Definicja pojęcia:

serce

Serce - stanowi główny organ układu krążenia strunowców, pazurnic, ramienionogów, stawonogów oraz mięczaków. U kręgowców serce tworzą komórki tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej. Jest to jednak tkanka typu sercowego. Jej cechą charakterystyczną jest widlaste rozgałęzienie włókien z centralnie położonymi jądrami. Fakty te odróżniają tkankę mięśniową serca od tkanki mięśni szkieletowych.
  1. Układy krwionośne serca
  2. Naturalny rozrusznik serca
  3. Choroby ludzkiego serca
  4. Negatywny wpływ wysokiego ciśnienia na organizm człowieka
  5. Budowa serca u innych kręgowców
  6. Ciekawostki

Serce jest centralnym elementem układu krążenia, znajdujący się w śródpiersiu środkowym zlokalizowanym w klatce piersiowej (u człowieka). Serce jest otoczone workiem osierdziowym, zbudowanym z tkanki łącznej, tworzącej podwójną błonę surowiczą. Głównym zadaniem serca jest utrzymywanie w ciągłym ruchu krwi, która znajduje się w układzie krwionośnym organizmu.

Układy krwionośne serca

Serce zasila dwa układy krwionośne: krwioobieg duży i mały.
  • Krwiobieg mały- obejmuje prawą komorę serca. Stamtąd odtlenowana krew zostaje przepompowana do płuc w celu jej natlenowania. Dzieje się tak dzięki przepływaniu krwi w sieciach naczyń włosowatych, gdzie dochodzi do wymiany gazowej. Następnie natlenowana krew wraca najpierw do lewego przedsionka w sercu, a potem do lewej komory serca.
  • Krwiobieg duży- natlenowana krew zostaje wyrzucona pod wpływem dużego ciśnienia z lewej komory serca do głównej tętnicy ciała (aorta). Następnie jest ona kierowana do mniejszych naczyń, aby w końcu trafiła do drobniutkich naczyń włosowatych znajdujących się w całym organizmie. Dzięki temu dochodzi do przekazania tlenu do komórek. Po przeprowadzeniu wymiany gazowej, krew uboga w tlen przedostaje się do drobnych żył, następnie przepływa do coraz większych naczyń krwionośnych, aż w końcu trafia do żyły głównej górnej i dolnej. One z kolei prowadzą bezpośrednio do prawego przedsionka serca, z którego krew wpływa do prawej komory.
Ludzkie serce, fot. shutterstock

Naturalny rozrusznik serca

W sercu występuje układ bodźco- twórczo- przewodzący. Jest to tzw. naturalny rozrusznik serca. Składa się on z grupy komórek, odpowiedzialnych za przewodzenie oraz wytwarzanie impulsów nerwowych w sercu.

W takim układzie wyróżnia się trzy duże węzły:
  • węzeł zatokowy (zatokowo-przedsionkowy), który znajduje się w prawym przedsionku serc;
  • węzeł przedsionkowo-komorowy, zwany przekaźnikiem impulsów nerwowych;
  • pęczek przedsionkowo-komorowy (Hisa), który jest przedłużeniem węzła przedsionkowo-komorowego.

W przypadku nieprawidłowej pracy naturalnego rozrusznika serca wskazane jest poddanie się zabiegowi wszczepienia sztucznego rozrusznika serca, który swoją pracą reguluje funkcjonowanie organu. Jakiekolwiek zaburzenia pracy naturalnego rozrusznika przyczyniają się do wielu chorób, które wymagają specjalistycznego leczenia.

Choroby ludzkiego serca

W przypadku występowaniu schorzeń serca wyróżniamy dwie kategorie: wady wrodzone i choroby nabyte.

Wady wrodzone są to wszelkiego rodzaju nieprawidłowości budowy serca, powstałe przed narodzinami człowieka.

