Acerodon grzywiasty (Acerodon jubatus)

Biologia

Acerodon grzywiasty to jeden z największych nietoperzy na świecie, a także jeden z najbardziej zagrożonych. Występujący tylko na Filipinach acerodon grzywiasty w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych IUCN ma kategorię “zagrożony” (EN), co wynika z dużego spadku liczebności – w ciągu ostatnich 30 lat populacja tych nietoperzy zmniejszyła się o połowę. Główną przyczyną jest niszczenie lasów tropikalnych na Filipinach – w przeciwieństwie do innych, dużych nietoperzy owocożernych, acerodon grzywiasty żeruje tylko w lasach o charakterze naturalnym (inne gatunki potrafią szukać owoców w przekształconym, wtórnym lesie tropikalnym, a także w sadach i na plantacjach). Pomimo oficjalnego zakazu, pierwotne lasy wciąż są na Filipinach wycinane. Acerodon grzywiasty jest nie tylko wrażliwy na niszczenie siedlisk, ale cierpi również z powodu polowań – chociaż jego mięso wydziela nieprzyjemny zapach, to kłusownicy zazwyczaj nie są w stanie odróżnić go od innych gatunków nietoperzy podczas polowania (nietoperze zabija się za dnia, kiedy odpoczywają na drzewach w dużych koloniach; w jednej kolonii zazwyczaj przebywają zwierzęta z różnych gatunków). Co więcej, niepokojenie acerodonów grzywiastych w koloniach – nie tylko przez kłusowników, ale także przez turystów przyciągniętych widokiem tych niezwykłych zwierząt – powoduje zwiększoną śmiertelność młodych (porzucanie przez przepłoszone matki), i w dłuższym czasie prowadzi do zniszczenia kolonii i rozproszenia się nietoperzy. Porównanie trendu populacji acerodona grzywiastego pomiędzy miejscami, gdzie ludzie mają dostęp do miejsc odpoczynku nietoperzy, a miejscami gdzie egzekwowany jest zakaz wstępu, pokazuje 12-krotnie szybszy spadek zagęszczenia acerodona grzywiastego tam, gdzie mają dostęp ludzie.

Wygląd

Acerodon grzywiasty to olbrzymi nietoperz: długość całego ciała wraz z głową wynosi 17-29 centymetrów, a rozpiętość skrzydeł – 120 do 170 centymetrów przy wadze do 1200 gramów! Podobnie jak inne nietoperze z rodziny rudawkowatych, nazywane latającymi lisami, ma wydłużony pysk, duże oczy i szpiczaste uszy. Sierść jest krótka i gładka, w kolorze ciemnobrązowym do czarnego na twarzy, bokach pyska i brzuchu. Wierzch i tył głowy są jasne – od kremowego po ciemnozłoty, przechodząc w kolor rdzawy na barkach, stopniowo ciemnejący na grzbiecie w stronę końca ciała. Samce są większe od samic.

Występowanie

Acerodon grzywiasty występuje tylko na Filipinach, w rozproszonych populacjach na większości wysp, choć na niektórych już wymarł (np. wyspa Panay, wyspa Siquijor). Nigdzie nie jest pospolity, występuje w niewielkich, rozproszonych populacjach ograniczonych do nielicznych pozostałości naturalnych lasów deszczowych. Łącznie żyje prawdopodobnie nie więcej niż 10 000 tych nietoperzy rozproszonych na olbrzymim obszarze archipelagu.

Tryb życia

Acerodon grzywiasty spędza dzień w koloniach, gdzie odpoczywa, zwisając z gałęzi głową w dół. Acerodon grzywiasty nie tworzy kolonii jednogatunkowych, i zazwyczaj przebywa razem z innymi gatunkami dużych nietoperzy owocożernych. Nietoperze są bardzo silnie związane ze swoją kolonią, i jeśli mogą, spędzają tam całe życie. Kolonie acerodonów grzywiastych zazwyczaj znajdują się w miejscach niedostępnych – na stromych stokach czy w głębi lasu – zawsze tam, gdzie trudno dostać się ich największemu wrogowi – człowiekowi. O zachodzie słońca nietoperze budzą się i lecą na żerowiska, które mogą być oddalone nawet do 16 kilometrów od kolonii.

Odżywianie

Acerodon grzywiasty jest nietoperzem owocożernym – żywi się przede wszystkim owocami figowców. Acerodony grzywiaste są wybredne i zjadają owoce tylko niektórych gatunków figowców; mają znacznie mniejszy zakres spożywanego pokarmu niż inne gatunki nietoperzy owocożernych żyjących na tym samym obszarze. Co ważne, gatunki figowców które stanowią podstawę diety acerodonów grzywiastych są drzewami charakterystycznymi dla lasów pierwotnych i nie występują w krajobrazie przekształconym przez człowieka – co przekłada się na zagrożenie dla tych nietoperzy związane z wycinaniem lasów.

Rozmnażanie i rozwój

Niewiele wiadomo na temat przebiegu godów u acerodona grzywiastego. Samica rodzi jedno młode pomiędzy kwietniem a majem, nie częściej niż raz na dwa lata. Długość okresu opieki nad młodym nie jest znana, ale większość dużych nietoperzy owocożernych inwestuje dużo zasobów w swoje młode (długa ciąża i długi okres karmienia młodych mlekiem). Zwiększa to szanse na przetrwanie młodych, ale z drugiej strony powoduje, że populacja przyrasta i odbudowuje się bardzo wolno.