las liściasty

Las liściasty — las właściwy – ekosystem leśny, w którym drzewostan budują wyłącznie drzewa liściaste lub drzewa liściaste z niewielką domieszką drzew iglastych.

Las liściasty porasta wiele obszarów na kuli ziemskiej, różni się między sobą strukturą oraz składem gatunkowym. W zależności od strefy klimatycznej wyróżnia się następujące rodzaje lasów liściastych:

• lasy strefy klimatu umiarkowanego – lasy liściaste okresowo zielone (lasy liściaste zrzucające liście na zimę) oraz lasy liściaste wiecznie zielone (lasy wilgotne);
• lasy strefy klimatu podzwrotnikowego – lasy twardolistne;
• lasy strefy klimatu równikowego – wilgotne lasy równikowe i lasy zrzucające liście w porze suchej (lasy monsunowe).

Lasy liściaste strefy klimatu umiarkowanego

Lasy liściaste zrzucające liście na zimę są charakterystyczne dla klimatu umiarkowanego, z wyraźnie zaznaczoną sezonowością. Występują w Europie, wsch. Azji i Ameryce Płn. Głównymi składnikami tych lasów są drzewa liściaste, które w okresie zimowym zrzucają liście i przechodzą w stan spoczynku. Lasy te porastają żyzne gleby brunatne, cechują się zrównoważonym bilansem produkcji i dekompozycji. Posiadają wyraźną strukturę warstwową – można wyróżnić warstwę drzew, warstwę krzewów (podszytu) i warstwę runa (roślin zielnych). Bardzo wyraźna jest sezonowość w rozwoju roślin tworzących runo leśne – intensywny rozwój, kwitnienie i wytwarzanie nasion następuje przed rozlistnieniem się drzew.

Lasy liściaste mogą być wielogatunkowe, jak np. grądy z dominującym grabem zwyczajnym, dębem szypułkowym i bezszypułkowym oraz domieszką innych gatunków. Często występują drzewostany z jednym gatunkiem dominującym, jak buczyny z bukiem zwyczajnym, dąbrowy z różnymi gatunkami dębów, łęgi wierzbowe, wiązowo-jesionowe i olszowe oraz olsy z olszą czarną.

W Azji można wyróżnić dwie formacje lasów liściastych zrzucających liście na zimę. Lasy drobnolistne (kołki) występują we wnętrzu kontynentu i stanowią pas przejściowy pomiędzy tajgą a obszarami stepowymi Azji Środkowej; tworzą je brzoza brodawkowata i osika. Lasy wielkolistne występujące w Azji Wschodniej charakteryzują się dużą różnorodnością gatunków – występują tu m.in. dęby, lipa mandżurska, korkowiec amurski i orzech mandżurski.

Wilgotne lasy strefy umiarkowanej występują na obszarach położonych w różnych częściach świata:

• w Azji – zach. i środkowe Chiny, Korea, Japonia, Zakaukazie (lasy hyrkańskie), płd.-wsch. stoki Himalajów, wybrzeże Morza Czarnego (częściowo zimozielone lasy euksyńskie),
• w Ameryce Płn. – Floryda, Góry Kaskadowe i Nadbrzeżne,
• w Ameryce Płd. – Chile (lasy waldiwijskie), Wyżyna Brazylijska (lasy araukariowe),
• na Wyspach Kanaryjskich i Maderze (lasy wawrzynolistne),
• w Australii i na Tasmanii (wilgotne lasy eukaliptusowe, w strefie umiarkowanej duży udział bukanów),
• Nowa Zelandia – lasy kauri z licznymi paprociami drzewiastymi i bukanami.

Lasy liściaste strefy klimatu podzwrotnikowego

Lasy twardolistne występują w klimacie podzwrotnikowym typu śródziemnomorskiego, z suchym latem i wilgotną zimą. Drzewa i krzewy posiadają twarde, sztywne, często zimozielone liście oraz grubą korę. Często wykształcają kolce lub ciernie.

Lasy liściaste strefy klimatu równikowego

Wilgotne lasy równikowe występują w strefie klimatu równikowego, charakteryzującego się brakiem pór roku, wysokimi opadami i niewielkimi rocznymi amplitudami temperatur. Porastają ubogie gleby mineralne (laterytowe). Roślinność lasów równikowych jest ogromnie zróżnicowana – występuje wiele gatunków drzew, liczne epifity, liany i epifile. Brak jest zaznaczonej rytmiki sezonowej, w związku z brakiem pór roku; kwitnienie, owocowanie oraz pojawianie się nowych liści często następuje jednocześnie. Las równikowy posiada wyraźną strukturę warstwową – tworzy go warstwa pojedynczych drzew o wys. ok. 70 m wystających ponad zwartą, jednolitą warstwę koron drzew niższych; brak jest warstwy krzewów i runa (ograniczony dopływ światła przez korony drzew).

Lasy równikowe występują:

• w Ameryce Płd. (Amazonia, Gujana, Kolumbia) i Środkowej (od Meksyku po Panamę),
• w Afryce (Kotlina Kongo, wybrzeże Zatoki Gwinejskiej),
• w płd.-wsch. Azji (Płw. Indyjski, Indochiny, Płw. Malajski, Wyspy Sundajskie),
• w płn.-wsch. Australii.

Lasy te występują:

• w Ameryce Południowej i Środkowej – np. caátinga (suchy las kolczasty) na Wyżynie Brazylijskiej;
• we wsch. Afryce – las miombo w klimacie wilgotniejszym; las mopane na obszarach suchych;
• w płd.-wsch. Azji – głównie lasy tekowe, z dużym udziałem bambusów w warstwie krzewów;
• w płn. Australii – często tworzą kompleksy z sawannami, podstawowym składnikiem drzewostanu są różne gatunki eukaliptusów.