Zaskakujące nagrania z dżungli: kapucynki uprowadzały dzieci wyjców… dla zabawy?
Na pozór spokojna wyspa Jicarón w panamskim Parku Narodowym Coiba stała się niedawno sceną niepokojącego i zupełnie nowego zjawiska w świecie dzikiej przyrody. Kamery pułapki zarejestrowały kapucynki białolice – znane z inteligencji i umiejętności używania narzędzi – niosące niemowlęta innego gatunku: małe wyjce. Biolodzy, którzy od lat obserwują zachowania tych naczelnych, byli zaskoczeni. Po raz pierwszy udokumentowano przypadki porwań międzygatunkowych, które – co jeszcze dziwniejsze – wydają się być elementem szerzącej się „mody” społecznej.
Wszystko zaczęło się od jednej małpy
W 2022 roku doktorantka Zoë Goldsborough z niemieckiego Instytutu Maxa Plancka przeglądała nagrania z pułapek fotograficznych rozmieszczonych na wyspie. Wśród tysięcy rutynowych ujęć dostrzegła coś, co natychmiast przykuło jej uwagę: młody samiec kapucynki z niemowlęciem wyjca przyczepionym do grzbietu.
„To było tak dziwne, że poszłam prosto do biura mojego doradcy” – wspomina Goldsborough. To dziwaczne zachowanie było zupełnie nowe i niespotykane. Początkowo podejrzewano nawet międzygatunkową adopcję – coś, co wcześniej rzadko, ale jednak zdarzało się w przyrodzie. Szybko jednak okazało się, że mamy do czynienia z czymś o wiele bardziej skomplikowanym.
Nie jeden przypadek, a kultura
Goldsborough i jej zespół przeanalizowali dziesiątki tysięcy zdjęć i filmów z ponad 85 kamer. Znaleźli kolejne przypadki noszenia młodych wyjców – nie przez jedną, a przez pięć różnych kapucynek. Wszystkie porywacze to młode samce. W sumie przez 15 miesięcy udokumentowano porwanie 11 wyjców – z których żaden, według naukowców, nie przeżył.
Noszenie małych wyjców trwało czasem nawet 9 dni. Zwierzęta zachowywały się tak, jakby nic szczególnego się nie działo – przemieszczały się po lesie, korzystały z narzędzi, a niemowlęta trzymały się ich futra. Nagrania z kamer i interaktywna oś czasu pozwoliły prześledzić rozwój tej niezwykłej tradycji niemal krok po kroku.
To pytanie wciąż pozostaje bez odpowiedzi. Kapucynki nie zjadają młodych, nie karmią ich, nie wydają się czerpać żadnych oczywistych korzyści z tego zachowania. Co więcej, noszenie niemowląt może im wręcz przeszkadzać w codziennych czynnościach. „Nie widzimy żadnych wyraźnych korzyści, ale też nie widzimy jednoznacznych kosztów” – tłumaczy Goldsborough.
Naukowcy podejrzewają, że przyczyną może być… nuda. Życie na Jicarón jest stosunkowo bezpieczne – nie ma tu wielu drapieżników ani konkurencji. Kapucynki mają dużo wolnego czasu, co może sprzyjać rozwojowi niecodziennych zachowań. Meg Crofoot, współautorka badania, mówi: „Ta nowa tradycja pokazuje nam, że konieczność nie musi być matką wynalazku. Czasem wystarczy wolny czas i ciekawska natura”.
Zagrożenie czy fascynujący fenomen?
Naukowcy z Max Planck Institute of Animal Behavior (Niemcy), Smithsonian Tropical Research Institute (Panama), Universidad del Rosario (Kolumbia) i Ithaca College (USA) podkreślają, że to pierwsza znana dokumentacja międzygatunkowej tradycji kulturowej u dzikich zwierząt. To również jeden z najdziwniejszych przykładów społecznego uczenia się: zachowania, które nie mają wyraźnej funkcji, a mimo to rozprzestrzeniają się jak moda.
Niestety, wpływ tej „mody” na wyjce – gatunek zagrożony w regionie – może mieć realne konsekwencje dla lokalnego ekosystemu. Jeśli zachowanie to utrzyma się lub rozprzestrzeni na inne grupy kapucynek, może wymagać interwencji ochronnej.
Spojrzenie w przyszłość
Choć pełna analiza danych jeszcze trwa, badacze już teraz przyznają, że zaobserwowane zachowanie zmieniło ich spojrzenie na kulturę zwierząt. „Zwierzęta, podobnie jak ludzie, mogą tworzyć tradycje nie z potrzeby, a z chęci – lub ciekawości” – mówi Brendan Barrett, współautor badania. A to rodzi nowe pytania o to, czym jest kultura… i kto tak naprawdę może ją tworzyć.
Opublikowany: 20 maja, 2025
- Dr Brendan Barrett/Max Planck Institute of Animal Behavior, Radolfzell / Konstanz; "Capuchin monkeys caught abducting baby howlers"; https://www.ab.mpg.de/677569/news_publication_24686977_transferred; 20-05-2025;
