Tulipany kwiaty – sadzenie, uprawa i pielęgnacja tulipanów

Gdy w XVI wieku tulipany przywędrowały do Amsterdamu, w całym mieście wybuchła gorączka porównywana z amerykańską gorączką złota. Żeglarza, który przez pomyłkę zjadł cebulkę tulipana wsadzono od razu do więzienia. Dziś Holandia produkuje rocznie 2 miliardy tych zacnych kwiatów, będących ulubieńcami wszystkich ogrodników.

W Holandii hodowla tulipanów stanowi aż 10% PKB i choć jest to jedyny kraj, który w takim stopniu oszalał na punkcie kolorowych wiosennych kielichów, w całej Europie (i nie tylko) tulipany stanowią jeden z najpowszechniejszych elementów przydomowych ogródków, miejskiej zieleni i parków. Rdzennie kwiaty te pochodzą z pogranicza Chin i Tybetu, gdzie już przed tysiącami lat rosły dziko w górach Tien Shan. Stamtąd zawędrowały do Turcji, gdzie zaczęto hodować je masowo w XI w. Tulipan w końcu stał się nawet symbolem Imperium Ottomanów!

W Holandii w okresie XVI-wiecznej tulipomanii cebulki osiągały zawrotne ceny – za te najszlachetniejsze płacono domami. Tulipan był przy tym cenniejszy, im bardziej niezwykły i nieregularny. Dopiero w XX wieku odkryto, że za owymi arystokratycznymi cechami stoi wirus mozaikowy pochodzący z ziemniaków i brzoskwiń. Aby wyeliminować tą patologiczną przypadkowość, zaczęto prowadzić eksperymenty z krzyżowaniem znanych gatunków, co doprowadziło do powstania stabilnych hybryd z łatwo oczekiwanymi rezultatami.

Dziś rozróżniamy więc m.in:

• tulipany wczesne pojedyncze, kwitnące od połowy kwietnia;
• tulipany pełne, z kulistym, bogatym w płatki kielichem (również występujące w odmianie wczesnej);
• tulipany Triumph, często dwubarwne, sięgające 50 cm;
• mieszańce Darwina o dużych kwiatach i wzroście do 70 cm;
• tulipany liliokształne o długich, zaostrzonych płatkach;
• tulipany fryzowane o postrzępionych brzegach płatków;
• tulipany Viridiflora o lekko zzieleniałych płatkach, cenione przez koneserów;
• tulipany Rembrandta ze smugowatymi kwiatami pochodzenia wirusowego;
• tulipany papuzie z dużymi płatkami o pofalowanych brzegach;
• tulipany późne (pełne lub pojedyncze) kwitnące w pierwszej połowie maja.

I na tym nie koniec długiej listy gatunków i odmian, o których marzą zapaleni hodowcy. W przydomowym ogródku najchętniej mieszamy jednak odmiany wczesne i późne, nierzadko sięgając także po tulipany Triumph oraz papuzie.

Tulipany – wymagania glebowe

Tulipany wymagają przede wszystkim w słońca – w cieniu kwiecie rozwija się niestety dość marnie. Jeśli chodzi o samą glebę, to powinna być ona przede wszystkim dobrze przepuszczająca, więc idealnie, jeśli zadbamy o drenaż pod rabatą. Przed sadzeniem warto podłoże dobrze spulchnić i wymieszać z kompostem, co zapewni cebulkom niezbędne składniki odżywcze do zakorzenienia. Do podłoża można również przymieszać trochę piasku. Idealny odczyn gleby to neutralny do lekko kwaśnego. Wysokie odmiany należy ponadto sadzić w miejscach osłoniętych od silnych wiatrów, które mogłyby połamać delikatne łodygi. Tulipany można również sadzić w doniczkach, ale lepiej w tym celu wybierać odmiany krótsze, nieprzekraczające 30 cm wysokości.

Sadzenie i uprawa tulipanów

Tulipany tradycyjnie sadzimy na jesień – większość producentów cebul zaleca okres od września do grudnia. Wszystko oczywiście zależy od warunków pogodowych, ale najtrudniej popełnić błąd, decydując się na październikowe sadzenie.

Miejsce sadzenia powinno być uzależnione od wysokości poszczególnej odmiany – tylko te niższe poleca się do okrajów rabat. Samą ziemię należy przygotować przynajmniej 10 dni wcześniej, aby kompost się uleżał. Niektórzy hodowcy przygotowują również zawczasu same cebulki, zaprawiając je specjalnymi preparatami chroniącymi przed szkodliwymi patogenami. W dniu sadzenia kopiemy jamy na głębokość 10-15 cm – cebulka powinna być zakopana na głębokości dwa razy większej niż jej wysokość. Najczęściej praktykowane jest sadzenie grupkami, w odległości ok. 5 cm od siebie. Można również postawić na różnorodność i wpleść tulipany w rabatę z bratkami czy niezapominajkami – wtedy warto zachowywać między roślinami odległości 15-20 cm. Cebulki umieszczamy w glebie ostrożnie, aby ich nie zranić, i zawsze korzonkami w dół. Całość przysypujemy ziemią porządnie podlewamy.

