Mleczaj lśniący (Lactarius albocarneus)

Tagi

Grzyby niejadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Mleczaj lśniący to niejadalny, ohydny w smaku grzyb, przedstawiciel rodziny gołąbkowatych (Russulaceae). Z powodu małej liczby stanowisk i niewielkiej liczby wytwarzanych owocników zasługuje na ochronę w wielu krajach Europy, w tym w Polsce.

Sezon

Owocniki mleczaja lśniącego znajduje się od lipca po październik.

Występowanie

Mleczaj lśniący to gatunek znany głównie z zachodu Europy. Na północy sięga do Danii, na południu do północnych Włoch. W Niemczech znany wyłącznie z kilku stanowisk w Bawarii i Badenii.

Wymaga podłoży o rzadko spotykanej kombinacji cech: wapiennych, ale wilgotnych, kwaśnych po wierzchu, a mocno alkalicznych głębiej, ubogich w składniki odżywcze. Wchodzi w związki mikoryzowe z jodłą, rzadko ze świerkiem.

Wygląd

Owocniki mleczaja lśniącego są małe bądź średnie. Kapelusze tego grzyba osiągają najczęściej 30-70 mm średnicy, zawiązując się na trzonie wysokim na 50-60 mm, o grubości na 10-12 mm. Mleczko można niekiedy dostrzec na całym owocniku.

Kapelusz na młodych owocnikach płasko rozpostarty, na starszych coraz bardziej pucharkowaty, o nieregularnie pofałdowanych brzegach, niemal zawsze oblepiony grubą warstwą śluzu. Wybarwiony jest jednolicie, bez częstych u innych gatunków plamek lub koncentrycznych stref. Przybiera wielorakie odcienie cielistych, bladych szarości i brązów przechodzących w delikatne fiolety, porównywanych do maści izabelowatej (bułanej, palomino) u koni.

Blaszki cienkie, rzadko upakowane, niekiedy rozwidlające się, na młodych egzemplarzach kremowe, na dojrzalszych buro szare. Po uszkodzeniu leją obficie mleczko, okrywając się żółtawymi bądź rdzawo burymi plamami. Dojrzałe obsypane są jasnożółtymi zarodnikami.

Trzon mocno śluzisty w dotyku, za młodu elastyczny i pełny wewnątrz, potem łamliwy i wydrążony. Początkowo biały, później płowo rdzawy.

Miąższ mleczaja lśniącego podobnie jak u wielu innych członków rodzaju Lactarius odznacza się kruchością i nieregularnym przełamem. Charakteryzuje się białym bądź płowo białawym kolorem, często z rdzawym poblaskiem. W dotyku jest mocno śluzowaty, tak samo jak kapelusz i nóżka.

Mleczko (lateks) barwy białej, z młodych owocników wypływa bardzo obficie, ze starszych skąpo. Smakuje okropnie, początkowo jest tylko gorzkie, potem ostro palące.

Wysyp spor w kolorze kremowo białawym przechodzącym w jasną żółć. Zarodniki są amyloidalne, szeroko jajowate albo niemal okrągłe, brodawkowate, z listewkami formującymi wspólnie z brodawkami słabo widoczną siateczkę. Listewki układają się czasem jak paski u zebry. Najczęściej mierzą 9-10 × 7-8 μm. Cystyd u tego gatunku jest mało. Odznaczają się wąskim, wrzecionowatym albo szydlastym kształtem, osiągając 5-8 na 60-70 μm.

Właściwości

Mleczaj lśniący jest niejadalny z racji obrzydliwego, piekącego smaku.

Zastosowanie

W przeszłości farmaceuci, biochemicy i chemicy organicy poświęcali nieco uwagi terpenoidom z mleczaja lśniącego, jednak nie znaleziono dla nich ważniejszych zastosowań

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Jerzy Opioła, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Bibliografia

Abraham W. 2007.; "Bioactive Sesquiterpenes Produced From Fungi: Possibilities and Limitations."; Mycotechnology: Present Status and Future Prospects.;
Bon M. 2005.; "Pareys Buch der Pilze."; Franckh-Kosmos Verlag, Stuttgart.;
Breitenbach J., Kränzlin F. 2005.; "Pilze der Schweiz. Beitrag zur Kenntnis der Pilzflora der Schweiz. Band 6: Russulaceae."; Milchlinge, Täublinge. Mykologia, Luzern.;
Favre-Bonvin J., Gluchoff-Fiasson K. 1988.; "Structures of two glutinopallal esters, new natural sesquiterpenoids from Lactarius glutinopallens."; Phytochemistry, 27(1): 286-287.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1985.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Heilmann-Clausen J. 1998.; "The genus Lactarius. Fungi of Northern Europe."; Danish Mycological Society, Kopenhagen.;
Holec J. 2004.; "Rare and interesting fungi from the Vydra - Otava river valley in Šumava National Park (Bohemian Forest, Czech Republic)."; Silva Gabreta, 10: 79-86.;
Kujawa A., Szczepkowski A., Gierczyk B., Ślusarczyk T., Chachuła P., Karasiński D. 2016.; "Grzyby wielkoowocnikowe w Bieszczadzkim Parku Narodowym."; Bieszczadzki Park Narodowy: 40 lat ochrony. Ustrzyki Górne, Bieszczadzki Park Narodowy, ss.: 199-210.;
Lorenzen K.; Anke T. 1998.; "Basidiomycetes as a Source for New Bioactive Natural Products."; Current Organic Chemistry, 2 (4): 329-354.;
Mirek Z. 2006. (ed.); "Red list of plants and fungi in Poland."; Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Instytut Botaniki PAN im. W. Szafera, Kraków;
Rühling Å., Tyler G. 1990.; "Soil Factors Influencing the Distribution of Macrofungi in Oak Forests of Southern Sweden."; Holarctic Ecology, 13 (1): 11-18.;
Skirgiełło A. 1998.; "Mleczaj (Lactarius). w: Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), gołąbek (Russula)."; Wyd. Naukowe PWN, Warszawa-Kraków.;
Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań;
Tkalcec Z., Mešic A. 2003.; "Preliminary checklist of Agaricales from Croatia V:. Families Crepidotaceae, Russulaceae and Strophariaceae."; Mycotaxon, 88: 289.;
Verbeken A., Nuytinck J. 2013.; "Not every milkcap is a Lactarius."; Scripta Botanica Belgica, 51: 162-168.;
Vidari G., Vita-Finzi P. 1995.; "Sesquiterpenes and Other Secondary Metabolites of Genus Lactarius (Basidiomycetes)."; Studies in Natural Products Chemistry, 17: 153–206.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;