Niszczyk ząbkowaty (Trichaptum fuscovilaceum)
Wstęp
Niszczyk ząbkowaty to niejadalna huba o jednorocznych owocnikach, powodująca białą zgniliznę drewna. Naukowcy zaliczają ją obecnie do rzędu szczeciniakowców Hymenochaetales. Trwają spory wokół rodziny, do jakiej należy zaliczyć niszczyka.
Sezon
Niszczyk ząbkowaty może tworzyć nowe owocniki przez cały rok. Pojedyncze owocniki żyją około roku.
Występowanie
Niszczyka ząbkowatego obserwuje się na całej półkuli północnej, w Eurazji i Ameryce Północnej. Pozostaje nader pospolity w Europie Środkowej, w tym Polsce. Na zachodzie Europy stał się rzadki, toteż trafił na tamtejsze czerwone listy.
Razem z opisanym już na portalu Ekologia.pl skórnikiem krwawiącym należy do pierwszych, pionierskich gatunków, zasiedlających martwe drewno gatunków szpilkowych, leżące na ziemi. W Polsce i krajach sąsiednich najchętniej rośnie na kłodach sosny zwyczajnej, potrafi jednak skolonizować także inne, rodzime iglaki. Notowano go również na drewnie gatunków egzotycznych sosen (rumelijskiej, czerwonej, wejmutki), jodeł (np.: kalifornijskiej i sachalińskiej) czy świerków (czarnym, serbskim, srebrnym, kaukaskim oraz sitkajskim).
Wygląd
Kapelusz jest łykowato skórzasty w dotyku, o niezwykle cienkim miąższu. U młodych owocników mocno filcowaty, wręcz wełnisty w dotyku. Starsze są gołe i gładkie. Skraje ma cienkie i zaostrzone, u starych owocników wyraźnie podwinięte. Wyrasta z martwego drewna podstawą lub bokiem. Odznacza się koncentrycznym bruzdowaniem i strefowaniem. Przybiera wielorakie odcienie kremowej bieli, jasnej szarości bądź oliwkowo zielonych szarości.
Hymenofor (warstwa rodzajna, obłócznia) charakteryzuje się intrygującą, swoistą dla niszczyków budową, łączącą w sobie cechy typowych hymenoforów siatkowatych, blaszkowych oraz rurkowych. Na większej części spodu kapelusza przypomina siateczkę, z tym, że przy skrajach przechodzi w promieniście ustawione blaszki. Ponadto upstrzony jest otworkami o łopatkowatych i ząbkowanych brzegach. Na młodych egzemplarzach bywa kremowo lub czysto fiołkowy, na dojrzalszych staje się żółto-brunatno-szarawa. Cała obłócznia pokryta jest srebrzysto lilowym nalotem.
Trzonu nie wykształca.
Miąższ niszczyka ząbkowatego odznacza się typową dla tego rodzaju dwuwarstwową strukturą. Góra jest. Dolna warstwa miąższu. W młodych owocnikach pozostaje jędrny i sprężysty, w średnich robi się coraz twardszy i łykowaty, a w najstarszych zupełnie sztywnieje.
Wysyp zarodników biały. Spory tego niszczyka odznaczają się nieamyloidalnym charakterem, brakiem pór rostkowych, szklistą barwą, gładką powierzchnią oraz jajowato cylindrycznym, lekko zagiętym kształtem. Osiągają najczęściej 2,5-3,0 na 6-8 μm.
Pod mikroskopem dostrzec można również grube podstawki o 4 sterygmach tudzież wiele cystyd z grubymi ścianami, równych bądź wystających ponad hymenium.
Właściwości
Niszczyk ząbkowaty jest niejadalny. Częsty, bywa szkodliwy w leśnictwie i przemyśle drzewnym.
Zastosowanie
Niszczyk ząbkowaty obecnie nie posiada żadnych zastosowań.
- Bessette A, Bessette A.R. 2001.; "The rainbow beneath my feet: a mushroom dyer’s field guide."; Syracuse University Press, Syracuse.;
- Domański S., Orłoś H., Skirgiełło A. 1967.; "Żagwiowate II (Polyporaceae pileateae), szczecinkowcowate II (Mucronosporaceae pileateae), lakownicowate (Ganodermataceae), bondarcewiowate (Bondarzewiaceae), boletkowate (Boletopsidaceae), ozorkowate (Fistulinaceae). w: Kochman J., Skirgiełło A. (red.),"; PWN, Warszawa.;
- Fluck M. 1996.; "Jaki to grzyb? Oznaczanie, zbiór, użytkowanie."; Oficyna Wyd. „Delta W-Z”, Warszawa – Mladijska Knjiga, Lubljana, Słowenia.;
- Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik."; Ponad 1000 opisanych gatunków. Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa;
- Larsson K-H. 2006.; "Hymenochaetales: a molecular phylogeny for the hymenochaetoid clade."; Mycologia, 98(6): 926-936.;
- Łakomy P., Kwaśna H. 2008.; "Atlas hub."; Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa.;
- Miller H., Miller O. 2006.; "North American mushrooms: a field guide to edible and inedible fungi."; Falcon Guide, Guilford.;
- Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