Podlewanie i nawożenie tulipanów

W ciągu całego okresu wzrostu i kwitnienia tulipanom należy zapewnić odpowiedni poziom wilgoci. Gdy zaobserwujemy więc pierwsze pędy wystające z ziemi, zacznijmy kontrolować suchość gleby. Okazyjne podlewanie na pewno nie zaszkodzi. Okres wegetacji trwa około 4-5 miesięcy i przez cały ten czas należy dbać o wilgotność, a raz na 14 dni podlewać tulipany wodą z płynnym nawozem. Gdy jest zbyt sucho, tulipany szybko przekwitają i osłabiają się. Do odżywiania nadaje się każdy azotowy nawóz, z zastrzeżeniem, aby nie wzmagać kwaśności gleby np. siarczanem amonu. Dawkowanie powinno być bardzo oszczędne – wystarczy 1 g na 1m².

Rozmnażanie tulipanów

Tulipany rozmnaża się przez nasionka oraz cebulki przybyszowe. To pierwsze zostawmy jednak profesjonalnym ogrodnictwom, podczas gdy drugi typ rozmnażania możemy stosować w warunkach domowych. Zasadzona w ziemi cebula z czasem słabnie i obumiera, wytwarzając cebulki-córki, czyli tzw. cebule przybyszowe.

Po wykopaniu z ziemi są one widocznie wyodrębnione ze struktury starej cebuli i znacznie mniejsze. Należy je wtedy delikatnie rozdzielić, tak, aby uniknąć uszkodzeń, a następnie odłożyć do przeschnięcia i zasadzić jeszcze tej samej jesieni. Z jednej cebulki można uzyskać tym sposobem nawet 3-4 nowe rośliny! Warto przy tym pamiętać, że im głębiej zakopiemy tulipany, tym gorzej się będą dzielić.

Ochrona tulipanów

Tulipany są odporne nawet na silne mrozy, ale zapobiegliwy ogrodnik może przykryć rabaty na zimę grubszą warstwą mulczu, którą na wiosnę trzeba usunąć. Kwiatom szkodzą jednak liczne patogeny, przed którymi warto się chronić corocznym wykopywaniem cebulek. Ten proces można doskonale zgrać z procesem rozmnażania, a choć wielu amatorów ogrodnictwa zostawia cebulki w tym samym miejscu przez długie lata, rozsądek podpowiada przesadzanie co najmniej co 2-3 sezony. To nie tylko bowiem najlepszy sposób ochrony przed chorobami, ale także gwarancja, że cebulki szybko nie osłabną.

Najlepszy czas na wykopywanie to okres, gdy kwiaty już przekwitły (łodyżkę warto odciąć by nie wysilać rośliny), a liście pożółkły i zeschły. Tej samej jesieni cebulki można zasadzić ponownie, tyle że w innych miejscach. Bywa też tak, że największym wrogiem tulipanów stają się myszy i inne gryzonie – w takim przypadku profesjonaliści polecają sadzenie cebulek w specjalnych koszyczkach ochronnych.

Tulipany w ogrodzie

Tulipany to oczywiście przede wszystkim kolorowa ozdoba ogrodów i balkonów. Ich ogromną zaletą jest stosunkowo wczesny okres kwitnienia, gdy w ogrodzie nie ma jeszcze wiele innego kwiecia. Komponując ze sobą różne kolory i odmiany można uzyskać naprawdę piękny, tchnący optymizmem krajobraz.

Planując samą strukturę zagonów warto unikać prostych rzędów – tulipany w takich szpalerach nie wyglądają najlepiej, zdecydowanie bardziej służy im kępowy układ. Mniejsze odmiany można z powodzeniem sadzić także na skałkach. Z kolei na balkonach i na tarasach można kombinować tulipany w różnych wersjach kolorystycznych lub nawet z innymi kwiatami cebulowymi i sadzić je do większych donic. Donice należy jednak na zimę schować w garażu czy piwnicy – w chłodzie, ale bez mrozu.

Ogrodowe tulipany można również ścinać i wykorzystywać do tworzenia bukietów w wazonach, wazach i misach. Te ostatnie kompozycje zdobywają coraz większą popularność. Aby zapewnić kwiatom jak najdłuższą świeżość, należy przed włożeniem do wody obciąć im końcówki łodyg, a układając tulipany warto dbać o to, żeby liście nie były mocno zanurzone w wodzie – to prowokuje bowiem gnicie. Wodę u ciętych tulipanów należy wymieniać bardzo często, ale nie dodaje się do niej żadnych substancji odżywczych.

W rodzinie tulipanów jest 120 gatunków i ponad 15 tysięcy odmian uprawnych, co może przyprawić o zawrót głowy. Również w polskich sklepach ogrodniczych wybór cebulek jest coraz większy i zachęca do eksperymentów, tym bardziej, że faworytów można potem łatwo rozmnażać. Wybierając konkretne odmiany do własnego ogródka warto więc trochę poszaleć – tulipan zawsze wygląda pięknie, ale dwubarwne, nietypowe kielichy w odpowiedniej aranżacji mogą stać się iście królewską ozdobą. Warto też wspomnieć o tulipanach botanicznych, które różnią się od ogrodowych tym, że są mniejsze, nie trzeba ich wcale przesadzać, a pora ich kwitnienia przypada bardzo wcześnie. W tej grupie na szczególną uwagę zasługują tulipany Kaufmanna o charakterystycznych trójkątnych plamkach oraz tulipany Griega z pofałdowanymi liśćmi z czerwonymi plamkami.

Każda odmiana ma przy tym swoich zagorzałych miłośników, a gama kolorów w odróżnieniu od innych kwiatów ogrodowych jest po prostu obłędna. Od bieli, przez pomarańcz, róż, czerwień, aż po fiolet i najrozmaitsze mieszanki… trudno się dziwić, że wielcy holenderscy mistrzowie pędzla tak bardzo kochali się w tulipanach!