Zapobieganie powodziom i troska o tereny zagrożone

W przepisach przewidziano obowiązek transgranicznego negocjowania kwestii zarządzania ryzykiem powodziowym oraz zawarto istotne zobowiązania na rzecz zwiększenia jawności informacji i zaangażowania obywateli. Państwa członkowskie mają teraz obowiązek wskazania dorzeczy i związanych z nimi obszarów wybrzeża zagrożonych powodzią oraz opracowania map ryzyka powodziowego i planów zarządzania tym ryzykiem dla tych terenów.

Powodzie mogą powodować ofiary śmiertelne, wysiedlenia osób i szkody w środowisku naturalnym, poważnie hamować rozwój gospodarczy. Ograniczenie ryzyka wystąpienia negatywnych skutków związanych z powodzią, zwłaszcza dla zdrowia i życia człowieka, środowiska, dziedzictwa kulturowego, działalności gospodarczej oraz infrastruktury, jest wykonalne i pożądane, ale prowadzone działania muszą być skoordynowane na poziomie kraju i Europy.

Dotychczasowa Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej nie ogranicza ryzyka wystąpienia powodzi, gdyż nie jest to zasadniczym celem tej dyrektywy. Skuteczne zapobieganie powodziom i ograniczanie ich skutków wymaga nie tylko koordynacji między państwami członkowskimi, ale także współpracy z państwami trzecimi. To właśnie określa dyrektywa 2007/60/WE.

Cele dotyczące zarządzania ryzykiem powodziowym powinny być określone przez same państwa członkowskie i opierać się na warunkach lokalnych i regionalnych. W każdym obszarze dorzecza lub w każdej jednostce zarządzającej powinno się ocenić ryzyko powodziowe i konieczność dalszych działań, takich jak ocena możliwości łagodzenia skutków powodzi. Aby udostępnić skuteczne narządzie pozyskiwania danych i stworzyć wartościowe podstawy ustanawiania priorytetów i podejmowania dalszych decyzji o charakterze technicznym, finansowym i politycznym dotyczących zarządzania ryzykiem powodziowym, konieczne jest opracowanie map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, przedstawiających potencjalne szkody związane z powodzią, która może wystąpić zgodnie z różnymi scenariuszami.

Państwa członkowskie powinny dokonać oceny działań, które mają wpływ na zwiększenie zagrożenia powodziowego, opracować plany zarządzania ryzykiem powodziowym. W planach zarządzania ryzykiem powodziowym należy wziąć pod uwagę szczególne cechy terenów objętych tymi planami, umożliwiając opracowanie indywidualnych rozwiązań uwzględniających potrzeby i priorytety dotyczące tych terenów przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniej koordynacji na obszarach dorzeczy i dążeniu do osiągnięcia celów środowiskowych określonych w prawodawstwie wspólnotowym.

W planach zarządzania ryzykiem powodziowym szczególny nacisk powinno się położyć na zapobieganie, ochronę i takie przygotowanie, aby rzeki miały więcej miejsca na rozlewiska. Plany te powinny w miarę możliwości uwzględniać utrzymywanie i/lub odnowę tarasów rozlewowych, a także środki zapobiegania szkodom związanym ze zdrowiem ludzkim, środowiskiem, dziedzictwem kulturowym i działalnością gospodarczą oraz środki minimalizujące tego rodzaju szkody.

Powinno się okresowo dokonywać przeglądów obejmujących elementy planów zarządzania ryzykiem powodziowym oraz, w razie konieczności, aktualizować je, uwzględniając możliwy wpływ zmian klimatu na występowanie powodzi. Zasada solidarności nabiera dużej wagi w kontekście zarządzania ryzykiem powodziowym.

