Ogród ekologiczny, czyli jaki?

Czy ogród zawsze znaczy ekologiczny? Wiele zależy od środków jakich używamy do jego pielęgnacji. Poniżej prezentujemy kilka sprawdzonych (i tanich!) sposobów, by nasz ogród faktycznie funkcjonował w zgodzie z naturą i bez szkody dla środowiska.

Jak nawadniać rośliny w ogrodzie ekologicznym?
Woda jest czynnikiem niezbędnym do życia roślin i zwierząt, dlatego konieczne jest dostarczanie odpowiedniej jej ilości każdego dnia. W przypadku ogrodu przydomowego istnieje kilka sposobów, które pozwolą na zapewnienie roślinom właściwego nawodnienia przy jednoczesnym ograniczeniu kosztów.

Zacznijmy od przygotowania terenu pod rośliny – gleby o wysokiej zawartości piasku są bardziej przepuszczalne od tych zawierających cząstki organiczne, dlatego istotne jest wzbogacenie podłoża przez dodanie np. kompostu (nie dodawajmy gliny). Dzięki temu większa ilość wody zostanie zatrzymana w wierzchniej warstwie i będzie bardziej dostępna dla roślin. Kolejnym krokiem jest ściółkowanie podłoża – do tego celu można wykorzystać specjalne agrowłókniny z tworzyw sztucznych lub naturalną mieloną korę (grubość warstwy to ok. 5 cm). Poza ograniczaniem parowania wody hamujemy również rozwój chwastów (nasiona, które upadną na warstwę kory wysychają, a młode rośliny nie będą się mogły wydostać na powierzchnię) i tworzymy dogodne środowisko życia dla bezkręgowców (np. biedronek). 

Skutecznym sposobem ściółkowania, a zarazem bardzo estetycznym, jest sadzenie roślin okrywowych – w miejscach zacienionych mogą to być: bluszcz pospolity Hedera helix, barwinek Vinca minor, pragnia syberyjska Waldsteinia ternata, w miejscach nasłonecznionych  np. jałowce płożące. Podlewając rośliny należy pamiętać, by robić to o właściwej porze dnia – najkorzystniejsze jest podlewanie wcześnie rano lub w nocy – jest wtedy najmniejsze parowanie z powierzchni ziemi, a co za tym idzie rośliny efektywniej wykorzystują dostarczaną im wodę.

Do podlewania często wykorzystujemy wodę wodociągową (bardzo droga opcja), z własnej studni lub deszczową (https://www.ekologia.pl/dom-i-ogrod/ekologiczny-dom/deszczowka-jak-wykorzystac-wode-deszczowa,19963.html), która stanowi doskonałą alternatywę dla konwencjonalnych źródeł wody. Do celów ogrodowych wystarczy najprostsza instalacja – zbiornik zakopany w ziemi, do którego będzie spływała woda z dachu. O wykorzystaniu wody deszczowej warto pomyśleć już podczas budowy domu, gdyż  materiał wykorzystany do pokrycia dachu ma istotne znaczenie dla jakości pozyskanej wody – deszczówka jest czysta i wolna od patogenów, ulega zanieczyszczeniu podczas spływania po dachu, najlepsze są pokrycia ceramiczne, betonowe lub blaszane, gdyż w najmniejszym stopniu wpływają na zmianę jakości wody. 

Jak nawozić rośliny w ekologicznym ogrodzie?
Rośliny do prawidłowego wzrostu i rozwoju potrzebują odpowiedniej ilości składników pokarmowych pobieranych z ziemi wraz z wodą. Oferta nawozów sztucznych jest bardzo bogata, ale każdy może samodzielnie przygotować doskonały, wieloskładnikowy nawóz organiczny – kompost  – wynik rozkładu części organicznych, których w żadnym gospodarstwie domowym nie brakuje. Jest to rozwiązanie bardzo ekonomiczne (oszczędności związane z wywozem śmieci) i zarazem ekologiczne. Stosowanie kompostu korzystnie wpływa na strukturę gleby, wpływa na zatrzymywanie wody, umożliwia docieranie odpowiedniej ilości powietrza do korzeni, dostarcza wszystkich niezbędnych składników pokarmowych, dzięki czemu uzyskujemy optymalne warunki rozwoju roślin, a także tworzymy środowisko życia zwierząt. Wydzieliwszy specjalne miejsce w ogrodzie możemy kompostować odpadki domowe i ogrodowe (liście, trawę, chwasty).

Coraz popularniejsze stają się także płynne i granulowane nawozy  będące produktami hodowli dżdżownic i obornik granulowany – łatwe w zastosowaniu i pozbawione przykrego zapachu. Zaletą stosowania tego typu nawozów jest redukowanie niebezpieczeństwa przenawożenia i dostarczenie wszystkich składników w najbardziej przyswajalnej postaci.

W przypadku upraw sezonowych jak np. uprawa warzyw na własny użytek, możemy stosować tzw. nawozy zielone – rośliny z rodziny motylkowych, tj. łubin, który ma zdolność pobierania azotu z powietrza (azot stanowi główny budulec tkanek roślinnych) i przekazywania do gleby. Dzięki temu po „przekopaniu” warzywnika na jesieni dostarczamy ten pierwiastek do ziemi wzbogacając podłoże pod przyszłoroczne uprawy.

Zwierzęta w ogrodzie ekologicznym
W ogrodach przydomowych żyje wiele zwierząt bezkręgowych i kręgowców, szkodników i sprzymierzeńców – oto kilku najczęstszych mieszkańców.

