Koczkodan diana (Cercopithecus diana)

Gatunek niegdyś pospolity, obecnie coraz rzadszy z racji na niszczenie jego naturalnych środowisk i polowań urządzanych dla mięsa, które jest uważane za przysmak.
Wymiary/Budowa
Dł. ciała 50-60 cm, ogona 65-75 cm, masa ciała od 5 do 12 kg, budowa wysmukła. Okrywa włosowa gęsta, krótka, jedwabista, ubarwienie od ciemnobrązowego, prawie czarnego, aż do jasnoszarego. Głowa o wydłużonym pysku, oczy dość duże, uszy zaokrąglone, nagie, ukryte częściowo w okrywie włosowej. Twarz naga czarna, po jej bokach białe bokobrody. Samce nie różnią się od samic pod względem ubarwienia, przewyższają je jednak pod względem wymiarów i masy ciała. Nazwę w języku polskim i w wielu innych zawdzięcza włosom na głowie ułożonym w kształcie korony starożytnej bogini Diany.
Występowanie
Zachodnia część Afryki Środkowej. Preferuje wilgotne lasy, rzadko przebywa na terenach otwartych, trzyma się zwykle w pobliżu zbiorników wodnych.
Tryb życia
Przebywa najczęściej a w najwyższych i średnich partiach drzew, unika schodzenia na ziemię, chociaż porusza się tam równie zręcznie – doskonale wspina się, skacze oraz biega na czterech kończynach, stąpając na całych podeszwach. Największą aktywność przejawia rano i wczesnym popołudniem, noc jest dla niego czasem odpoczynku w kryjówkach wśród drzew. Żyje w grupach rodzinnych liczących od kilku do kilkunastu osobników, przewodzą im dorosłe, doświadczone samce. Na czas wędrówek w poszukiwaniu pokarmu (kilka do kilkunastu kilometrów dziennie) grupy takie łączą się w stada liczące do 200 osobników. Porozumiewają się między sobą za pomocą rozmaitych dźwięków.
Odżywianie
Preferuje pokarm roślinny, w jego menu przeważają owoce, oraz rośliny zielone i płody rolne, jednak zdarzają mu się również posiłki złożone z jaj i piskląt ptaków. Jest anatomicznie przystosowany do przechowywania pokarmu – ma obszerne torby policzkowe.
Rozmnażanie i rozwój
Gatunek poliestralny, jednakże większa częstotliwość porodów przypada na trzeci kwartał. Ciąża trwa około 7 miesięcy, samica rodzi z reguły 1 (rzadko 2) młode, które od razu widzi i przez pierwsze tygodnie wędruje uczepione futerka matki. Opieka samicy nad młodym i laktacja trwają około 6 miesięcy, dojrzałość płciową uzyskują w wieku 3-4 lat. Średnio żyją 10-15 lat, maksymalnie (w zoo) około 30 lat.