Przewodnik po Bieszczadzkim Parku Narodowym: praktyczne wskazówki i ekoturystyka
Ten największy górski park narodowy w Polsce zachwyca krajobrazami bezkresnych połonin i relatywnie łagodnymi podejściami. Atrakcyjny przez cały okrągły rok, jest domem największych polskich drapieżników, ostoją żubrów i oazą puszczańskich lasów liściastych. Sprawdź, jak zwiedzać Bieszczadzki Park Narodowy w sposób odpowiedzialny i zrównoważony, i na które atrakcje warto zwrócić uwagę.
- Bieszczadzki Park Narodowy – podstawowe fakty
- Ochrona przyrody w Bieszczadzkim Parku Narodowym
- Najlepsze szlaki turystyczne w Bieszczadzkim Parku Narodowym
- Flora BdPN
- Fauna BdPN
- Bezpieczeństwo w Bieszczadzkim Parku Narodowym
- Praktyczne informacje dla odwiedzających Bieszczadzki Park Narodowy
- Ciekawostki o Bieszczadzkim Parku Narodowym
- Ekoturystyka w Bieszczadzkim Parku Narodowym
- Bieszczadzki Park Narodowy – najczęściej zadawane pytania
Bieszczadzki Park Narodowy – podstawowe fakty
Pod względem geograficznym BdPN należy do Karpat Wschodnich, a jeszcze dokładniej do Beskidów Wschodnich. Całą swą imponującą powierzchnią 292 km2 przynależy do województwa podkarpackiego, a siedziba Dyrekcji znajduje się w niewielkiej wsi Ustrzyki Górne. Granice parku są jednocześnie granicami państwowymi – na południu z Ukrainą i na południowy zachód ze Słowacją.
Najwyższym szczytem polskich Bieszczad i najwyższym wzniesieniem parku jest Tarnica (1346 m n.p.m.) leżąca w paśmie połonin, czyli wysokogórskich łąk, z których najchętniej odwiedzana jest Połonina Wetlińska. Do pasma tego należą też góry Smerek (1222 m n.p.m.) oraz Rozsypaniec (1273 m n.p.m.), a bardziej na południe znajduje się pasmo graniczne z Wielką Rawką (1307 m n.p.m.). W obniżeniu pomiędzy rozciągają się malownicze kotliny wyżłobione przez dopływy Sanu.
Piaskowcowe grzbiety urozmaicają szerokie przełęcze oraz nisze źródliskowe górskich potoków. San, Solinka oraz potoki Nasiczański, Wołosaty, Hylaty i Głęboki tworzą nawet niewysokie progi wodospadowe. W parku nie brakuje też ciekawych form geologicznych w postaci skałek ostańcowych, osuwisk czy lejów. Niemal 80% obszaru BdPN porastają lasy liściaste i mieszane, ale – co ciekawe – nie tworzą one typowych dla gór pięter. Klimat jest dość surowy z dominacją powietrza polarno-morskiego, a liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi średnio 120.
Połonina Wetlińska, fot. foto_pstryki/envato
Ochrona przyrody w Bieszczadzkim Parku Narodowym
Blisko 70% powierzchni BdPN objętych jest ochroną ścisłą – to ewenement wśród polskich parków narodowych. Na dalszych 30% ustanowiono czynne formy ochrony. Dodatkowo od 1992 r. park jest częścią ustanowionego na pograniczu Polski, Słowacji i Ukrainy Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie” (UNESCO MaB), zaś w 2004 r. w części powiatu leskiego i bieszczadzkiego powołano obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 „Bieszczady”. Cztery lata później Komisja Europejska zatwierdziła również status obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty (OZW), który z czasem ma zostać przekształcony w specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). W 2021 r. 11% powierzchni BdPN zostało również wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Jak widać, Bieszczadzki Park Narodowy zasługuje na międzynarodową ochronę, co wiąże się z ograniczeniami nałożonymi na zwiedzających. W szczególności obejmują one:
- udostępnianie parku wyłącznie od świtu do zmierzchu;
- zakaz niszczenia zieleni, płoszenia i zabijania zwierząt oraz dokonywania zmian w krajobrazie;
- zakaz pozyskiwania skał i skamieniałych szczątków roślinnych oraz zwierzęcych;
- przykaz poruszania się wyłącznie po wyznaczonych szlakach i ścieżkach pieszych, konnych, rowerowych oraz narciarskich;
- zakaz wyprowadzania psów i innych zwierząt na szlaki z wyjątkiem odcinków biegnących wzdłuż dróg publicznych;
- psy w smyczy i kagańcu mogą być wyprowadzane wyłącznie na 3 wyznaczone odcinki szlaków;
- możliwość biwakowania wyłącznie w jednym z 3 wyznaczonych miejsc;
- zakaz rozpalania ognia poza wyznaczonymi miejscami;
- zakaz dokarmiania koni na pastwiskach BdPN;
- zakaz lotów latawców, dronów, lotni i innych środków powietrznych;
- zakaz amatorskiego połowu ryb;
- zakaz używania sprzętu pływającego w potokach na terenie BdPN
- możliwość jazdy nartach wyłącznie, gdy pokrywa śnieżna jest wystarczająco wysoka do zabezpieczenia roślinności i gleby przed zniszczeniem.
