Rośliny do stawu i oczka wodnego – jakie wybrać?

Basen przestał być jedynym ucieleśnieniem marzeń o zbiorniku wodnym w ogrodzie. Coraz większa część właścicieli domów preferuje naturalnie wyglądające, otoczone roślinami stawy i oczka wodne. Dają one przyjemne uczucie bliskości z przyrodą, umożliwiają hodowanie ryb, a niektóre nadają się także do kąpieli. Odpowiednia aranżacja zieleni wokół oczka wodnego jest jednak podstawowym warunkiem estetycznej i biologicznej harmonii.

Planując staw w ogrodzie, warto pamiętać o kilku zasadach. Po pierwsze, idealna lokalizacja to taka, gdzie światło słoneczne dociera przez minimum 6 godzin dziennie. Rośliny wodne są bowiem z reguły światłolubne. Wielkość jest kryterium dość dowolnym, uzależnionym od preferencji i warunków przestrzennych, ale zbiornik powinien mieć minimum 50 cm głębokości, a w przypadku hodowli ryb przynajmniej jeden metr. Dno powinno być zabezpieczone hermetyczną folią polietylenową, a woda optymalnie miałaby pochodzić z innego zbiornika wodnego, ewentualnie z wody deszczowej. Woda z wodociągu zawiera zbyt dużo chloru, aby roślinom się w niej dobrze powodziło.

Lilie wodne, czyli ulubiona ozdoba stawu

Do najpopularniejszych roślin sadzonych w obrębie oczka wodnego w ogrodzie należą lilie wodne, czyli grzybienie (Nymphaea). Ich piękne różowe, czerwone oraz żółte kwiaty wspaniale zdobią powierzchnię wody. Wbrew pozorom nie sadzi się ich na dnie zbiornika, ale umieszcza tam w specjalnych, perforowanych pojemnikach, obciążonych kamieniami. Ziemia nie powinna być przy tym zbyt piaszczysta – musi obejmować domieszkę cięższej gleby gliniastej. Lilie wodne sadzi się w postaci kłączy, a po wyrośnięciu pokrywają one powierzchnię oczka dużymi, unoszącymi się na wodzie liśćmi. Nie przy tym problemu ze znalezieniem odmian odpornych na mrozy, które przezimują pod wodą, jeśli tylko oczko jest głębsze niż 50-60 cm.

Podobną atrakcyjnością wizualną wśród roślin porastających oczka i stawy odznaczają się grążel żółty, należący do grzebieniowatych i kwitnący od maja do sierpnia oraz hiacynt wodny o pięknych liliowych kwiatach. Niestety, ten ostatni nie przetrwa zimy w Polsce i kwitnie dość kapryśnie.

Rośliny przybrzeżne – wyższe gatunki osłaniające oczko

Tradycyjnie wokół oczek sadzi się rośliny, które lubią mocno wilgotne podłoże, a swoją wysokością zapewniają ciekawy trójwymiarowy akcent dla zbiornika wodnego. Sadzi się je bądź bezpośrednio w wodzie, na głębokości od kilku do 50 centymetrów, bądź też w gruncie, w bliskości linii brzegowej.

Szczególną popularnością w tej kategorii cieszą się różne odmiany tataraku, kopiującego naturalny krajobraz wokół jezior. Na uwagę zasługuje m.in. tatarak paskowany (Acorus calamus) o jasnozielonych liściach ozdobionych żółtymi paskami oraz tatarak trawiasty (Acorus gramineus) o maksymalnej wysokości 30 cm i liściach z charakterystycznymi jasnymi smugami. Tatarak sadzi się w płytkiej wodzie, na stanowisku słonecznymi.

Niemniej ciekawą propozycją jest skrzyp zimowy (Eqisetum hyemale), który dorasta nawet do 150 cm wysokości, a wyglądem przypomina bambus. Pędy są bardzo sztywne, o charakterystycznych węzłach i mogą tworzyć dość zwarte skupiska. Skrzyp sadzi się w plastikowych donicach zakopanych w gruncie tuż nad brzegiem, gdyż ma on skłonność do niekontrolowanego rozrastania się.

Trzcinowy charakter mają również turzyce, które w stanie dzikim spontanicznie porastają brzegi stawów i jezior. Szczególnie pięknie w ogrodzie prezentuje się turzyca muskegońska (Carex muscingumensis), która tworzy widowiskowe, gęste kępy i osiąga wysokość do 70 cm. Turzyce są doskonałą ochroną przed chwastami i pozwalają skutecznie umacniać brzegi oczka wodnego. Sadzi się ją bezpośrednio w gruncie na krawędzi zbiornika.

Do umacniania brzegów można również wykorzystać pałki, które dorastają nawet do 180-200 cm wysokości i potrafią stworzyć prawdziwy zielony parawan wokół oczka. Pałka wąskolistna (Typha Angustifolia) występuje w bardzo zdobnych paskowatych odmianach, podczas gdy pałka wysmukła (Typha laxmanii) zachwyca grubymi kwiatostanami o tradycyjnym kształcie pałki, które zmieniają kolor z kremowego na jasnobrązowy. Pałki sadzi się w wodzie o głębokości ok. 30 cm.

