunalnych, Dyrektywa Rady nr 75/439 o pozbywaniu się zużytych olejów, Dyrektywa Rady nr 76/403 ustalająca surowe warunki kontroli i unieszkodliwiania polichloropochodnych bifenylu (PCB) i polichloropochodnych terpenylu (PCT), Rozporządzenie Rady nr 250/93 i Dyrektywa Rady nr 84/631 dotyczące nadzoru i kontroli transportowania odpadów w granicach i poza granice Unii.
JADWIGA BEHRENDT-DOMANSKI
EKO EUROKONSULT
Szwecja
Eko i My



