Mamy w Polsce eldorado palentologiczne
Doskonale zachowane skamieniałości jurajskich organizmów morskich i lądowych, spośród których wiele jest zupełnie nowych dla nauki, odkrył w kamieniołomie koło Tomaszowa Mazowieckiego dr Adrian Kin ze Stowarzyszenia Przyjaciół Nauk o Ziemi „Phacops” oraz Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagiellońskiego.
„Podczas rekonesansu terenowego w kamieniołomie wapieni „Owadów – Brzezinki” (gm. Sławno, woj. łódzkie) odkryłem istne archiwum świata pierwotnego sprzed 148 milionów lat, które stanowi najbliższy znany odpowiednik wiekowy najsłynniejszego stanowiska paleontologicznego na świecie – południowoniemieckiego Solnhofen” – powiedział dr Adrian Kin.
Skały wapienne występujące w polskim kamieniołomie są młodsze od tych z Solnhofen o ok. 2 mln lat – ich wiek oszacowano na podstawie skamieniałości. Grupa naukowców kierowana przez dr. Kina odnalazła w nich zarówno rodzaje zbliżone do występujących w Solnhofen, jak również zupełnie nieznane gatunki bezkręgowców i kręgowców.
Około 148 milionów lat temu w umiarkowanie chłodnym i niezbyt głębokim górnojurajskim morzu bujnie rozwijały się organizmy zasiedlające strefę dna i toni wodnej. Wśród najliczniejszych znajdowały się misternie ornamentowane muszle małży, których połączone skorupki przybierały niekiedy sercowate, dachówkowate lub kopulaste kształty. Bardzo liczne były spiralnie zwinięte amonity o pięknie zdobionych drobnymi żeberkami muszlach. Największe z nich swą średnicą dorównywały oponie samochodowej! Po powierzchni dna w pobliskiej lagunie wędrowały prymitywne organizmy robakokształtne oraz stawonogi – skrzypłocze, krewetki, langusty. W poszukiwaniu zdobyczy odmęty toni wodnej dostojnie penetrowały drapieżne gady morskie oraz praprzodkowie współczesnych rekinów. W powietrzu unosiły się niewielkie latające gady – pterozaury, czyhając na zbłąkane owady nadlatujące z pobliskiego lądu (np. ważki).
W świetle badań paleontologicznych, osady wapienne wydobywane w kamieniołomie „Owadów – Brzezinki” stanowią jedyną w swoim rodzaju skarbnicę wiedzy o wymarłych organizmach oraz o środowisku i ewolucji górnojurajskiego morza, pokrywającego niegdyś znaczny obszar obecnego województwa łódzkiego oraz większość obszaru Polski.
Zdaniem dr Kina z dotychczasowych analiz zespołów faunistycznych zawartych w profilu skał wapiennych wynika, że reprezentują one zapis cyklu spłycania się zbiornika morskiego.
Drobnoziarniste wapienie występujące na najniższym poziomie kamieniołomu zawierają skamieniałości wskazujące na warunki otwartego morza. Fauna wyżej leżącego kompleksu skał węglanowych wykazuje znaczące zmiany w składzie oraz liczebności organizmów. Tutaj geolodzy znaleźli niemal wyłącznie małże i wieloszczety, które mogą świadczyć o umiarkowanie płytkim i spokojnym środowisku sedymentacji, a także częściowej izolacji od otwartego morza.
„Przypuszczamy, że występujące w najwyższej części kamieniołomu drobnoziarniste skały wapienne powstawały w płytkim i częściowo izolowanym zbiorniku – być może rozległej lagunie, o niemal całkowicie ograniczonym połączeniu z otwartym morzem” – wyjaśnia geolog.
Stanowisko jest na tyle bogate, że do jego badania niezbędne było stworzenie międzynarodowego zespołu, kierowanego przez dr. Adriana Kina. W jego skład weszli dr Błażej Błażejowski z Instytutu Paleobiologii PAN, śp. prof. Michał Gruszczyński ze Stowarzyszenia Przyjaciół Nauk o Ziemi Phacops, dr David Martill ze School of Earth and Environmental Sciences Uniwersytetu w Portsmouth, dr Günter Bechly ze Staatliches Museum für Naturkunde Stuttgart i dr Jim Marshall ze School of Environmental Sciences Uniwersytetu w Liverpoolu. Efektem prac naukowców jest dostępna on-line publikacja w prestiżowym periodyku naukowym „Lethaia”, dotycząca przedstawienia zagadnień z pogranicza paleontologii, biostratygrafii, geochemii i sedymentologii. Przyszłe badania geologiczne prowadzone będą w ścisłej współpracy z Państwowym Instytutem Geologicznym – Państwowym Instytutem Badawczym.
Wspólnie z władzami samorządowymi rozpatrywane jest stworzenie geoparku na terenie gminy Sławno, w którym niesamowity świat jurajskiego morza mogliby podziwiać turyści, tak jak to się dzieje od ponad 100 lat w najsłynniejszym stanowisku paleontologicznym na świecie – bawarskim Solnhofen.
