Ptasznik strzela nicią z nogi

Ptaszniki – duże, tropikalne pająki, najchętniej trzymają się poziomych powierzchni. Jeśli już muszą wejść na pochyłą, to produkują nić, która ułatwia im utrzymanie się w pionie i zapobiega spadnięciu. Nitkę snują nie z odwłoka, a z końców odnóży – informują naukowcy „Journal of Experimental Biology”.

Wspinaczka to dla ptaszników ryzykowne wyzwanie. Wbrew pozorom są one bardzo delikatne, dlatego przy swojej wielkości i wadze nie przeżyłyby upadku z nawet małej wysokości. W 2006 r. naukowcy opublikowali w „Nature”” tekst, z którego wynikało, że ptaszniki ratują się przed upadkiem z wysokości, snując jedwabne nici z gruczołów znajdujących się na odnóżach. Tezę tę jednak szybko obalono, gdyż inni naukowcy nie znaleźli dowodów na obecność jedwabiu w tej okolicy ciała.

Zagadkę przyczepności ptaszników postanowiła w końcu rozwiązać Claire Rind z brytyjskiego University of Newcastle. Odkryła, że ptaszniki przędą jedwab z odnóży, i że wytwarzają go dokładnie w momencie, kiedy tracą przyczepność.

Na początku Rind sprawdzała, w jakim stopniu chilijskie ptaszniki różowe potrafią się utrzymać powierzchni innej, niż pozioma. Umieszczała zwierzęta w czystym akwarium (którego dno wykleiła szkiełkami mikroskopowymi), po czym odwracała pojemnik. Chciała sprawdzić, czy pająk się utrzyma, czy może ześlizgnie. Kiedy okazało się, że nie spada, Rind delikatnie potrząsała akwarium. Pająk powoli się ześlizgiwał, ale szybko odzyskiwał przyczepność. Pobieżne oględziny nie wykazały obecności pajęczej nici na ściankach akwarium. Dopiero przez mikroskop Rind dostrzegła bardzo cienkie nitki przyklejone do szyby w miejscach, gdzie przed ześlizgnięciem rezydował ptasznik.

Badaczka i jej współpracownicy zastanawiali się też, z którego miejsca pajęczych kończyn pochodzi nić. Odpowiedzi dostarczyło badanie wylinek młodego ptasznika Brachypelma auratum. Pod zwykłym mikroskopem Rind dostrzegła śladowe ilości nici w pokrytych drobnymi włoskami okolicach odnóży pająka. Oględziny wylinek ptaszników należących do różnych gatunków (z Meksyku i Indii) pod mikroskopem elektronowym pozwoliły dostrzec drobne czopki, rozmieszczone na całej powierzchni na końcach odnóży. Zdaniem Rind wszystkie gatunki ptaszników produkują na odnóżach przędzę stabilizującą je na pochyłych powierzchniach.

Jednocześnie, biorąc pod uwagę sposób rozmieszczenia czopków badaczka sugeruje, że ptaszniki mogą stanowić brakujące ogniwo pomiędzy pierwszymi pająkami przędącymi nici a współczesnymi budowniczymi sieci. Sposób rozmieszczenia czopków na „stopach” ptasznika przypomina – jej zdaniem – rozkład ujść gruczołów na odwłoku pierwszego pająka produkującego nić, wymarłego Attercopus spider sprzed 386 mln lat.