Infrastruktura ochrony środowiska

Stan jego w wielu elementach nie odbiega już znacząco od obserwowanego w krajach rozwiniętych, a w odniesieniu do gleb jest nawet lepszy. Nowe wyzwania dla środowiska powstały wraz z akcesją Polski do UE (w tym związane z realizacją zobowiązań traktatowych). Pozytywnym symptomem jest ciągły wzrost w naszym kraju powierzchni obszarów chronionych – w latach 1991–2005 1,7-krotny.

Jednocześnie Polska, stając się członkiem UE, włączyła się w tworzenie europejskiego systemu obszarów chronionych Natura 2000, w które wchodzi znaczna część obszarów objętych już ochroną. Do 2005 r. do sieci tej zakwalifikowano łącznie 265 obszarów o łącznej powierzchni ponad 29 tys. km2. Rozważa się objecie tą siecią dalszych obszarów.

Spójność przyrodnicza wyznaczana przez system Natura 2000 będzie do 2015 r. jednym z najważniejszych czynników kształtujących politykę przestrzenną w Polsce. Konsekwentnie realizowane postanowienia polityki ekologicznej, jak równie¿ procesy restrukturyzacji i unowocześnienia gospodarki, przyczyniły się do obniżenia poziomu presji na środowisko. Emisje podstawowych zanieczyszczeń do powietrza – SO2, N0x i pyłów – zmniejszyły się odpowiednio o około 55%, 38% i 76% w porównaniu z początkiem lat 90.

Jest nim objętych ponad 90% ścieków przemysłowych i komunalnych wymagających oczyszczania. W wyniku powyższych działań, radykalnie poprawiła się jakość powietrza w okręgach uprzemy łowionych, a także, choć jeszcze w niewystarczającym stopniu, jako większości wód płynących. Uzyskano równie znaczny postęp w sferze gospodarki odpadami przemysłowymi i komunalnymi. Jednak w dalszym ciągu parametry zanieczyszczeń odbiegają od średnich wartości w krajach UE, w związku z czym niepokojąca jest tendencja obniżania nakładów na ochronę środowiska. W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych nakłady na ten cel stanowiły 1,4–1,6% PKB, a obecnie nie przekraczają 0,6%.

Racjonalizacja gospodarki wodnościekowej w miastach doprowadziła do prawie 45-procentowego spadku ilości odprowadzanych ścieków komunalnych w 2004 r. w porównaniu z rokiem1990. Spowodowane to było m.in. wzrostem długości sieci kanalizacyjnej z 51,1 tys. km w 2000 r. do 73,9 tys. km w 2004 r., z czego o połowę zwiększyła się ona na wsi. Zwiększyła się też liczba ludności w miastach korzystająca z oczyszczalni ścieków. Mimo to, w 2005 r. obsługiwały one tylko 60% ludności kraju (w miastach 85%, na wsi – jedynie 20%). W krajach Europy Zachodniej oczyszczalnie ścieków obsługują ponad 78% ludności. W Polsce tylko 75 (ponad40% ogółu) miast i 416 gmin wiejskich wyposażonych było w nowoczesne oczyszczalnie ścieków, o podwyższonej redukcji związków azotu i fosforu.

W latach 1990–2004 ograniczono Ilość ścieków komunalnych i przemysłowych odprowadzanych do wód powierzchniowych (w tym wyraźnie – o około 85% – ścieków nieoczyszczonych), na co wpłynęło szerokie zastosowanie nowoczesnych metod oczyszczania ścieków komunalnych, jak i zmniejszenie ogólnej ilości ścieków. Zwiększył się stopień wyposażenia w sieć wodociągową. W 2004 r. sieć ta wynosiła 239,2 tys. km. Znaczny postęp widząc w przyłączaniu mieszkańców wsi do zbiorczej sieci wodociągowej.

W 2004 r. przyuczonych do niej było prawie 2,7 mln budynków mieszkalnych, tj. o 16,2% więcej ni¿ w 2000 roku. Postęp uzyskano w sferze gospodarki odpadami przemysłowymi i komunalnymi. Ogólna ilość wytworzonych odpadów zmniejszyła się ze 125,5 mln ton w 2000 r. do 124 mln ton w 2004 r., zaś zebranych odpadów komunalnych 12,2 mln ton do 9,8 mln ton. Zmniejszyła się ilość odpadów komunalnych składowanych, w przeliczeniu na mieszkańca, z 310 kg w 2000 r. do 241 kg w 2004 roku, w UE odpowiednio z 287 kg do 247 kg).

Głównymi źródłami zanieczyszczeń atmosfery są energetyka zawodowa i przemysłowa, technologie przemysłowe, sektor komunalno-bytowy oraz transport. W procesach dotyczących zakwaszania i eutrofizacji oraz wzrostu stężenia ozonu istotny udział mają nie tylko emisje ze źródeł krajowych, ale również zanieczyszczenia napływające do Polski z innych krajów (przenoszenie transgraniczne).