Znakowanie żywności. Wyniki kontroli planowej w zakresie prawidłowości znakowania wybranych artykułów rolno-spożywczych
Zgodnie z Rocznym ramowym planem kontroli Inspekcji JHARS na 2011 rok, w I kwartale wszystkie wojewódzkie inspektoraty JHARS przeprowadziły kontrolę w zakresie prawidłowości znakowania wybranych artykułów rolno-spożywczych. Celem kontroli było sprawdzenie prawidłowości znakowania herbat i herbatek owocowych, kawy, napojów bezalkoholowych, napojów spirytusowych oraz fermentowanych napojów winiarskich w zakresie zgodności z obowiązującymi aktami prawnymi oraz z deklaracją producenta.
Kontrolą objęto 592 partie artykułów rolno-spożywczych w 138 podmiotach gospodarczych, w tym w 24 podmiotach zajmujących się produkcją herbat, 15 podmiotach zajmujących się produkcją kawy, 56 podmiotach zajmujących się produkcją napoi bezalkoholowych, w 20 podmiotach związanych z produkcją napoi spirytusowych i 23 podmiotach zajmujących się produkcją fermentowanych napoi winiarskich.
Nieprawidłowe oznakowanie stwierdzono w 164 partiach artykułów rolno-spożywczych (27,7 procent ogółem skontrolowanych partii artykułów rolno-spożywczych). Jakie są najczęściej stwierdzane nieprawidłowości?
Herbaty i herbatki owocowe
Na opakowaniach pojawiały się często nieprawdziwe informacje dotyczące właściwości zdrowotnych herbaty. Poza tym producenci bezprawne wykorzystują termin „BIO” oraz „EKO” lub eksponują na opakowaniu oznaczenia przywołujących ekologiczną metodę produkcji, w oznakowaniu produktów nieekologicznych. Na opakowanie często brakuje informacji skąd herbata pochodzi– na przykład brak kraju pochodzenia, w przypadku gdy nazwa na opakowaniu sugeruje, iż jest wyrób indyjski. Konsument wprowadzany jest także w błąd przy charakterystyce środka spożywczego, w tym jego rodzaju oraz składu poprzez:
- zastosowanie grafiki oraz nazwy sugerującej, iż herbatka jest wyprodukowana z całych owoców grejpfruta (zastosowanie nazwy: „Grejpfrut” oraz podanie informacji o treści: „Większe kawałki owoców”, a także umieszczenie na opakowaniu wizerunku owoców grejpfruta), podczas gdy w składzie produktu znajdowała się tylko skórka z tego owocu w ilości 1 proc.;
- podanie na opakowaniu, w pobliżu nazwy herbatki, informacji: „herbatka 100 proc. owocowa”, sugerującej iż w skład produktu wchodzą wyłącznie owoce, natomiast w składzie wyszczególniono także inne składniki, tj.: regulator kwasowości – kwas cytrynowy oraz aromat;
Kawa
Na opakowaniach pojawiają się informacje: „Pakowano w atmosferze ochronnej”, podczas gdy w rzeczywistości produkt nie był pakowany w atmosferze ochronnej. Często nieprawidłowość pojawiają się w przypadku daty ważności – jest ona wydłużana bez przedstawiania badań przechowalniczych. Także i tym przypadku należy uważać na pojawiające się wyrażenie „BIO”, które stosowane jest do oznaczeń produktów, które z ekologią mają niewiele wspólnego.
Napoje bezalkoholowe
W tym wypadku konsument wprowadzany jest w błąd co do rodzaju oraz składu produktu, poprzez zamieszczenie na opakowaniu szaty graficznej (wizerunku świeżych owoców) i/lub informacji sugerujących, iż napój wyprodukowano na bazie soku owocowego, podczas gdy smak i zapach pochodził od sztucznego aromatu. Na opakowaniach umieszczane są także informacje, sugerujące, iż zawartość soku owocowego w produkcie jest wysoka, np. „MAX-ymalnie owocowy”, podczas gdy w składzie podano zawartość zagęszczonego soku cytrynowego (0,3 proc.). Z jakimi jeszcze nieprawidłowościami można się spotkać? Są to między innymi nieprawidłowe informacje dotyczących składu środka spożywczego, pominięcie w składzie stosowanych w produkcji surowców (np. aromatu landrynkowego), nieprawidłowe oznakowanie w zakresie dozwolonych substancji dodatkowych, podanie nieprawidłowej nazwy, pod którą środek spożywczy został wprowadzony do obrotu, sugerującej inny rodzaj produktu (tj. wodę niegazowaną), np. podano „woda delikatnie gazowana z aromatem jabłkowym” zamiast „napój gazowany o smaku jabłkowym”.
Napoje spirytusowe
Konsument najczęściej wprowadzany jest w błąd co do charakterystyki środka spożywczego poprzez użycie określeń: „powstająca z wyłącznie naturalnych, starannie dobranych składników”, „tradycyjne domowe receptury”, podczas gdy wyroby te nie różnią się od innych należących do tej samej kategorii. Producenci używają w oznakowaniu sformułowania wskazującego miejsce pochodzenia oraz właściwości miodu wykorzystywanego do produkcji napoju, tj. ,,z najlepszego miodu z pasiek …”, podczas gdy producent nie udokumentował miejsca pozyskania oraz szczególnych właściwości zakupionego i stosowanego miodu. Nie dajmy się także nabrać na „100% natural” , bo często pod taką etykietą kryją się dozwolone substancje dodatkowe, tj. barwniki: żółcień pomarańczowa, tartrazyna oraz błękit brylantowy.
Fermentowane napoje winiarskie
Tutaj nieprawidłowości pojawiają się w określeniu rodzaju produktu. Na przykład na etykiecie fermentowanego napoju wino podobnego aromatyzowanego pojawia się szata graficzna i informacje, które sugerują iż wyrób jest winem gronowym (użycie nazw: „Vinko”, „Winko” oraz informacji: „king of the best wine”). Producenci nabijają na także w przysłowiową butelkę sugerując, iż smak wyrobu pochodzi z owoców, podczas gdy do fermentacji dodano aromatu (np. „Mocny malinowy”, „Black Currant”). Producenci fermentowanych wyrobów winiarskich używają także niewłaściwych nazw określających rodzaj stosowanych aromatów tj. „aromaty identyczne z naturalnymi”, podczas gdy przepisy prawne nie uwzględniają takiej kategorii aromatów.
Co z tego wynika?
Wyniki przeprowadzonej kontroli wskazują, że niezgodności w zakresie znakowania, w odniesieniu do poszczególnych asortymentów objętych niniejszą kontrolą, kształtują się na poziomie 25,4 proc. ÷ 34,5 proc. partii. Największy odsetek nieprawidłowości stwierdzono w przypadku kawy (34,5 proc.), natomiast najniższy w przypadku napojów spirytusowych (25,4 proc.).
Poziom nieprawidłowości dotyczących znakowania herbat i herbatek owocowych, napojów bezalkoholowych oraz fermentowanych napojów winiarskich wynosi odpowiednio 25,6 proc., 27,2 proc. i 30,6 proc..
Wykres 1. Porównanie wyników kontroli prawidłowości znakowania przeprowadzonych w latach 2008-2011 (procent partii niewłaściwie oznakowanych)
* w przypadku kawy wyniki dotyczą wyłącznie kawy rozpuszczalnej
Porównując wyniki kontroli znakowania napojów bezalkoholowych z wynikami kontroli z roku 2010, można stwierdzić, iż procent partii nieprawidłowo oznakowanych w tej grupie produktów zmalał o 6 p.p. (z 33 proc. w 2010 roku do 27 % w 2011 roku). W przypadku pozostałych grup kontrolowanych produktów, tj. herbat i herbatek owocowych, kawy, napojów spirytusowych oraz fermentowanych napojów winiarskich, widoczny jest wzrost liczby partii nieprawidłowo oznakowanych, w odniesieniu do wyników poprzedniej kontroli, tj. z 2010 oraz 2009 roku (w przypadku napojów spirytusowych).
