Metan – źródło energii na skalę przemysłową
Metan jest gazem bezbarwnym i bezwonnym, występującym głównie w złożach, jako podstawowy składnik gazu ziemnego oraz w pokładach węgla. Z jednej strony jest wysokoenergetycznym paliwem, a z drugiej strony w mieszaninie z powietrzem staje się gazem wybuchowym i stwarza zagrożenie dla człowieka.
Są dwa cele podziemnego odmetanowania: poprawa bezpieczeństwa w kopalniach silnie metanowych, oraz możliwość wykorzystania metanu przez kopalnie, jako źródła energii na skalę przemysłową.
Poziom zagospodarowania metanu z odmetanowania ulega ciągłym zmianom, podobnie jak metanowość kopalń.
Dla stworzenia dalszych możliwości wykorzystania gospodarczego metanu z pokładów węgla została opracowana przez Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie i Instytut Ciężkiej Syntezy Organicznej w Kędzierzynie instalacja i technologia wydzielania metanu z mieszaniny metanowo-powietrznej uzyskiwanej w procesie odmetanowania pokładów węgla kamiennego.
Zaledwie 30 proc. wydzielającego się przy wydobyciu węgla metanu jest ujmowana w instalacje odmetanowania, zaś do gospodarczego wykorzystania trafia mniej niż 1/5 część całości – wynika z danych Wyższego Urzędu Górniczego (WUG).
W Polsce instalacje odmetanowania funkcjonują w 20 kopalniach. Najwięcej metanu wydziela się w kopalniach Jastrzębskiej Spółki Węglowej (JSW): Pniówek; Zofiówka i Krupiński, a także Kompanii Węglowej – przede wszystkim Brzeszcze-Silesia i Sośnica-Makoszowy.
W gospodarczym wykorzystaniu metanu prym wiedzie Jastrzębska Spółka Węglowa. Metanu wydziela się tam ponad 330 mln m3 rocznie. Ujmowane jest 126,2 mln m3, a pozostała część trafia do atmosfery. Rocznie spółka wykorzystuje 88,4 mln m3 metanu, czyli ok. 70 proc. ujętego gazu. To wielkość odpowiadająca 140 tys. ton węgla. W kolejnych latach chce zwiększyć zarówno wielkość pozyskiwania, jak i wykorzystania metanu.
Siłownie na metan działają m.in. w kopalniach Krupiński i Pniówek. W tej ostatniej instalacji, po raz pierwszy na polskim rynku, zastosowano przetwarzanie produkowanego ciepła na chłód dla podziemnej klimatyzacji kopalni.
Ujmując gaz w instalacje odmetanowania, kopalnie zmniejszają zagrożenie dla środowiska. Sprzedając go następnie spółce energetycznej, zarabiają. Wykorzystanie metanu zamiast węgla, zmniejsza emisję CO2.
Metan z polskich złóż wykorzystywany np. w Czechach. Jego wydobyciem i przesyłem za granicę zajmuje się należąca do czeskiego inwestora spółka Karbonia Pl, działająca w Kaczycach na Śląsku Cieszyńskim. Gaz pochodzi ze złóż zlikwidowanej w latach 90. kopalni Morcinek.
Obecnie powstają nowe warunki dla finansowania odzysku i wykorzystania metanu. Dotyczy to Systemu Zielonych Inwestycji (GIS). GIS to koncepcja oparta na art. 17 protokołu z Kioto, w której założeniu sprzedaż nadwyżek emisji AAUS ma następować w połączeniu z wykorzystaniem środków finansowych pochodzących z tej sprzedaży.
Środki finansowe ze sprzedaży nadwyżek emisji, tzw. AAUS (Assigned Amount Units), mają być wykorzystane na realizację projektów i programów ograniczających emisję gazów cieplarnianych. A do nich zalicza się właśnie odzysk i wykorzystanie metanu w energetyce.
Procedury i kryteria wsparcia finansowego konkretnych inwestycji oraz wyznaczenie Krajowego Operatora zarządzającego tym systemem nastąpić ma na podstawie rozporządzenia.
Prowadzone są prace legislacyjne, które mają na celu stworzenie podstaw do tego typu transakcji oraz podstaw do właściwego wykorzystania środków finansowych uzyskanych ze sprzedaży nadwyżek emisji.
