Rewolucja śmieciowa – polscy pionierzy zero waste i gospodarki cyrkularnej
Statystyczny Polak rocznie produkuje ok. 350 kg śmieci, a dodatkowo przemysł generuje dalszych ponad 100 mln ton. Jedynie 47% odpadów komunalnych trafia przy tym do odzysku, reszta jest utylizowana i ląduje na wysypiskach. To poważne zagrożenie dla środowiska naturalnego, ale i niewykorzystany potencjał. Przedstawiamy ludzi i firmy, które walczą o czystszą Polskę, promując ideę zero waste, recykling oraz gospodarkę cyrkularną.
Katarzyna Błachowicz
Trudno o większy autorytet w dziedzinie recyklingu i gospodarki cyrkularnej niż Katarzyna Błachowicz. Jako absolwentka Uniwersytetu Przyrodniczego rozpoczęła swoją karierę w charakterze redaktorki naczelnej miesięcznika „Energia i Recykling. Gospodarka o obiegu zamkniętym”. Obecnie, działając w ramach Klastra Gospodarki Odpadowej i Recyklingu, organizuje szkolenia, warsztaty i konferencje w zakresie gospodarki odpadami i działa na rzecz współpracy między biznesem a instytucjami naukowymi.
Była jedną z inicjatorek konkursu Cyrkularność Roku i współpracowała z samorządami lokalnymi w ramach projektu „Cyrkularne miasta” promującego ponowne wykorzystanie zużytych opon. Jest ekspertką programu Climate Leadership, autorką wielu publikacji w dziedzinie recyklingu w Polsce oraz promotorką śmiałych innowacji w tej dziedzinie. Udziela się również w zespole doradczym Ministerstwa Środowiska i Klimatu, walcząc o wsparcie finansowe dla recyklerów.
Fot. nuttapong_mohock/envato
Katarzyna Wągrowska
Jak sama mówi, w pewnym momencie zaobserwowała, że czym więcej ma wokół siebie przedmiotów, tym bardziej jest niezadowolona z życia. Będąc żoną i matką, postanowiła zmienić swe zakupowe nawyki, zaangażowała się w poznańską inicjatywę Givebox, czyli dzielonej szafy. W 2017 r. Katarzyna Wągrowska napisała popularną książkę o życiu zero waste w polskiej rzeczywistości. Prowadzi bloga „Ograniczam się”, na którym opowiada jak się zdrowo odżywiać, dokonywać świadomych zakupów, wytwarzać własne kosmetyki i podróżować – wszystko to z założeniem minimalizacji śmieci. Jest współzałożycielką poznańskiej Po-Dzielni, czyli pierwszego polskiego sklepu z rzeczami za darmo oraz Po-Dzielnia Centrum Ekonomii Współdzielenia. Swoją wiedzą o bezodpadowym życiu dzieli się w ramach warsztatów i konferencji, a dodatkowo wykłada na studiach podyplomowych Collegium Da Vinci w Poznaniu.
Katarzyna Wągrowska, fot. https://www.ograniczamsie.com/wspolpraca/o-mnie-katarzyna-wagrowska
Róża Janusz (Rutkowska)
Córka rolników i absolwentka poznańskiej School of Form postanowiła połączyć wiedzę o uprawie roślin z nowymi technologiami i stworzyła materiał opakowaniowy, którym zachwycił się cały świat. SCOBY (czyli Symbiotic Culture of Bacteria and Yeast) to całkowicie naturalny produkt powstały dzięki fermentacji bakterii kwasu mlekowego i octowego oraz drożdży, które karmione są wyciągiem z odpadów rolniczych. Do jego produkcji nie potrzeba wielkich zasobów ani przestrzeni, zaś po zużyciu opakowanie można po prostu wyrzucić do kompostu lub… zjeść – to ideał gospodarki obiegu zamkniętego.