Każda grupa zwiedzających, w której uczestniczą dzieci i młodzież, zobowiązana jest do posiadania przewodnika górskiego, a jej maksymalna liczba nie może przekraczać 50 osób.
Widok na Tarnicę, źródło: Henryk Bielamowicz, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Najlepsze szlaki turystyczne w Bieszczadzkim Parku Narodowym
BdPN jest rajem dla piechurów – łącznie znajduje się tu 137 km szlaków o różnym stopniu trudności i różnej długości. Te najkrótsze obejmują m.in. 5-kilometrowy żółty szlak z Przełęczy Wyżnej przez Połoninę Wetilńską do wsi Brzegi Górne oraz ścieżkę przyrodniczą z Wołosatego aż na Tarnicę (4,4 km) – ta ostatnia należy do najchętniej wybieranych w całym parku i może być kontynuowana przez Szeroki Wierch aż do Ustrzyk Górnych (14 km).
Nieco dłuższe, ale zdecydowanie warte wysiłku trasy obejmują:
- Pętla z Wołosatego przez Tarnicę, Halicz i Rozsypaniec (19 km) – trudna, ale oferująca wspaniałe widoki;
- Ścieżka przyrodnicza „Połonina Wetlińska” z Brzegów Górnych do Wetliny (12 km) wiodąca czerwonym i żółtym szlakiem przez najbardziej malowniczą połoninę bieszczadzką;
- Szlak na Połoninę Caryńską (10 km) prowadzący z Bereżek do Ustrzyk Górnych z fantastyczną panoramą najwyższych bieszczadzkich szczytów;
- Trasa na Mała i Wielką Rawkę (10 km) z Przełęczy Wyżniańskiej do Ustrzyk Górnych z widokami na ukraińskie Bieszczady.
Bieszczadzki Park Narodowy oferuje również wspaniałą możliwość zwiedzania na końskim grzbiecie. Konia wynająć należą w jednym z dwóch ośrodków: Zachowawczej Hodowli Konia Huculskiego w Wołosatem lub Stanicy Konia Huculskiego w Tarnawie Niżnej. Specjalne szlaki konne przygotowano wokół Wołosatego, a także przez Ustrzyki Górne, Brzegi Górne, Wetlinę oraz Bereżki.
Na rowerzystów czeka ok. 75 km tras, w tym dróg publicznych oraz specjalnie wyznaczonych szlaków rowerowych. Na trasach zorganizowano stojaki na rowery, które umożliwiają podejmowanie pieszych wycieczek na tereny niedostępne dwóm kółkom. Szlaki rozpoczynają się w Bereżkach, Ustrzykach Górnych, Tarnawie Niżnej, Nasicznem oraz Zatwarnicy.
Zimą można natomiast wędrować na nartach po szlakach pieszych, ścieżkach przyrodniczych oraz ścieżkach spacerowych. Turystom udostępnia się również korytarze zjazdowe w ramach tras skitourowych, których plan można pobrać ze strony BdPN.
Mapa szlaków turystycznych na terenie BdPN; źródło: https://bdpn.gov.pl/
Flora BdPN
Lasy porastające Bieszczadzki Park Narodowy mają w przeważającej części charakter bukowo-jodłowy z dodatkiem jawora lub bukowy, a ponad linią lasu powszechne są zarośla olchy kosej. Powyżej 1100 m n.p.m. dominują już łąki wysokogórskie zwane połoninami.
Flora BdPN obejmuje ponad 800 gatunków roślin naczyniowych, z czego na szczególną uwagę zasługują endemity wschodniokarpackie, niewystępujące nigdzie indziej. W tej grupie znajduje się m.in. wymierający w Polsce tojad bukowiński (Aconitum bucovinense), wysoki i rozgałęziony tojad wiechowaty (A. degenii subsp.degenii) oraz rosnąca wyłącznie na Połoninie Bukowieckiej lepnica karpacka (Silene dubia). Ponadto typowe dla tej części Karpat są ostróżka wyniosła wschodniokarpacka (Delphinium elatum subsp. nacladense), bardzo oryginalny chaber Kotschyego (Centaurea kotschyana) oraz występujący na połoninach fiołek dacki (Viola dacica).
Podczas wędrówek po Bieszczadach warto też zwrócić uwagę na dorastający do 2m wysokości ostrożeń wschodniokarpacki (Cirsium waldsteinii) oraz chronioną lulecznicę kraińską (Scopolia carniolica) o dużych liściach i dzwonkowatych kwiatach. Na grzbietach nie brakuje też typowych gatunków alpejskich i subalpejskich włącznie z rzadkim zawilcem narcyzowatym (Anemone narcissiflor) i różeńcem górskim (Rhodiola rosea).
