Sąsiedzkie inicjatywy ekologiczne: Jak zorganizować wspólne działania dla ochrony środowiska?
Niby każdy z nas może żyć bardziej ekologicznie. Ale w synergii tkwi niezwykły potencjał, a wspólnymi siłami da się dokonać znacznie większej zmiany na lepsze. Dowodzą tego przykłady inicjatyw sąsiedzkich z całego świata zamierzone na poprawę stanu środowiska naturalnego i walkę ze zmianą klimatu. Pozytywne skutki uboczne są zaś nie do przecenienia – zdrowsze otoczenie i czyste sumienie!
Wspólne sadzenie
Najpopularniejszą z sąsiedzkich inicjatyw ekologicznych, którą realizuje się od wielu lat na całym świecie, są akcje wspólnego sadzenia drzew. Paradoksalnie, przez tysiące lat lokalne społeczności zajmowały się karczowaniem lasów w celu rozwoju osadnictwa, a dziś próbujemy przywrócić zieleń do zurbanizowanych osiedli. Inicjatywy sąsiedzkie zmieniają ulice w zielone korytarze, zalesiają parki, a trawniki i nieużytki zmieniają w komunalne ogrody, z których można czerpać owoce i warzywa.
We Wrocławiu w 2019 r. na osiedlu Muchobór Wielki mieszkańcy i lokalni przedsiębiorcy włączyli się do wielkiej akcji sadzenia drzew, które zazieleniły już okolicę. W Gdańsku w 2024 r. w dzielnicy Górki Zachodnie lokalni obywatel posadzili aż 2 tys. nowych drzew. W Warszawie natomiast od kilka lat realizowany jest program Inicjatyw Sąsiedzkich, w ramach których powstały m.in. „Dobrosąsiedzki Ogródek Ziołowy” na Pradze Południe oraz „Ogródki sąsiedzkie na Woli”. Zaangażowały one mieszkańców poszczególnych dzielnic do wspólnego sadzenia roślin zielnych i późniejszego opiekowania się nimi. Mieszkańcy Ochoty natomiast włączyli do akcji stworzenia w Parku Szczęśliwickim 10 wysp o łącznej powierzchni 2500 m2, na której wysiano łąki kwietne w celu ograniczenia corocznego koszenia trawy i zwiększenia lokalnej bioróżnorodności.
Instalacja budek lęgowych w okolicy wspiera lokalną populację ptaków, fot. joaquincorbalan/envato
Pomoc okolicznej faunie
Lokalne inicjatywy na rzecz ochrony środowiska mogą być również ukierunkowane na wspieranie miejscowej fauny – od zapylających owadów po ptaki, które odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu biologicznej równowagi. Jak się okazuje, nawet w świecie zdominowanym przez człowieka można zwierzętom pomóc w przeżyciu.
Przykładem jednej z takich sąsiedzkich inicjatyw są projekty instalacji hotelów dla owadów i budek lęgowych dla ptaków – w Polsce realizowano je m.in. w Błoniu, Łomży czy Wpienniku. W Sobolewie natomiast lokalny ośrodek Monaru zaktywizował osoby bezdomne i ubogie w ramach projektu założenia i utrzymania społecznej pasieki. W Wielkiej Brytanii w wielu miejscowościach prowadzi się sąsiedzkie działania na rzecz ochrony jeżów, które obejmują przygotowanie budek z karmą, wprowadzenie dodatkowego oznakowania dla kierowców czy nawet wykonywania przejść w płotach. Inny pomysł to sadzenie krzewów przyjaznych dla określonych gatunków motyli czy ochrona nietoperzy poprzez sadzenie drzew owocowych i zmniejszenie oświetlenia nocnego w wybranych miejscach publicznych.
Tabela przedstawiająca podstawowe kierunki proekologicznych inicjatyw sąsiedzkich; opracowanie własne
Sprzątanie i segregacja odpadków
Wszyscy chcemy mieszkać w czystym otoczeniu. Nic dziwnego, że wspólne akcje sprzątania dzielnic i osiedli cieszą się coraz większym zainteresowaniem. Ich rezultaty są nie tylko estetyczne – usuwanie śmieci zalegających w okolicy pomaga ograniczyć zanieczyszczenie gleby i wody. W Katowicach już od lat prowadzi się akcję „SprzątaMY Dzielnicy”, w ramach których mieszkańcy głosują na najbardziej zanieczyszczone miejsca i dzikie wysypiska i wspólnie je porządkują.
Dalszym krokiem w kierunku czystszego środowiska jest oczywiście segregacja odpadów. Sąsiedzkie inicjatywy mogą np. obejmować tworzenie lokalnych komposterów (w tym również farm dżdżownic), prowadzenie akcji uświadamiających czy montowanie dodatkowych przydrożnych śmietników na plastik czy papier. W ramach realizacji celu „Zero Waste” mieszkańcy dzielnic mogą również realizować wspólne warsztaty służące naprawie i odnawianiu mebli lub sprzętów lub wymiany odzieży czy zabawek, tak aby nie trzeba było ich wyrzucać.
