Piorun to jego broń! To drzewo ewoluowało, aby zabijać swoich „wrogów” piorunami
Wyobraź sobie potężne tropikalne drzewo, które nie tylko nie boi się piorunów — ale wręcz wykorzystuje je jako broń. Brzmi jak coś z filmu fantasy? A jednak to czysta nauka. W głębi panamskiej dżungli żyje Dipteryx oleifera — drzewo fasoli tonka, które ewoluowało tak, by burze… działały na jego korzyść.
Zwykle uderzenie pioruna w las tropikalny to katastrofa. Niszczy drzewa, zabija życie i zmienia lokalny ekosystem. Ale Dipteryx oleifera gra w zupełnie innej lidze. Naukowcy odkryli, że to drzewo nie tylko przetrzymuje bez szwanku nawet kilkukrotne uderzenia piorunów, ale wręcz zyskuje na każdym z nich.
Jak to możliwe? Kluczem może być jego fizyczna budowa — prawdopodobnie przewodzi prąd na tyle sprawnie, że energia nie gromadzi się w postaci niszczącego ciepła. Trochę jak… naturalny piorunochron z korą i liśćmi.
Wszystko zaczęło się od badań prowadzonych przez Evana Gorę i jego zespół z Cary Institute of Ecosystem Studies. Przez 10 lat monitorowali lasy Panamy za pomocą sieci czujników i kamer, śledząc niemal 100 uderzeń piorunów w rezerwacie Barro Colorado. Wyniki były szokujące: podczas gdy wiele drzew nie przeżywało uderzenia, Dipteryx oleifera wychodził z burzy bez szwanku. Co więcej, uderzenia pioruna eliminowały pasożytnicze pnącza i konkurujące drzewa w pobliżu — czyszcząc przestrzeń wokół „elektrycznego giganta” i pomagając mu dominować w ekosystemie.
Statystyki mówią same za siebie. Każde uderzenie zabijało średnio 2,4 tony biomasy drzewnej w otoczeniu oraz niszczyło niemal 80% lian oplatających baldachim tonkowca. A ponieważ drzewo może żyć setki lat i rosnąć na ponad 40 metrów wysokości, takie „oczyszczające burze” mogą powtarzać się co najmniej pięciokrotnie w jego życiu. Każde z tych wydarzeń to nowa szansa na lepszy dostęp do światła, więcej przestrzeni — i więcej potomstwa.
Według naukowców, dzięki tej strategii drzewo może osiągnąć aż 14-krotny wzrost produkcji nasion w trakcie swojego życia.
Niektórzy porównują to zjawisko do mitologicznych Entów — drzewnych strażników lasów. Dipteryx oleifera rzeczywiście wydaje się być takim magicznym strażnikiem, który nie tylko przetrwa burzę, ale jeszcze wyjdzie z niej silniejszy. I jakby tego było mało — nie jest to zjawisko odosobnione. Gregory Moore z Uniwersytetu w Melbourne uważa, że inne wysokie drzewa mogą posiadać podobne mechanizmy obronne — nie tylko w tropikach, ale także np. w australijskich lasach buszowych.
Zespół Gory nie poprzestaje na Panamie. Naukowcy badają teraz inne tropikalne lasy — od Afryki po Azję Południowo-Wschodnią — by sprawdzić, czy są tam inne gatunki, które nauczyły się ujarzmiać błyskawice. Jeśli tak — czeka nas prawdziwa rewolucja w rozumieniu ekologii i odporności lasów na zmiany klimatu.
- Jacklin Kwan ; "Tropical tree in Panama has evolved to kill its 'enemies' with lightning"; https://www.livescience.com/planet-earth/plants/tropical-tree-in-panama-has-evolved-to-kill-its-enemies-with-lightning; 09-04-2025;
