60 lat Świętokrzyskiego Parku Narodowego – kilka faktów z historii.
Ekologia.pl Środowisko Ochrona środowiska naturalnego 60 lat Świętokrzyskiego Parku Narodowego – kilka faktów z historii.

60 lat Świętokrzyskiego Parku Narodowego – kilka faktów z historii.

jarzębina
Jarzębina świętokrzyska na obrzeżu gołoborza na Łysej Górze Fot. A. Adamczyk

Starania o utworzenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego trwały dziesięciolecia. Związane były z zainteresowaniem centralną częścią Gór Świętokrzyskich – Łysogórami licznych środowisk lokalnych i krajowych, a nawet zagranicznych. To zainteresowanie wiązało się z występowanie na tym terenie unikatowych wartości przyrodniczych, a także kulturowych.

W 1909 roku z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Warszawie rozpoczęto badania Gór Świętokrzyskich.  Zorganizowano w tym roku wyprawę badawczą w której  udział wzięli naukowcy z różnych dyscyplin: geolog – Walery Łoziński, floryści – Tadeusz Kołodziejczyk i Antoni Żmuda, fauniści Emil Zaklicki i Edmund Massalski, i inni. Rok później  podobną wyprawę zorganizowała grupa przyrodników lwowskich. Udział w niej wzięli zoolodzy Jan Grochomalicki i Włodzimierz Wietrzykowski oraz botanik Władysław Szafer. W tym czasie badania prowadził na Chełmowej Górze Marian Raciborski.

W 1918 roku Polskie Towarzystwo Krajoznawcze  powołało Komisję Ochrony Zabytków Przyrody, która zajęła się ochroną Puszczy Jodłowej. W 1926  podczas zjazdu Sekcji Powszechnych Uniwersytetów Regionalnych Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych, powołano Komitet Obrony Puszczy Jodłowej, nad którym w 1930 roku honorowy patrona objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Ignacy Mościcki.

Duże znaczenie dla wzmocnienia idei ochrony terenu Łysogór miało opublikowanie w 1925 roku przez Stefana Żeromskiego poematu „Puszcza Jodłowa” w której opisuje niepowtarzalna przyrodę puszczy – poemat ten jest swoistym apelem o objecie wspomnianego terenu ochroną. Stefan Żeromski pisze:

”…puszcza królewska, książęca, biskupa, świętokrzyska, chłopska ma zostać na wieki wieków, jako las nietykalny, siedlisko bożyszcz starych, po których święty jeleń chodzi, – jako ucieczka anachoretów, wielki oddech ziemi i pieśń wieczności. Puszcza jest niczyja, nie moja, ani twoja, ani nasza, Jeno Boża, Święta.

puszcza jodłowa

Puszcza Jodlowa Fot. P. Szczepaniak

Rozpoczął się  trwający prawie pół wieku okres starań społecznych o utworzenie na terenie Gór Świętokrzyskich parku narodowego. W tej społecznej i naukowej inicjatywie brali udział krajoznawcy, regionaliści, naukowcy, literaci, przedstawiciele środowisk oświaty i medycyny i wielu innych ludzi różnych profesji dla których idea ochrony przyrody, idea utworzenia parku narodowego była bardzo ważna. W 1921 r. utworzono pierwszy w Górach Świętokrzyskich rezerwat ścisły na Chełmowej Górze, obejmujący kompleks lasu z naturalnym stanowiskiem  modrzewia polskiego. W  1924 r. utworzono dwa kolejne rezerwaty: na Łysej Górze i Łysicy, a w 1933 r. – na Miejskiej Górze koło Bodzentyna. Po drugiej wojnie światowej kontynuowano starania o objęcie ochroną tego terenu.

Świętokrzyski Park Narodowy został powołany Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1950 roku, które weszło w życie z dniem 1 maja 1950 roku. W 1996 roku poszerzono obszar  Parku o cześć Pasma Klonowskiego i skarpę Zapusty.

Świętokrzyski Park Narodowy położony jest na Wyżynie Małopolskiej, na obszarze określanym jako Kraina Świętokrzyska. Obecnie teren Parku zajmuje obszar 7626,45 ha, a jego otulina 20786,07 ha. Głównym pasmem górskim Świętokrzyskiego Parku Narodowego są Łysogóry – będące najwyższym pasmem w Górach Świętokrzyskich. Obszar Parku obejmuje również wschodnią część Pasma Klonowskiego  oraz część Doliny Wilkowskiej i Dębniańskiej. W skład Parku wchodzą również  oddzielne enklawy leśne – Góra Chełmowa,  Uroczysko Serwis-Dąbrowa oraz kserotermiczna (nieporośnięta lasem) skarpa Zapusty.

Świętokrzyski Park Narodowy obejmuje tylko niewielki fragment Gór Świętokrzyskich i jest częścią tzw. Puszczy Świętokrzyskiej. Stanowi ona duży kompleks pradawnych lasów o zachowanej do dziś znacznej naturalności, pokrywające dużą część Gór Świętokrzyskich i Płaskowyżu Suchedniowskiego. Istnienie w obrębie tej Puszczy dużego chronionego obiektu jakim jest park narodowy stwarza szansę zachowania walorów przyrodniczych tego obszaru, na którym presja człowieka (gospodarka leśna, urbanizacja, rozbudowa sieci dróg, intensyfikacja rolnictwa, itp.) prowadzi niestety coraz intensywniej do utraty tychże walorów.

Małgorzata Ossowska, Świętokrzyski Park Narodowy

4.7/5 - (19 votes)
Post Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
1 Komentarz
Inline Feedbacks
View all comments

piękne góry świętokrzyskie ale największe zagrożenia to leśnicy z psar i wólki