Do wad nabytych schorzeń serca najczęściej zalicza się:
  • chorobę niedokrwienną serca (chorobę wieńcową)– jest to zespół objawów chorobowych, wynikających z przewlekłego niedostatecznego zaopatrzenia komórek sercowych w tlen oraz substancje odżywcze;
  • krwotok sercowy– gwałtowna utrata krwi najczęściej na skutek urazu;
  • migotanie przedsionków– najczęściej występujące schorzenie serca, polegające na zaburzeniu rytmu serca na skutek nieskoordynowanego pobudzania przedsionków serca;
  • niewydolność mięśnia sercowego – na skutek nieprawidłowej struktury lub funkcjonowania serca zostaje upośledzona zdolność zapewniania odpowiedniego przepływu krwi. Nie powinno się mylić niewydolności serca z niewydolnością krążenia. Do tego rodzaju zaburzeń przyczyniają się takie schorzenia jak: kardiomiopatie, nadciśnienie, zawał serca, choroba niedokrwienna serca i choroby zastawkowe.
Negatywny wpływ wysokiego ciśnienia na organizm człowieka. Źródło: Wikimedia

Negatywny wpływ wysokiego ciśnienia na organizm człowieka

  • wady zastawkowe– nabyte lub wrodzone wady budowy lub funkcjonowania zastawek znajdujących się w sercu. W przypadku wrodzonych nieprawidłowości serca znajdujemy podłoże w nieprawidłowej organogenezy, która zachodzi w trakcie rozwoju płodu;
  • zaburzenia rytmu serca (arytmie) oraz zaburzenia przewodnictwa– jest to zjawisko, w trakcie, którego dochodzi do nieregularnej pracy mięśni serca, a częstotliwość pracy serca przekracza bezpieczny zakres 60-100 uderzeń na minutę;
  • zapalenie mięśnia sercowego– polega na występowaniu stanu zapalnego w warstwach mięśniowych serca. Głównie odpowiedzialnymi za taki stan są wirusy oraz bakterie, na skutek działania których często pojawia się ból w klatce piersiowej, występują objawy niewydolności serca, a nawet może to doprowadzić do nagłej śmierci serca;
  • zapalenie osierdzia – występowanie zapalenia osierdzia posiada wiele źródeł i polega na rozwoju jego stanu zapalnego, zazwyczaj towarzyszy mu gromadzenie się płynu w tzw. worku osierdziowym;
  • zapalenie wsierdzia – jest to proces o etiologii infekcyjnego zapalenia wsierdzia;
  • zawał mięśnia sercowego (atak serca, zawał serca)– jest to martwica fragmentu mięśnia sercowego, do której dochodzi na skutek zamknięcia tętnicy wieńcowej powodującego niedokrwienie tego fragmentu. Zazwyczaj zawał serca ma przebieg gwałtowny i niespodziewany.

Budowa serca u innych kręgowców

Ryby

U ryb chrzęstnoszkieletowych występuje tzw. serce skrzelowe, zbudowane ze stożka tętniczego z zastawkami, zatoki żylnej, przedsionka i komory. W przypadku ryb kostnoszkieletowych stożek tętniczy jest niewidoczny z zewnątrz, ponieważ znajduje się on pomiędzy komorą a opuszką tętniczą oraz występują tu dwie zastawki typu kieszonkowatego. U ryb występuje tylko jeden obieg krwi.

Płazy

Układ krwionośny płazów różni się w zależności od stadium rozwojowego- larwalnego i dorosłego. W przypadku krążenia kijanek, występuje proces podobny jak u ryb. Serce zbudowane z dwóch jam przepompowuje krew do skrzeli, gdzie dochodzi do wymiany gazowej (wymiany CO2 na O2). Krew bogata w tlen trafia do komórek ciała, a następnie pozbawiona go wraca do serca. Występuje tutaj pojedynczy obieg krwi. W przypadku dorosłych osobników, a szczególnie przedstawicieli rzędu płazów bezogonowych (Anura), które wykształcają płuca na rzecz skrzeli, występuje serce zbudowane z trzech jam: pojedynczej komory i dwóch przedsionków.
Schemat serca ryby. a – zatoka żylna, b – przedsionek, c – komora, d – stożek tętniczy. Wikipedia.com
Gady

Serce gadów zbudowane jest z komory oraz z dwóch przedsionków. W komorze występuje niepełna przegroda, dzieląca ją na dwie części. W trakcie skurczu przegroda dotyka górnej części serca, na skutek czego dochodzi do całkowitego oddzielenia krwi tętniczej od żylnej. Wyjątek wśród gadów stanowią krokodyle - ich serce zbudowane jest podobnie, jak serce ssaków - posiada dwa przedsionki i dwie komory, całkowicie od siebie oddzielone.