Róża Janusz (Rutkowska) za swój rewolucyjny pomysł zdobyła wiele nagród i wyróżnień, w tym grant Climate KIC Polska. Założyła własną firmę MakeGrowLab, która zajmuje się produkcją i komercjalizacją opakowań SCOBY. Można w nie pakować żywność oraz kosmetyki, ograniczając tym samym potrzebę produkowania dalszych plastikowych opakowań. Dzięki swym unikalnym właściwościom materiał tworzy też rodzaj membrany, które de facto przedłuża trwałość produktu w środku.
Róża Janusz (Rutkowska), fot. https://sof.edu.pl/pl/absolwenci/roza-janusz
Elektrorecykling Polska
Do krajowych liderów recyklingu należy firma Elektrorecykling Polska, której specjalizacją jest produkcja granulatów z elektro odpadów. Pozyskuje ona Zużyty Sprzęt Elektryczny i Elektroniczny (ZSEE), poddaje go procesowi mielenia, a następnie odseparowuje czyste tworzywa sztuczne. Te ostatnie po oczyszczeniu przetwarzane są na granulat, które może być wykorzystany do produkcji kolejnych plastikowych przedmiotów. W rezultacie zmniejsza się zapotrzebowanie na pierwotne tworzywa, a zużycie energii w procesie produkcyjnym spada o nawet 20%. Gotowe polimery w granulacie odznaczają się wysoką jakością gwarantowaną polskimi i europejskimi certyfikatami, a w kolejnym życiu służą jako np. sprzęt AGD, narzędzia czy wieszaki na ubrania.
Elektrorecykling Polska został wyróżniony pierwszą nagrodą w konkursie GROWTH STAR PLASTICS DISTRIBUTION in POLAND. Kapituła doceniła intensywny rozwój firmy (CAGR na poziomie 96%), który dowodzi, że recyklerzy są coraz ważniejszym elementem gospodarki, a ich działalność wspiera nie tylko środowisko naturalne, ale również rozwój ekonomiczny, innowacje i nowe miejsca pracy.
Elektrorecykling Polska zajmuje się recycklingiem elektro odpadów, fot. guyswhoshoot/envato
Swapp! Sp. z o.o.
W 2020 r. w sklepach Carrefour pojawiły się pierwsze w Polsce refillomaty. Mowa o maszynach, które napełniają wielorazowe opakowania wybranymi kosmetykami. Za tym pomysłem stoi startup Swapp! Sp. z o.o., który po sukcesie programu pilotażowego zaczął rozszerzać sieć refillomatów o sklepy marki Superpharm. Idea jest genialnie prosta – klient zamiast kupować wciąż nowe szampony, żele pod prysznic czy kremy, przychodzi z własnym wielorazowym opakowaniem i w ciągu kilku minut napełnia je, płacąc jedynie za produkt. Wstępne szacunki wykazały, że dwie maszyny w ciągu miesiąca pozwalają zaoszczędzić 450 jednorazowych opakowań, a to dopiero początek – Swapp! pracuje wciąż nad szybszymi refillomatami oferującymi większy wybór kosmetyków. Inicjatywa póki co działa w Warszawie, Krakowie i Wrocławiu, ale można spodziewać się zwiększenia zasięgu.
Swapp! Sp. z o.o., źródło: https://swapp.zone/refill/
Marbet Wil
W 2024 r. w VII edycji konkursu Stena Circular Economy Award pierwsze miejsce kategorii przedsiębiorstw wdrażających rozwiązania gospodarki o zamkniętym obiegu (GOZ) przyznano gliwickiej firmie Marbet Wil. Opatentowała ona unikalną w skali świata technologię produkcji cementu siarkowego do szerokiego zastosowania w przemyśle. Firma wykorzystuje odpady przemysłowe w postaci pyłów, popiołów i żużli do produkcji ekologicznych materiałów budowlanych. Sam proces nie wykorzystuje wody ani cementu, a dzięki niskiej temperaturze emisja CO2 jest ograniczona. Co ważne, w procesie produkcji nie są generowane żadne odpady, a końcowe materiały charakteryzuje długa żywotność i odporność. Gdy zaś wyjdą z użycia, mogą być pokruszone i wykorzystane ponownie.
