Żółw pustynny (Centrochelys sulcata)

Występowanie

Żółw pustynny, zwany również żółwiem afrykańskim lub żółwiem sulkantańskim, występuje naturalnie w Afryce Subsaharyjskiej, głównie w strefie Sahelu – od Senegalu i Mauretanii, przez Mali, Czad, Sudan, aż po Erytreę i Etiopię. Zamieszkuje suche sawanny, półpustynie i obrzeża pustyni Sahara, gdzie temperatury są skrajnie wysokie, a opady deszczu bardzo ograniczone.

Przystosował się doskonale do życia w ekstremalnych warunkach: kopie głębokie nory (nawet do 3 metrów długości i 1 metra głębokości), w których spędza większość dnia, unikając palącego słońca. Nory te utrzymują stabilną, niższą temperaturę i wyższą wilgotność niż powierzchnia, co umożliwia przetrwanie w środowisku, gdzie woda jest rzadko dostępna.

Wygląd

Żółw pustynny to trzeci co do wielkości gatunek żółwia lądowego na świecie (po żółwiach olbrzymich z Galapagos i Seszeli). Długość jego karapaksu może przekraczać 50 centymetrów, a masa ciała dochodzi do 50 kilogramów (czasem nawet więcej). Samce są wyraźnie większe od samic i mają bardziej wydłużone pancerze.

Pancerz żółwia jest barwy jasnobrązowej, piaskowej lub złocistej, co stanowi doskonały kamuflaż wśród pustynnego piasku. Charakterystyczne są duże, wyraźne tarczki pancerza oraz silnie łuskowate kończyny przednie z grubymi rogami, które chronią go przed utratą wody i pomagają w kopaniu nor.
Żółwie te mogą dożywać 70–100 lat, choć w niewoli często żyją jeszcze dłużej.

Tryb życia i zachowanie

Żółw pustynny jest zwierzęciem roślinożernym. Jego dieta opiera się głównie na suchych trawach, chwastach, liściach, kaktusach oraz sukulentach, takich jak aloes. Unika pokarmów bogatych w cukry i białko, które mogą powodować problemy zdrowotne. Wodę czerpie niemal wyłącznie z pożywienia i z rosy, gromadząc jej zapasy w pęcherzu moczowym, który pełni funkcję „rezerwuaru”.Aktywność żółwia przypada głównie na poranek i późne popołudnie, gdy temperatura powietrza jest niższa. W ciągu dnia chroni się w norze. Gatunek ten prowadzi samotniczy tryb życia, a kontakt z innymi osobnikami utrzymuje głównie w okresie godowym.

Rozmnażanie

Okres rozrodczy przypada na porę deszczową, zwykle od września do listopada. Samce walczą o samice, uderzając pancerzami i próbując się przewrócić nawzajem. Po kopulacji samica wykopuje gniazdo w pobliżu swojej nory i składa od 15 do 30 jaj. Inkubacja trwa około 90–120 dni, w zależności od temperatury otoczenia. Młode żółwie po wykluciu mają zaledwie kilka centymetrów długości i są bardzo podatne na drapieżniki.

Ekologia i ochrona gatunku

Żółw pustynny odgrywa istotną rolę w ekosystemie, poprawiając strukturę gleby poprzez kopanie nor, które służą również jako schronienie dla innych zwierząt. Niestety, jego populacja w naturze maleje. Do głównych zagrożeń należą: wylesianie, przekształcanie terenów na potrzeby rolnictwa, nadmierny wypas zwierząt gospodarskich, a także odłów na potrzeby handlu zwierzętami domowymi.

Gatunek ten jest objęty ochroną na mocy Konwencji o międzynarodowym handlu gatunkami zagrożonymi (CITES, Załącznik II). W wielu krajach afrykańskich prowadzi się programy ochronne, mające na celu edukację ludności lokalnej oraz reintrodukcję żółwi na tereny, gdzie wyginęły.

Żółw pustynny – najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi

Jak duży może być żółw pustynny?

Dorosłe osobniki osiągają 50-60 cm długości pancerza i masę do 50 kg.

Co je żółw pustynny?

Jest roślinożercą – żywi się głównie trawami, liśćmi i sukulentami, które stanowią także jego źródło wody.

Czy żółw pustynny może żyć w domu?

W warunkach domowych wymaga bardzo dużej przestrzeni i specjalistycznych warunków cieplnych, dlatego nie jest łatwym gatunkiem do hodowli.

Czy żółw pustynny jest zagrożony wyginięciem?

Tak, gatunek uznawany jest za podatny na wyginięcie (Vulnerable) według IUCN. Głównymi zagrożeniami są utrata siedlisk i nielegalny handel.