Ptaki

Serce ptaków jest zbudowane podobnie do serca ssaków. W przypadku ptaków występuje prawy łuk aortalny. U ssaków natomiast jest to lewy łuk aortalny. Serce ptaków jest zbudowane z dwóch komór oraz dwóch przedsionków. Przez lewą stronę serca jest transportowana krew bogata w tlen, a przez prawą stronę przepływa krew odtlenowana. W przypadku serca ptaka nie dochodzi do mieszania się krwi utlenowanej z tą ubogą w tlen. Taki układ krwionośny daje możliwość utrzymania stałej temperatury ciała ptaków, która osiąga 39,5°C.

Ciekawostki

:
  • U dorosłego człowieka serce waży około 300g, zaś w przypadku sportowców serce może osiągać znacznie większe rozmiary i potrafi ważyć nawet 500g.
  • Serce człowieka w spoczynku bije około 72 razy na minutę.
  • U kobiet w czasie ciąży serce powiększa się, w związku z poszerzeniem się zapotrzebowania układu krążenia -  krew musi być także doprowadzona do płodu.
  • Im mniejszy ptak, tym szybciej bije jego serce np. serce kolibra może bić ponad 1200 razy na minutę.
  • U człowieka już w 21 dniu od poczęcia powstaje pierwszy wewnętrzny organ, którym jest serce. Co najciekawsze, w tym okresie nie występuje jeszcze układ nerwowy, dlatego nie wiadomo, co daje impuls do bicia serca.
  • Największe serce na świecie należy do płetwala błękitnego i waży ono około 700 kilogramów.
  • Werner Forssmann, chirurg pochodzenia niemieckiego, w 1929 roku zbadał wnętrze swojego serca za pomocą wprowadzeniu cewnika przez żyłę w ramieniu. Miało to miejsce pierwszy raz na świecie, obecnie taki zabieg jest bardzo popularny.
  • 3 grudnia 1967 roku doszło do pierwszego przeszczepu serca na świecie, którego dokonał dr Christiaan Barnard. Pacjentem był Louis Washansky. Po zabiegu żył jeszcze przez 18 dni. Mimo jego śmierci, operacja ta uważana jest za pierwszy udany przeszczep serca.
 
Schemat krążenia płodowego. wikipedia.com

Bibliografia

  1. B. Fajdek, A. Golnik; “Modeling and simulation of human circulatory system ”; Międzyzdroje: IEEE, 2010;
  2. B. Gołąb, W. Traczyk; “Anatomia i fizjologia człowieka”; Łódź: Ośrodek doradztwa i szkolenia Jaktorów, 1997;
  3. Czesław Jura; “Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalne, systematyki i filogenezy. Wyd. 3”; Warszawa: PWN, 2005, s. 637, 640, 644, 648, 662, 680;
  4. Adam Bochenek, Michał Reicher; “Anatomia człowieka. T. III”; Warszawa: PZWL, 2010, s. 102-103;
  5. Michael Schunke; “Prometeusz Atlas anatomii człowieka Tom 2. ”; Wrocław: Med-Pharm Polska, 2017, s. 421;
  6. Bartłomiej Bartyzel, Henryk Kobryń, i Helena Przespolewska. ; “Serce ptaków–elementy anatomii i fizjologii”; Med. Wet 60.3 (2004): 246-248;
  7. Akajewski, Anatol.; “Anatomia zwierząt domowych”; Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa (1997).;
  8. K.M. Dyce, W.O. Sack, C.J.G. Wensing; “Anatomia weterynaryjna”; wyd. I polskie, red. H. Kobryń, 2011 ;
Legenda. Pokaż objaśnienia oznaczeń i skrótów
Szukaj
Oceń stronę
Ocena: 4.7
Wybór wg alfabetu:
a b c ć d e f g h i j k l ł m n o q p r s ś t u v w x y z ż ź