Inne przykłady ekologicznych inicjatyw sąsiedzkich
Pomysłów na aktywizację sąsiadów na rzecz klimatu i środowiska jest oczywiście znacznie więcej. Należą do nich m.in.:
- Instalowanie zbiorników na wodę deszczową na ulicach i dachach, realizowanie m.in. w ramach holenderskiego projektu Rainup.
- Carpooling, czyli wspólna organizacja dojazdów na zakupy, do szkół i pracy.
- Wspólne usuwanie chwastów w celu ograniczenia zastosowania herbicydów w okolicy.
- Wymiana żarówek na energooszczędne w szkołach, świetlicach, przedszkolach.
- Zakładanie ogrodów deszczowych na terenach publicznych w celu zwiększenia lokalnego potencjału retencji.
Carpooling pozwala ograniczyć ruch samochodowych w sąsiedztwie i wpływa na redukcję emisji, fot. peus80/envat
Dlaczego warto?
Proekologiczne inicjatywy sąsiedzkie przede wszystkim zmieniają oblicze miejsc, w których żyjemy, uprzyjemniając nam spacery, uprawianie sportów i korzystnie wpływając na zdrowie psychiczne. To szczególnie ważne dla dzieci i młodzieży, którzy spędzają więcej czasu pod gołym niebem.
Przy wspólnej pracy zacieśniają się również więzy społeczne, rośnie wrażliwość i świadomość, co prowadzi do polepszenia relacji sąsiedzkich oraz pozytywnych zmian w stylu życia. Wspólne projekty oddziałują często na nasze codzienne decyzje, a przede wszystkim wdrażają dobre nawyki u najmłodszych. Są również ważnym elementem przygotowania do sąsiedzkiej współpracy w przypadku wystąpienia naturalnych katastrof, takich jak powódź.
W globalnym ujęciu wszystkie sąsiedzkie inicjatywy kumulują się i uzupełniają prowadząc do rozwoju czystszych miast i wsi, wspierając różnorodność biologiczną i przeciwdziałając zmianie klimatu.
Sąsiedzkie inicjatywy ekologiczne – pytania i odpowiedzi
Czy inicjatywy sąsiedzkie mogą liczyć na wsparcie finansowe?
Tak, w wielu gminach są specjalne granty i budżety obywatelskie przeznaczone na realizacje działań mieszkańców.
Jak organizować sąsiedzkie inicjatywy?
Media społecznościowe pomagają dotrzeć do sąsiadów i nagłośnić planowane kampanie. Pomóc mogą również plakaty i ulotki roznoszone do skrzynek.”
Jak przeprowadzać skuteczne projekty sąsiedzkie?
Dobre chęci nie wystarczą. Każda inicjatywa powinna mieć jasno wytyczony plan działań, cele, budżet i osoby odpowiedzialne.”
Absolwentka Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, która oddała się pasji zgłębiania zagadek świata i pisania o nich. Specjalizuje się w ekologii, klimatologii i naukach przyrodniczo-naukowych. Żyje ponad granicami, dużo podróżuje, a w wolnym czasie pływa.
Opublikowany: 6 listopada, 2024 | Zaktualizowany: 29 lipca, 2025
- „Zielono im! Inicjatywy Sąsiedzkie 2023” Urząd Miasta Warszawa, https://um.warszawa.pl/waw/sasiedzka/-/inicjatywy-sasiedzkie-23-zielono-im, 14/10/2024;
- „Inicjatywa sąsiedzka RainUp” https://pl.rainup.nl/buurtinitiatief, 14/10/2024;
- „Lokalne inicjatywy ekologiczne” FDPA, https://www.fdpa.org.pl/48,lokalne-inicjatywy-ekologiczne, 14/10/2024;
- „How communities can take action on climate change” https://www.climateaction.wa.gov.au/how-communities-can-take-action, 14/10/2024;
- “Case Studies in Sustainable Communities” Taylor Fargo i in., https://sierranevadaalliance.org/wp-content/uploads/2020/01/CaseStudyTranstion.pdf, 14/10/2024;
- “Case studies – what other local people are doing for nature” Sheffield & Rotherham Wildlife Trust, https://www.wildsheffield.com/nr-toolkit/looking-after-your-local-green-space/groups-case-studies/?srsltid=AfmBOor6CJtB2w_NFJTf2YKWlJu7b4ISd5d1UHdl_JZrOceruqKBm7gv, 14/10/2024;
- “Case studies: 2020 Sustainable Communities Award winners” Green Municipal Fund, https://greenmunicipalfund.ca/case-studies/case-studies-2020-sustainable-communities-award-winners, 14/10/2024;
Zdjęcie nie przedstawia typowego polskiego krajobrazu.
A po czym wnioskujesz?