Selen (Se) - właściwości, działanie i występowanie selenu

Selen przeciwdziała rozwojowi nowotworów, dba o potencję i prawidłowy rozwój płodu, wspiera pracę tarczycy, pomaga walczyć z infekcjami grzybiczymi, wirusowymi i bakteryjnymi i łagodzi stany zapalne. Selen jest bardzo ważny dla naszego zdrowia. Zatem poznajmy szczegółowo jego właściwości.



Selen jest bardzo ważny dla naszego zdrowia. Źródło: shutterstockSelen jest bardzo ważny dla naszego zdrowia. Źródło: shutterstock
  1. Fundamentalna rola selenu w życiu człowieka
  2. Zapotrzebowanie na selen
  3. Niedobory selenu w diecie
  4. Czy selen naprawdę chroni przed rakiem?
  5. Do czego może prowadzić przedawkowanie selenu?
  6. Selen w żywności

Fundamentalna rola selenu w życiu człowieka

Zawartość selenu w ludzkim ustroju waha się, w zależności od wieku i płci, od 6 do 21 mg. To niewielka ilość, bo selen jest pierwiastkiem śladowym. Za to istotnych funkcji, jakie pełni w organizmie jest naprawdę wiele. Po pierwsze, wspiera ochronę przed chorobami i infekcjami, wzmacniając odporność i działając przeciwzapalnie. Pomaga między innymi w unieszkodliwianiu czynników odpowiedzialnych za reumatoidalne zapalenie stawów, a także skutecznie walczy z bakteriami, grzybami, wirusami i pleśnią. Po drugie, ma duże znaczenie w detoksykacji organizmu i zmniejszają ryzyko półpaśca oraz opryszczki. Po trzecie, chroni układ rozrodczy, wpływa pozytywnie na libido i pozwala na prawidłowy rozwój płodu – zapobiega przy tym również przedwczesnemu porodowi. Po czwarte, wspomaga układ krążenia – dba o naczynia wieńcowe i przeciwdziała miażdżycy. Wreszcie, uczestniczy w prawidłowym funkcjonowaniu tarczycy, wchodzi bowiem w skład dejodynaz trójjodotyroninowych, które mają zdolność przekształcania trójjodotyroniny w tyroksynę. Przyjmowany w odpowiedniej ilości w czasie ciąży oddala ryzyko wystąpienia poporodowego zapalenia tarczycy.

Selen ma jednak przede wszystkim silne właściwości antyoksydacyjne i – jak wykazały liczne badania, może chronić ludzki organizm przez różnymi rodzajami nowotworów. Odkąd stało się to powszechnie wiadome, spopularyzowano przyjmowanie selenu w formie suplementów, które mają oddalać ryzyko raka i działać ogólnie wzmacniająco na układ immunologiczny.

Zapotrzebowanie na selen

Zdrowy, dorosły człowiek powinien dziennie przyjmować około 45-55 mikrogramów selenu z pożywienia. Jest to wystarczająca ilość i nie ma potrzeby zwiększania jej o selen pochodzący z farmaceutyków.

Jedynie kobiety ciężarne, u których zapotrzebowanie na ów pierwiastek wzrasta do około 60 mikrogramów na dzień, mogą bez obaw sięgać po preparaty wielowitaminowe zawierające również selen. Podstawową drogą dostarczania go sobie powinna być jednak zróżnicowana dieta. Absorpcję selenu z pożywienia wzmagają witaminy: witamina A, witamina C i witamina E. Dodatkowo, selen w połączeniu z witaminą E zapewnia silniejsze przeciwdziałanie starzeniu się skóry. Występuje też jako aktywny składnik kosmetyków przeciwłupieżowych i przeciwgrzybicznych.
Orzechy brazylijskie są bogatym źródłem selenu, fot. shutterstock

Niedobory selenu w diecie

Biorąc pod uwagę, że selen jest bardzo istotny dla prawidłowej pracy wielu układów i narządów, jego niedobór również objawia się licznymi niedomaganiami oraz chorobami. Przy permanentnym deficycie tego pierwiastka może dojść do niewydolności serca, obniżenia odporność, zwiększenia ryzyka chorób nowotworowych czy dysfunkcji w pracy tarczycy. Niedobór powoduje także osłabienie organizmu, zmęczenie, częstsze infekcje spowodowane spadkiem odporności, zmniejszenie popędu seksualnego, a nawet niepłodność u mężczyzn czy nieprawidłowy rozwój płodu.

Czy selen naprawdę chroni przed rakiem?

Bardzo istotna, jeśli nie najistotniejsza funkcja selenu wynika z tego, że wchodzi on (pod postacią selenocysteiny) w skład enzymu o nazwie peroksydaza glutationowa. To właśnie ona jest silnym antyoksydantem, chroniącym komórki przed działaniem, między innymi, wolnych rodników, które przyczyniają się w znacznym stopniu do powstawania zmian nowotworowych.