W tym świetle państwa członkowskie powinno zachęcać się do dążenia ku sprawiedliwemu podziałowi obowiązków w sytuacji wspólnego podejmowania decyzji o przedsięwzięciu środków korzystnych dla wszystkich stron i odnoszących się do zarządzania ryzykiem powodziowym wzdłuż całego biegu rzeki granicznej. Opracowanie planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy na mocy dyrektywy2000/60/WE oraz planów zarządzania ryzykiem powodziowym na mocy niniejszej dyrektywy stanowi część zintegrowanego systemu gospodarowania wodami w dorzeczach. Oba te procesy powinny zatem wykorzystać potencjał wzajemnego oddziaływania i wspólnych korzyści, zapewniając skuteczne i rozważne wykorzystywanie zasobów wodnych niepowodujących nadmiernych kosztów w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym.

Państwa członkowskie do dnia 26 maja 2010 r. będą przekazywać Komisji Europejskiej niezbędne informacje wynikające z nowej dyrektywy jak również załącznika nr 1 do dyrektywy 2000/60/WE, w tym m.in.: ocenę potencjalnych negatywnych konsekwencji przyszłych powodzi dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. W tym jak najszerzej powinny być uwzględniane kwestie takie jak: topografia, położenie cieków wodnych i ich ogólne cechy hydrologiczne oraz geomorfologiczne(łącznie z obszarami zalewowymi jako naturalnymi obszarami retencyjnymi), skuteczność istniejącej, wybudowanej przez człowieka infrastruktury przeciwpowodziowej, położenie obszarów zamieszkanych, obszarów działalności gospodarczej oraz prognoz długofalowego rozwoju wydarzeń, w tym wpływu zmian klimatu na występowanie powodzi.

Do dnia 22 grudnia 2011 r. państwa członkowskie UE powinny dokonać wstępnej oceny ryzyka. Na podstawie wstępnej oceny ryzyka i opracowanych wariantowo rozmaitych szkód, jakie mogą powstać w środowisku i dotknąć ludności, w tym także uszkodzeń instalacji przemysłowych, które w razie awarii mogą pogorszyć stan środowiska, trzeba będzie opracować mapy zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego do dnia 22 grudnia 2013 r.

Na podstawie map, państwa członkowskie opracują plany zarządzania ryzykiem powodziowym, skoordynowane na poziomie obszaru dorzecza lub jednostki zarządzającej, kładąc szczególny nacisk na ograniczenie potencjalnych negatywnych konsekwencji powodzi dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej oraz, jeżeli zostanie to uznane za właściwe, na działania nietechniczne lub na zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi.

Plany zarządzania ryzykiem powodziowym powinny uwzględniać odpowiednie aspekty, takie jak koszty i korzyści, zasięg powodzi i trasy przejścia fali powodziowej oraz obszary o potencjalnej retencji wód powodziowych, jak naturalne obszary retencyjne, cele środowiskowe gospodarowanie gruntami i wodą, planowanie przestrzenne, zagospodarowanie terenu, ochrona przyrody, nawigację i infrastrukturą portową. Plany zarządzania ryzykiem powodziowym obejmują dosłownie wszystkie aspekty zarządzania ryzykiem powodziowym, kładąc szczególny nacisk na zapobieganie, ochronę i stan należytego przygotowania, w tym prognozowanie powodzi i systemy wczesnego ostrzegania.

Plany zarządzania ryzykiem powodziowym mogą również obejmować działania na rzecz zrównoważonego zagospodarowania przestrzennego, skuteczniejszą retencję wód oraz kontrolowane zalewanie niektórych obszarów w przypadku wystąpienia powodzi. Zgodnie ze stosowanym prawodawstwem Wspólnoty Europejskiej, państwa członkowskie podają do publicznej wiadomości wstępne oceny ryzyka powodziowego, mapy zagrożenia powodziowego, mapy ryzyka powodziowego oraz plany zarządzania ryzykiem powodziowym.

Do dnia 26 listopada 2009 r. państwa członkowskie powinny wprowadzać w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania dyrektywy oraz niezwłocznie przekazywać Komisji Europejskiej teksty stosownych przepisów prawa.

Jadwiga Oleszkiewicz, Fot. red.
www.ekopartner.com.pl