Czy sztuczna inteligencja jest nieekologiczna? Koszty rozmowy z Chatem GPT
Sztuczna inteligencja (AI) szturmem podbija świat nauki, sztuki, mediów i technologii. Jej analityczny i twórczy potencjał trudno jest przecenić, ale zagrożenia są zbyt często ignorowane. I nie chodzi bynajmniej o wizję przejęcia kontroli nad światem czy pozbawienia pracy ogromnej rzeszy ludzi. Sztuczna inteligencja rzuca się również długim cieniem na środowisko naturalne i pogłębia kryzys klimatyczny. Czy przyjdzie nam zapłacić za zdanie się na los maszyn?
Technologiczne zaplecze sztucznej inteligencji
Sztuczna inteligencja odrabia dziś prace domowe, kreuje logotypy, analizuje zdjęcia satelitarne i szacuje szkody ubezpieczeniowe. Istnieją już nawet serwisy oferujące „kontakt” ze zmarłymi bliskimi! Przyszłość wydaje się praktycznie nieograniczona, a wielu z nas wizja ta mrozi krew w żyłach. Mało kto zadaje sobie jednak pytanie, skąd bierze się sztuczna inteligencja w sensie fizycznym i na jakie „paliwo” działa.
AI to bowiem nie tylko mądre oprogramowanie, algorytmy i sieci neuronowe. Za całym tym wirtualnym potencjałem stoją oczywiście procesory, serwery, kable… jednym słowem infrastruktura techniczna. Jej podstawowym elementem są centra danych, które zajmują już dość spore przestrzenie wypełnione po brzegi sprzętem elektronicznym. Te największe na świecie znajdują się obecnie w Chinach i Stanach Zjednoczonych.

Sztuczna inteligencja działa dzięki centrom danych, które zużywają ogromne ilości energii, fot. Mint_Images/envato
AI pochłania energię i wodę
Fakt, że Chat GPT tyle potrafi, wynika z ogromnych mocy przerobowych procesorów będących jego technologicznym zapleczem. Im bardziej skomplikowane zadanie, tym więcej energii elektrycznej potrzeba, aby je wykonać. Przetwarzanie danych to jednak nie wszystko – serwery potrzebują też wiatraków i systemów chłodzenia, a energochłonność tej technologii jest ogromna. A jak podaje UNEP, wskutek rozwoju AI liczba centrów danych na świecie wzrosła z 500 tys. w 2012 r. do 8 mln obecnie.
Jak dużo energii zużywa sztuczna inteligencja? Najlepiej wyobrazić to sobie na przykładach:
- Wyszkolenie jednego modelu generatywnej sztucznej inteligencji wymaga więcej energii niż 100 amerykańskich domów zużywa w ciągu roku.
- Uniwersytet w Massachusetts szkolenie jednego modelu AI przyrównał pod względem wygenerowanych emisji do 300 dwukierunkowych lotów między Nowym Jorkiem a San Francisco.
- Wysłanie zapytania do Chatu GPT zużywa 10 razy więcej energii zwykłe zapytanie w Google.
- Do stworzenia e-maila z wykorzystaniem AI potrzeba 7 razy więcej energii niż do nabicia i-Phone’a.
- Prognozy sugerują, że w Irlandii rozwój centrów danych związanych z AI do 2026 r. zwiększy krajowe zużycie energii o 35%.
Przewiduje się też, że już niedługo globalny sektor sztucznej inteligencji będzie rocznie zużywać tyle energii co cała Holandia! To oczywiście przekłada się na adekwatne zwiększenie emisji gazów cieplarnianych. Dodajmy, że według naukowców z OpenAI do 2040 r. cały sektor technologii informatycznych i komunikacji (ICT) będzie odpowiedzialny za 14% globalnych emisji!
Ku podziwu, działanie AI wymaga też dużych ilości wody potrzebnych do produkcji elektryczności oraz procesu chłodzenia serwerów. Trzymając się porównań do państw, globalny sektor AI ma według analizy kalifornijskich naukowców zużywać sześć razy więcej H2O niż cała Dania. A przypomnijmy, że jedna czwarta populacji na świecie cierpi z powodu braku dostępu do czystej i bezpiecznej wody.

Tabela przedstawiająca ekologiczne koszty związane z rozwojem AI; opracowanie własne
Inne ekologiczne koszty sztucznej inteligencji
Na elektryczności i wodzie niestety apetyt AI się nie kończy. Zbudowanie potrzebnej infrastruktury elektronicznej wymaga zużycia szerokiej gamy krytycznych minerałów i rzadkich metali. Sam ich wydobycie odbywa się często w sposób rabunkowy, bez poszanowania środowiska naturalnego. Rezultatem bywa erozja gleby i przedostawanie się metali ciężkich do ekosystemów. A na 2 kg elektroniki potrzeba aż 800 kg surowców.
Dodatkowo, serwery i towarzyszące im oprzyrządowanie, tak jak cały sprzęt komputerowy na świecie, po jakimś czasie wychodzą z użytku, tworząc góry elektronicznych śmieci. Bardzo często znajdują się w nich substancje niebezpieczne, takie jak ołów, kadm i rtęć, które są poważnymi zanieczyszczeniami wody i gleby, zagrażając człowiekowi i przyrodzie. Niestety, poziom recyklingu e-śmieci jest jak dotąd bardzo niski. A według Globalnego Forum Ekonomicznego w 2050 r. ich ilość na Ziemi przekroczy 120 mln ton.
Sceptycy wskazują też, że oszacowanie wszystkich potencjalnych szkód ekologicznych związanych ze sztuczną inteligencją jest praktycznie niemożliwe. Jako przykłady kontrowersyjnego wpływu AI wskazuje się na przykład możliwość generowania i szerzenia nieprawdziwych informacji na temat zmiany klimatu, które mogą demotywować część społeczeństwa do zielonych wyborów. Innym zagrożeniem jest szersze wykorzystanie samochodów i dronów sterowanych przez AI, które mogą mieć negatywny wpływ na świat zwierząt.

Sztuczna inteligencja zwiększa poziom e-odpadów na świecie, fot. SteveAllenPhoto999/envato
Zrównoważony rozwój z AI – czy to możliwe?
Sztuczna inteligencja niesie ze sobą wiele pożytków środowiskowych. Już dziś wykorzystuje się ją np. do mapowania problematycznego wydobycia piasku czy analizy emisji metanu, jednego z najbardziej niekorzystnych gazów cieplarnianych. AI pomaga też wielu firmom w transformacji w kierunku lepszego wykorzystania zasobów. Kluczem jest więc umożliwienie jej dalszego rozwoju w taki sposób, aby koszty dla Ziemi i jej mieszkańców nie były wyższe od korzyści. W związku z tym proponuje się:
- wprowadzenie krajowych standardów monitoringu ekologicznego wpływu AI;
- zobowiązanie firm do ujawniania informacji na temat środowiskowych kosztów produktów i usług powstałych w oparciu o AI;
- usprawnienie algorytmów AI oraz technologii chłodzenia serwerów, tak aby obniżyć zużycie energii i wody;
- poprawa gospodarki e-odpadami i zwiększenie poziomu ich recyklingu;
- promowanie wykorzystania odnawialnych energii do zasilania centrów danych;
- uświadamianie społeczeństwa na temat strat energetycznych i wodnych związanych z wykorzystaniem Chatu GPT – nie każda okoliczność tego wymaga.
Nie ulega wątpliwości, że potrzeba więcej przejrzystości w zakresie potencjalnych skutków dalszego rozwoju i szerokiego wykorzystania sztucznej inteligencji. Ślad węglowy i wodny AI muszą być znane użytkownikom, a celem technologii powinno być ich maksymalne obniżenie. Tak długo, jak większość globalnej energii pochodzić będzie z paliw kopalnych, sztuczna inteligencja stanowić będzie poważny balast dla zmiany klimatu.
Niektóre regiony mogą bardziej niż inne odczuć presję związaną z poborem wody i pozyskaniem minerałów oraz metali – efektem mogą być lokalne susze i rosnące zanieczyszczenie środowiska naturalnego. To przykład ekologicznej i klimatycznej niesprawiedliwości, która jest kolejnym wyzwaniem dla propagatorów i budowniczych nowych technologii. UNESCO otwarcie nawołuje do rezygnacji z użycia sztucznej inteligencji, jeśli prowadzi ona do niewspółmiernie dużych strat środowiskowych.
Sztuczna inteligencja – pytania i odpowiedzi
Czy należy ograniczyć wykorzystanie sztucznej inteligencji?
Tam, gdzie nie jest to konieczne, warto rezygnować z wykorzystania AI, aby ograniczyć jej globalny ślad węglowy i wodny.
Po co sztucznej inteligencji woda?
Woda wykorzystywana jest do produkcji energii elektrycznej oraz do systemów chłodzenia centrów danych.
Jakie minerały i metale potrzebne są do rozwoju sztucznej inteligencji?
Rozwój centrów danych wymaga dużych ilości miedzi, tlenku aluminium i krzemu, a także surowców do produkcji półprzewodników takich jak german i gal, pallad oraz neodym.
- „Generative AI is an energy hog. Is the tech worth the environmental cost?” Lauren Leffer, https://www.sciencenews.org/article/generative-ai-energy-environmental-cost, 13/01/2025;
- “AI has an environmental problem. Here’s what the world can do about that” UN Environment Program, https://www.unep.org/news-and-stories/story/ai-has-environmental-problem-heres-what-world-can-do-about, 13/01/2025;
- “The Uneven Distribution of AI’s Environmental Impacts” Shaolei Ren, Adam Wierman, https://hbr.org/2024/07/the-uneven-distribution-of-ais-environmental-impacts, 13/01/2025;
- “The Green Dilemma: Can AI Fulfil Its Potential Without Harming the Environment?” Alokya Kanungo, https://earth.org/the-green-dilemma-can-ai-fulfil-its-potential-without-harming-the-environment/, 13/01/2025;
- „Can We Mitigate AI’s Environmental Impacts?” Yale School of Environment, https://environment.yale.edu/news/article/can-we-mitigate-ais-environmental-impacts, 13/01/2025;