Peroksydaza glutationowa chroni przed nimi przede wszystkim erytrocyty oraz błony komórkowe, ale generalnie oddala ryzyko wielu rodzajów nowotworu, szczególnie zaś nowotworu płuc, prostaty, odbytu, jajników, szyjki macicy, jelita grubego czy wątroby.

Selen prezentuje się więc jako pierwiastek o niezwykle cennych właściwościach, jeśli spojrzymy na całe ich spectrum. Dlatego część z nas chętnie sięga po suplementy z jego zawartością. Należałoby jednak podejść do tego z dużym dystansem, gdyż dotychczasowe badania przekonują, że przedawkowanie selenu jest równie niebezpieczne, co jego niedobór i nie musi wcale zwiększać odporności na liczne choroby.

Do czego może prowadzić przedawkowanie selenu?

Długo utrzymująca się zbyt wysoka dawka selenu może wręcz przybliżyć ryzyko zachorowania na nowotwór. Może też doprowadzić do niedoczynności tarczycy, pojawienia się problemów sercowo-naczyniowych oraz wystąpienia cukrzycy typu 2.
Przedawkowanie selenu jest równie niebezpieczne, co jego niedobór. Źródło: shutterstock

Selen w żywności

W pokarmie selen występuje pod postacią selenoaminokwasów. Jego bogatym źródłem jest mięso (tu na pierwszym miejscu drób), jaja, ryby, skorupiaki, podroby, czosnek, cebula, kiełki, ziarna, otręby, ryż brązowy, drożdże oraz orzechy, szczególnie brazylijskie. O konkretnej zawartości selenu w danym pokarmie decyduje też stan gleby, z którego pochodzi.
Te produkty spożywcze są doskonałym źródłem selenu:
  • Ostrygi (85 g): 238% ZDS*
  • Orzechy brazylijskie (5 g): 174% ZDS
  • Halibut (159 g): 171% DV
  • Tuńczyk żółtopłetwy (85 g): 167% ZDS
  • Jaja (100 g): 56% ZDS
  • Sardynki (48 g): 46% ZDS
  • Nasiona słonecznika (28 g): 27% ZDS
  • Pierś z kurczaka (84 g): 12% ZDS
  • Grzyby Shiitake (97 g): 10% ZDS
 
ZDS* - zalecane dzienne spożycie
Tabela: opracowanie własne

Ilość tego pierwiastka w polskich glebach jest stosunkowo niewielka, jednak stężenie to wystarczy na pokrycie dziennego zapotrzebowania, jeśli włączymy powyższe produkty na stałe do diety. Nie należy martwić się o to, że w ten sposób przedawkujemy selen. Jest to praktycznie niemożliwe, jeśli nie przyjmujemy dodatkowych preparatów. Więcej pokarmów bogatych w selen powinni jeść przede wszystkim palacze oraz kobiety w ciąży i karmiące.
Podsumowując: selen to mikroelement niezwykle istotny dla utrzymania dobrego stanu zdrowia. Organizm dzięki niemu posiada naturalną barierę ochronną przed infekcjami i zapaleniami, a nawet czynnikami rakotwórczymi. Nie warto jednak przyjmować selenu dodatkowo w postaci suplementów, gdyż może to mieć opłakane skutki. Taka suplementacja musi być uzasadniona i przebiegać pod kontrolą lekarską. Za to produkty żywieniowe zawierające duże ilości selenu powinniśmy włączać do diety jak najczęściej to możliwe. Ryzyko przedawkowania pierwiastka tą drogą jest w zasadzie niemożliwe, a warto zadbać o jego odpowiednią dawkę na co dzień.
Ekologia.pl (Elżbieta Gwóźdź)

Bibliografia

  1. Edyta Olesińska, Ewa Tuszkiewicz-Misztal; “Przypuszczalna rola selenu w patogenezie reumatoidalnego zapalenia stawów”; „Reumatologia” 2005, 43/1.;
  2. pod redakcją naukową Jana Gawęckiego; “Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, tom 1”; PWN, Warszawa 2010.;
  3. Paweł Zagrodzki, Jadwiga Kryczyk; “Znaczenie selenu w leczeniu choroby Hashimoto”; Postepy Hig Med Dosw (online), 2014; 68: 1129-1137;
  4. Fairweather-Tait, Susan & Bao, Yongping & Broadley, Martin & Berry, Rachel & Ford, Dianne & E Hesketh, John & Hurst, Rachel. (2011); “Selenium in Human Health and Disease. ”; Antioxidants & redox signaling. 14. 1337-83. 10.1089/ars.2010.3275. ;
  5. Roman, Marco & Jitaru, Petru & Barbante, Carlo. (2013); “Selenium biochemistry and its role for human health”; Metallomics : integrated biometal science. 6. 25-54. 10.1039/c3mt00185g. ;
Moim zdaniem
Łykanie suplementów diety ma sens?
Ocena (3.2) Oceń: