Czareczka długotrzonkowa (Microstoma protractum)

Wstęp

Czareczka długotrzonkowa to niezwykle rzadka w skali całej Europy, ściśle chroniona w Polsce przedstawicielka rodziny czarkowatych Sarcoscyphaceae. Słynie z niesamowitych owocników w postaci jaskrawo czerwonych kielichów, przypominających tulipany (stąd jej niemiecka nazwa „Tulpenbecher”). Grzybnia rozwija się na butwiejących kawałkach drewna, zagrzebanych w ziemi. Piękne, krwisto amarantowe owocniki wyrastają z długich, czarnych, ryzoidalnych (przypominających korzenie) sklerot na tymże drewnie.

Sezon

Czareczka długotrzonkowa tworzy owocniki od lutego-marca do kwietnia–maja, pojedynczo bądź w niewielkich grupach. Ten piękny grzyb owocnikuje czasem także na jesieni i w czasie łagodnych zim.

Występowanie

Czareczkę długotrzonkową obserwuje się przede wszystkim w Skandynawii. Nieliczne stanowiska tego gatunku odszukano także w Ameryce Północnej, Japonii, Austrii, Niemczech i Polsce. Z Polski znanych jest obecnie tylko kilka stanowisk z Ziemi Lubuskiej (Przyborów), Pomorza Gdańskiego (Trójmiejski Park Krajobrazowy), Kujaw (obszar Natura 2000 „Włocławska Dolina Wisły”), Wielkopolski (Lasy Żerkowsko-Czeszewskie), Małopolski (Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy) oraz Śląska (projektowany rez. „Gąszczyk” w nadleśnictwie Złoty Potok). Zasiedla wilgotne lasy liściaste (łęgi i niskie, mokre grądy), czasem także porzucone sady nad rzekami, o ciężkich, zasobnych glebach.

Wygląd

Czareczka długotrzonkowa prezentuje się tak niezwykle, iż ciężko pomylić ją z innym grzybem. Młode egzemplarze są charakterystycznie stulone, starsze wyglądają niczym ogniście czerwone urny bądź miniaturowe tulipany o wyraźnie ząbkowanych, obrośniętych białymi włókienkami skrajach. U najstarszych płaty wręcz wywijają się na zewnątrz.

Trzon u góry równie mocno czerwony jak kapelusz, ku dołowi różowieje i blednie, robiąc się biały. Nierzadko parokrotnie się rozgałęzia niczym gałęzie drzewa, tak, iż każda gałązka kończy się własną „urną” (miseczką). Osiąga 1-4 cm wys., a 2-4 mm grubości.

Skleroty tejże czareczki będą wydłużone, ryzoidalne i czarniawe.

Miąższ typowy dla czarkowatych: białawy, cienki, niemalże pozbawiony smaku i aromatu. Worki są ośmiozarodnikowe.

Wysyp spor białawy lub delikatnie żółtawy. Zarodniki czareczki odznaczają się wrzecionowatym bądź eliptycznym kształtem, gładką powierzchnię, o wielu kroplach oleju przypadających na jeden zarodnik. Najczęściej osiągają 24-45 (-38) × 10-14 μm.

Jedynymi w miarę podobnymi grzybami będą niektóre czarki Sarcosypha, zwłaszcza czarka jurajska S. jurana. Owocniki czarki jurajskiej będą jednak znacznie większe od czareczki długotrzonkowej, bardziej spłaszczone, o równych (a nie ząbkowatych) brzegach, do tego z krótszą, a szerszą nóżką.

Właściwości

Czareczka długotrzonkowa jest niejadalna.

Zastosowanie

Czareczka długotrzonkowa jest  cenna dla ochrony przyrody i nauki z racji swej rzadkości. Brak zastosowań kulinarnych, leczniczych i farbiarskich.