Marbet Wil, fot. http://marbetwil.com/
OTCF S.A. (4F)
W gospodarkę cyrkularną angażować się może nie tylko wielki przemysł, ale każdy konsument. Polska firma odzieżowa OTFC, znana przede wszystkim dzięki marce modowej 4F, aktywnie wprowadza program 4F CHANGE oparty na zbiórce używanej odzieży od klientów poprzez usługi kurierskie oraz specjalne ubraniomaty. Ubrania są profesjonalnie czyszczone, reperowane i upcyklowane, zyskując drugie, nierzadko jeszcze bardziej prestiżowe życie. W proces zaangażowani są studenci projektowania mody, którzy ze „starej” odzieży tworzą nowe, kreatywne produkty. Ponadto sklepy 4F umożliwiają naprawę odzieży, plecaków i toreb na zamówienie klienta. Wyrzucanie i kupowanie staje się więc nieopłacalne i… niemodne.
https://4f.com.pl/blog/post/moving-towards-circularity-czyli-stawiamy-na-mode-cyrkularna
Rebread
Co roku w Europie 15% pieczywa nigdy nie trafia do konsumentów – łącznie aż 5 mln ton chleba marnuje się w produkcji i handlu. Marnotrawstwo to przekłada się na 7 mln ton niepotrzebnych emisji CO2. Te właśnie brutalne fakty skłoniły rzemieślniczą piekarnio-śniadaniownię w Krakowie do przebranżowienia – powstał innowacyjny startup Rebread, który zajmuje się przetwarzaniem niewykorzystanych resztek w chleba. Pierwszym produktem był destylat okowita, a za nim pojawiła się baza pod kosmetyki, napoje bezalkoholowe, a nawet biodegradowalne opakowania. Rebread oferuje dziś piekarniom z całej Polski innowacyjne technologie pozwalające ratować niewykorzystany chleb i zmieniać do w wartościowe, ekologiczne produkty.
Sukces rewolucji śmieciowej i gospodarki o zamkniętym obiegu zależy od szerokiej współpracy biznesu z instytucjami naukowymi i administracją publiczną. Bardzo istotną rolę katalizatorów odgrywają tutaj organizacje takie jak Polskie Stowarzyszenie Zero Waste, Klaster Gospodarki Odpadowej i Recyklingu czy Fundacja PlasticsEurope Polska. Mimo coraz ambitniejszych rozwiązań technologicznych na coraz większą skalę nie należy jednak zapominać, że często ostateczny, decydujący głos należy do nas, konsumentów. Czy jesteś gotowy kupować mniej, ale rozważniej? Czy wykorzystasz to samo opakowanie kilkaset razy? Czy będziesz nosić w torbie własny kubek?
Fot. NOVODIASTOCK/Shutterstock
- Katarzyna Błachowicz, PARP, https://www.parp.gov.pl/component/publications/author/blachowicz-katarzyna, 24/01/2025;
- Ograniczam się, https://www.ograniczamsie.com/, 24/01/2025;
- „O nas” Swapp Sp. z o.o., https://swapp.zone/refill/o-nas/, 24/01/2025;
- „OFERUJEMY ROZWIĄZANIA TECHNOLOGICZNE REALIZUJĄCE GOSPODARKĘ W OBIEGU ZAMKNIĘTYM” Marbet Wil, http://marbetwil.com, 24/01/2025;
- https://elektrorecykling-polska.pl/, 24/01/2025;
- https://www.rebread.com/, 24/01/2025;
- „4F uruchamia w sklepach strefy Wear_fair. W planach ubraniomaty i wypożyczalnia odzieży sportowej” 4F, https://4f.com.pl/blog/post/moving-towards-circularity-czyli-stawiamy-na-mode-cyrkularna, 24/01/2025;