Na młodych liściach i przyrostach często pojawiają się deformacje – liście i pędy marszczą się i zwijają – są to typowe objawy żerowania mszyc (małe czarne lub zielone pluskwiaki). Główne przyczyny dla jakich są zwalczane to aspekt estetyczny (na roślinach iglastych przyczyniają się do brązowienia i opadania igieł), a w skrajnych przypadkach obniżenie plonów i wystąpienie chorób grzybowych i wirusowych. Zanim przystąpimy do walki z tymi owadami, odpowiedzmy sobie na pytanie, czy istotnie powodują duże szkody w ogrodzie. Pamiętajmy, że stanowią one źródło pokarmu dla wielu drapieżników: biedronek, bzygów, błonkówek i innych, a dla pszczół są źródłem spadzi, z której wytwarzają miód. Jeśli podejmujemy decyzję o zwalczaniu, unikajmy środków o silnym działaniu, gdyż mogą przyczyniać się do niszczenia organizmów pożytecznych. Metody ekologiczne to ręczne usuwanie owadów lub obłamywanie zaatakowanych pędów, spłukiwanie silnym strumieniem wody (na ziemi mszyce są zjadane przez drapieżniki), stosowanie wyciągów z pokrzywy, cebuli, czosnku, mniszka lekarskiego i bzu czarnego, stosowanie wywarów z cebuli, czosnku, krwawnika pospolitego, pomidora. Skuteczne jest także sadzenie roślin odstraszających: cebuli, czosnku, lawendy i mięty. Posadzenie np. nasturcji spowoduje, że mszyce będą żerowały właśnie na niej i w mniejszych ilościach pojawią się na cenniejszych roślinach. 

 Najpopularniejszym pożytecznym owadem jest biedronka siedmiokropka, pomocna w zwalczaniu mszyc, a także larw stonki ziemniaczanej, niektórych motyli, czerwców, przędziorków (najczęściej atakują popularne świerki białe Picea glauca Conica)  i innych stawonogów. Biedronki to niewielkie chrząszcze długości 5-8 mm o charakterystycznym czerwono-czarnym ubarwieniu. Pożyteczne są zarówno osobniki dorosłe(kilkadziesiąt mszyc dziennie) jak i larwy (ok. 600 mszyc w ciągu 20 dni rozwoju), które pojawiają się 2-4 razy w roku. Zimują osobniki dorosłe w ziemi, pod liśćmi, w korze drzew, w budynkach.  

Tam gdzie mszyce tam nie tylko biedronki, ale i mrówki, które żywią się wydzielaną przez mszyce spadzią. Mrówki oczyszczają nasze otoczenie ze szczątków organicznych, bywają też drapieżnikami żywiącymi się wybranymi owadami. Rzadko jednak chcemy je mieć w najbliższym sąsiedztwie (np. w pobliżu tarasu czy altany, gdzie za względu na bogactwo pożywienia chętnie się pojawiają), oto kilka prostych metod ich zwalczania: rozsypywanie proszku do pieczenia, cynamonu, wykładanie spleśniałej cytryny, wylewanie octu w okolice gniazda. 

Mile widzianym ssakiem na naszych ogrodach (także tych w centrum miasta) jest jeż – to pokryte kolcami zwierzę jest naszym sprzymierzeńcem w walce z chrząszczami i gąsienicami. Jeże najchętniej zimują pod altanami, gęstymi żywopłotami i ogrodowymi śmieciami (kompostowniki).

Wiele kontrowersji budzi kret – to niewielkie, pokryte gęstą czarną sierścią zwierzę jest naszym sprzymierzeńcem w walce z chrabąszczami, ślimakami, małymi gryzoniami, ale jednocześnie niszczy wypielęgnowane  trawniki i podkopuje korzenie roślin. Jeśli już zdecydujemy się na usunięcie kreta z naszego ogrodu, pamiętajmy, iż jest pod ochroną, dlatego zamiast go zabijać, postarajmy się go przegonić. Na rynku dostępnych jest wiele urządzeń i środków chemicznych do tego celu, ale istnieją także metody mniej inwazyjne i wymagające niższych nakładów finansowych. Posadzone aksamitki, bazylia, czosnek, żywotniki i czarny bez odstraszają zapachem i wydzielanymi substancjami. Można również włożyć do korytarza zmiażdżone ząbki czosnku lub wlać „gnojówkę” z liści czarnego bzu lub gałązek żywotnika. 

Zwierzęta w ogrodzie to nie tylko walka ze szkodnikami, ale także zabiegi agrotechnicze, których liderem są dżdżownice. Te niewielkie skąposzczety długości ok. 15-20 cm najchętniej żerują w glebach bogatych w materię organiczną, przerabiając dziennie tyle podłoża ile same ważą. Drążą kilkumetrowe korytarze, co korzystnie wpływa na przemieszczanie się i napowietrzenie gleby, a odchodami bogatymi w azot użyźniają ziemię. Aby tych małych pomocników zwabić do ogrodu, stosujmy nawozy organiczne i ograniczmy nasadzenia z roślin iglastych (nie lubią wydzielanych przez nie żywic i garbników), a zastosujmy rośliny tj. grab, bez czarny, rośliny motylkowe. 

Warto również pamiętać o ptakach żyjących w naszych ogrodach i pod ich kątem wybierać rośliny, tak by były dekoracyjne i jednocześnie stanowiły pokarm dla skrzydlatej braci i umożliwiały im gniazdowanie. W większości ogrodów świetnie sprawdzą się berberysy, ogniki , irgi i ozdobne jabłonie.