Mleczaj szaroplamisty (Lactarius vietus)

Nazywana/y także: mleczaj chmurny, mleczaj więdnący

Tagi

Grzyby niejadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Mleczaj szaroplamisty jest niejadalnym, stosunkowo częstym gatunkiem grzyba należącym do gołąbkowatych (Russulaceae).

Sezon

Owocniki mleczaja szaroplamistego znajduje się od lipca po październik.

Występowanie

Mleczaj szaroplamisty to gatunek szeroko rozpowszechniony w umiarkowanych i borealnych strefach Eurazji (od Europy przez całą Rosję po Chiny) i Ameryce Północnej. Zasiedla torfowiska wysokie i przejściowe oraz podmokłe gleby, o glebach organicznych. Jego najważniejszą partnerką mikoryzową jest brzoza.

Wygląd

Owocniki mleczaja szaroplamistego są drobne lub średnie. Ich kapelusze osiągają 2,5-7,5 cm średnicy, a nóżka 5-15 mm grubości, przy 3-8 cm wysokości.

Kapelusz w dotyku łamliwy i gładki, ale mięsisty, w dni ciepłe i suche matowy, w dni deszczowe i mgliste tłusty i lepko wilgotny.

Blaszki gęsto upakowane, wąskie, o gładkich krawędziach, tylko nieznacznie rozwidlające się, za młodu przylegają szeroko do nóżki, później zbiegają po niej. Na młodych owocnikach kremowo białe, na dojrzalszych cieliste, różowo złociste, wreszcie cielisto ochrowe bądź jasno czerwonawe. Po uszkodzeniu okrywają się brunatno oliwkowo-zielonymi plamami.

Trzon centralny, nieco wygięty albo zupełnie prosty, równogruby acz smukły, przybiera wielorakie, lila fiołkowe lub ochrowe odcienie szarości. U góry, bezpośrednio pod obłócznią, bywa bardziej mączysto białawy i oszroniony. Ogółem zbliżony kolorystyka do kapelusza ale bledszy. W młodych i średnich egzemplarzach pełny więc dość jędrny, w starszych watowaty, wreszcie pusty wewnątrz i nader łamliwy. Nóżka w dotyku pozostaje prawie gładka mimo niewielkich jamek i delikatnego oszronienia.

Miąższ mleczaja szaroplamistego jest kruchy ale mięsisty, białawy z różowym poblaskiem, nie zmienia koloru po przekrojeniu. Trudno wyczuć i scharakteryzować aromat. Smak najpierw jest przyjemny, po chwili jednak staje się mocno piekący. Miąższ, blaszki oraz skórka kapelusza przebarwiają się na fioletowo po zadaniu aniliny. Nalewka gwajakowa zmienia kolor miąższu najpierw na siwo zielony, potem na ciemno zielony. Sam gwajakol przebarwia go na różowo szaro. Ług potasowy farbuje go szaro ochrowo, a siarczan żelazowy na jasno szaro. W kontakcie z fenolem miąższ najpierw robi się oliwkowo siwy, potem – po około godzinie – bordowo brązowy.

Mleczko (lateks) wydzielany obficie, szczególnie z młodszych owocników, początkowo białe, wysychając staje się zielono szare lub szaro bure. Tak samo jak miąższ, w smaku najpierw miłe, momentalnie robi się ostro piekące.

Wysyp spor jasno kremowy. Zarodniki są szkliste, amyloidalne, nieco jajowate lub okrągłe, z urzeźbieniem składającym się z nielicznych brodawek, przypominających kształtem zadziory, połączonych żeberkami. Mierzą 7,9-8,5 x 6,5-6,7 µm. Na ostrzach blaszkach można pod mikroskopem dostrzec wrzecionowate bądź szydlaste cystydy.

Właściwości

Mleczaj szaroplamisty (spółcześnie nie zbierany ani nie jadany z racji niemiłych skutków spożycia, obrzydliwego, piekącego smaku oraz braku miłej woni).

Zastosowanie

Możliwości wykorzystania mleczaja szaroplamistego w kuchni i w lecznictwie od lat budzą kontrowersje wśród grzybiarzy i naukowców. Najczęściej klasyfikuje się go jako niejadalnego. Bywa jednak uznawany za gatunek lekko trujący, mogący spowodować rozwolnienie, wymioty bądź nudności. Pomimo ostrego, palącego smaku oraz niemiłych skutków spożycia próbowano go jadać po długiej obróbce, obejmującej długie namaczanie, obgotowanie z parokrotnym odlewaniem wody i/lub kiszenie, marynowanie czy solenie.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Mleczaj szaroplamisty, fot. shutterstock

Bibliografia

Astapenko V.V. 1990.; "Consortive relations in wood-decomposing fungi in the central Angara river area Russian SFSR USSR."; Mikologiya i Fitopatologiya, 24 (4): 289-298.;
Bessette A.R., Bessette A., Fischer D. 2009.; "Milk Mushrooms of North America: A Field Guide to the Genus Lactarius."; Syracuse University Press, Syracuse-New York.;
Bi Z., Zheng G., Li T. 1993.; "The Macrofungus Flora of China’s Guangdong Province."; Chinese University Press, Beijing.;
Burlova L. G.; "The occurrence of mycorrhizal fungi in the Oka River forest reserve."; Mikologiya i Fitopatologiya 22 (3): 199-202.;
Fischer D., Bessette A., Bessette A.R. 1997.; "Mushrooms of Northeastern North America."; Syracuse University Press, Syracuse.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1985.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Heilmann-Clausen J. 1998.; "The genus Lactarius. Fungi of Northern Europe"; Danish Mycological Society, Kopenhagen.;
Moser M. 1977.; "The problem of Lactarius mammosus Fr."; Kew Bulletin, 31 (3): 529-532.;
Rotheroe M., Moore D.S., Nauta M., Evans S. 2008.; "Fungal Conservation: Issues and Solutions (British Mycological Society Symposia)."; Cambridge University Press, Cambridge.;
Smith A. 1977.; "Variation in two common North American Lactarii."; Kew Bulletin, 31 (3): 449-453.;
Skirgiełło A. 1998.; "Mleczaj (Lactarius). w: Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), gołąbek (Russula)."; Wyd. Naukowe PWN, Warszawa-Kraków.;
Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań;
Verbeken A., Mueller G. 2002.; "Diversity and ecology of tropical ectomycorrhizal fungi in Africa. In Watling, Roy (ed.). Tropical Mycology."; CAB International. pp. 11–24.;
Verbeken A., Nuytinck J. 2013.; "Not every milkcap is a Lactarius."; Scripta Botanica Belgica, 51: 162-168.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;