Ukwiecone rośliny przybrzeżne

O dekoracyjności oczka wodnego decydują także niewysokie rośliny przybrzeżne, które raczej niż parawan, tworzą kolorowy, kobiercowy okraj. Zmiękczają one granicę między powierzchnią wody a kamiennymi lub piaskowym otoczeniem i mogą być wykorzystywane do ukrywania technicznych elementów związanych np. z pompą.

Bardzo dobrze w tej roli sprawdza się tojeść rozesłana (Lysimachia nummularia), będąca silnie rozprzestrzeniającą się rośliną okrywową o jasnozielonych jajowatych liściach. W jej gęstym kobiercu pojawiają się żółte kwiaty, a dodatkowymi zaletami są łatwe rozmnażanie, mrozoodporność i tolerancja zacienionych stanowisk.

Przy brzegu pięknie prezentuje się także czermień błotna (Calla palustris) o dużych, ciemnozielonych liściach w kształcie serca i białych, eleganckich kwiatach. Po przekwitnięciu na czermieni pojawiają się równie urocze czerwone owoce. Roślina nie przekracza 30 cm wysokości i może rosnąć zarówno w podłożu, jak i na granicy wody. Ważne jednak, aby zapewnić jej miejsce do rozwoju długich, pełznących pędów, które lubią porastać także część tafli wodnej.

Do ekspansywnych roślin kwitnących nad brzegiem należy także knieć błotna (Caltha palustris), znana powszechnie pod swojską nazwą kaczeńca. Te sympatyczne żółte kwiaty sadzi się w sferze bagiennej, do głębokości 10 cm, a za chłodną wodę i słoneczne lub półcieniste stanowisko odwdzięczają się one wczesnym kwitnieniem – od kwietnia do czerwca. Kaczeńce są całkowicie odporne na mróz i doskonale komponują się z innymi, później kwitnącymi gatunkami.

W maju zakwita niezapominajka błotna (Myosotis palustris), która równie dobrze radzi się sobie zimą, i nie przekracza nigdy wysokości 30 cm. Charakterystyczne niebieskie kwiaty z żółtym oczkiem doskonale prezentują się na tle dość gęstych zielonych łodyg z owłosionymi liśćmi. Jeszcze później, bo od czerwca, kwitną natomiast lubiące wilgoć pierwiosnki japońskie (Primula japonica), które mogą zachwycają bujnością i przyjmują zwykle biały lub intensywnie bordowy odcień.

Rośliny natleniające

Zieleń w obrębie oczka wodnego spełnia nie tylko dekoracyjną rolę, ale przede wszystkim odpowiada za prawidłowy bilans tlenowy. Specjaliści od ogrodowych stawów zalecają całe kompozycje gatunków, które zasilają wodę w cenny pierwiastek, a także mają zdolność do oczyszczania jej z nadmiaru glonów. Jako takie są cennym dodatkiem do systemu filtracji.

W tej kategorii prym wiodą rośliny podwodne, sadzone w donicach umieszczonych na dnie zbiornika. Niektóre, takie jak moczarka kanadyjska (Elodea canadensis), potrafią również pływać swobodnie po wodzie. Jej ciekawe pędy pokryte drobnymi listkami są doskonałym schronieniem dla małych rybek.

Z tlenotwórczych właściwości słyną również rogatek sztywny (Ceratophyllum demersum) o pędach pokładających na wodzie, który doskonale zapobiega rozwojowi glonów; przęstka wodna (Hippuris vulgaris), której proste choinkowate pędy wystają pionowo nad powierzchnię stawu oraz wywłócznik (Myriophyllum), z którego tworzy się całe podwodne łąki.

Jak widać, zakładanie zbiornika wodnego w ogrodzie to nie tylko kwestia hydrologiczna, ale także botaniczna. Odpowiedni dobór roślin pozwala uzyskać piękny krajobraz oraz równowagę biologiczną – kolorowe ryby hodowlane czy rechoczące wieczorami żaby to najlepsza kropka nad „i”.

Wybierając konkretne gatunki trzeba się kierować przede wszystkim rozmiarem i umiejscowieniem oczka wodnego, ale także specyficznymi potrzebami, typu umacnianie brzegów czy obecność kaskady (nie wszystkie rośliny tolerują dynamiczny przepływ wody). Bardzo ciekawym urozmaiceniem nasadzeń wodnych są tzw. wyspy, czyli kompozycje kilku gatunków roślinnych pływających, które swobodnie dryfują po wodzie, zdobiąc, ale też oczyszczając sadzawkę. Co zaś najważniejsze, wysypy takie można dość dowolnie kształtować i wzbogacać, dając upust kreatywności i dodatkowo zdobiąc ogród.