Tojad wiechowaty, źródło: Boris Gaberšček, CC BY-SA 2.5, via Wikimedia Commons
Fiołek dacki, źródło: Dmitriy Bochkov, CC BY 4.0, via Wikimedia Commons
Fauna BdPN
Na obszarze Bieszczadzkiego Parku Narodowego spotyka się wszystkich pięć gatunków węży występujących w Polsce, łącznie z bardzo rzadkim i najdłuższym w Europie Środkowej wężem Eskulapa (Zamenis longissimus). Wśród odwiedzających więcej emocji budzą jednak duże ssaki zamieszkujące dziewicze wciąż jeszcze Bieszczady, a przede wszystkim niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) z ok. 20 zimującymi osobnikami, wilk (Canis lupus) oraz ustanowiony symbolem parku ryś (Lynx lynx). Nie brakuje też żbików (Felis silvestris), a dzięki reintrodukcji przeprowadzonej w latach 60. XX w. do parku powróciły też żubry (Bison bonasus) – rocznie w granicach BdPN widuje się stado ok. 20 sztuk.
Jako ostoja ptaków Bieszczadzki Park Narodowy stwarza też unikalne warunki do obserwacji leśnych gatunków ptaków, wśród których dominują myszołów, puszczyk, puszczyk uralski, dzięcioł duży i czarny, śpiewak i kwiczoł. Nad potokami górskimi widuje się zagrożone wyginięciem zimorodki, pluszcze oraz pliszki górskie. Nad łąkami i pastwiskami dominują z kolei pokląskwa i gąsiorek, zaś wysoko nad głowami można dostrzec orła przedniego oraz orlika krzykliwego.
Wąż Eskulapa – bieszczadzki unikat; fot. Kacper Kowalczyk
W BdPN rocznie pojawia się kilkadziesiąt niedźwiedzi brunatnych, fot. shutterstock
Bezpieczeństwo w Bieszczadzkim Parku Narodowym
O Bieszczadach większość z nas myśli jako o łagodnych, niewysokich wzniesieniach przyjaznych dla osób w różnym wieku i słabszej kondycji. W rzeczywistości są to jednak góry, na których nie brakuje ostrzejszych podejść, a wiele szlaków jest bardzo długich i wyczerpujących. Warto więc planować wycieczkę z pewną dozą autokrytycyzmu.
O czym pamiętać przed wyruszeniem w trasę?
- Weź ze sobą zapasową odzież, gdyż nawet w ciepłe dni temperatura może się gwałtownie obniżyć.
- Koniecznie załóż buty trekkingowe o solidnej podeszwie, najlepiej usztywniane w kostce.
- Naładowany telefon z mapami to dziś podstawa, ale w niektórych regionach Bieszczad nie ma zasięgu. Mapy off-line lub papierowe i kompas to zawsze dobry pomysł!
- Zainstaluj w telefonie aplikację Ratunek;
- Na szlakach nie ma punktów gastronomicznych, więc zabierz ze sobą odpowiednią ilość wody i jedzenia.
- Przed wyjściem zostaw komuś informację o godzinie wyjścia, kierunku i planowanym powrocie.
- Miej na uwadze, że na szlaku możesz spotkać duże dzikie zwierzę. W takiej sytuacji wycofaj się jak najszybciej.
Zimowe odwiedziny w BdPN mogą być szczególnie niebezpieczne. Warto pamiętać, że głęboki śnieg znacząco wydłuża czas potrzebny na pokonanie danego szlaku – nierzadko aż dwukrotnie! Dodatkowym ograniczeniem jest zapadający szybko zmierzch, który utrudnia orientację w terenie oraz prowadzenie akcji ratunkowych. W przypadku zaśnieżenia lub oblodzenia szlaków wskazane jest zaopatrzenie się w raczki, rakiety i kijki, a przy niskich temperaturach zaleca się wziąć ze sobą ciepłą herbatę w termosie.
Dla ułatwienia w parku przygotowano 600 ponumerowanych tyczek, które wyznaczają szlaki i są widoczne nawet w głębokim śniegu. W przypadku zgubienia lub innych problemów należy powiadomić służby ratunkowe o numerze najbliższej tabliczki.
Numery alarmowe:
Stacja ratunkowej GOPR w Ustrzykach Górnych: + 48 13 461 06 06
Straż parku: +48 13 461 06 10 wew. 205
GOPR: 601-100-300, lub 985
Szlak na Wielką Rawkę, źródło: Andrzej Otrębski, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Praktyczne informacje dla odwiedzających Bieszczadzki Park Narodowy
Wstęp na szlaki BdPN jest możliwy wyłącznie po uiszczeniu opłaty (9 zł bilet normalny jednodniowy; 4,5 zł ulgowy). Bilety można kupić w punktach informacyjno-kasowych lub w serwisie internetowym: https://bdpn.gov.pl/kup-bilet-1. W ramach tego ostatniego można również opłacić parkowanie na parkingu w porze nocnej.
Oddzielnego biletu wymaga wejście do Muzeum Przyrodniczego BdPN zlokalizowanego w Ustrzykach Dolnych. Zmodernizowana placówka oferuje multimedialne ekspozycje na trzech piętrach poświęcone przyrodzie i historii Bieszczad. Obiekt otwarty jest od wtorku do niedzieli, w sezonie od 9.00 do 17.00, poza sezonem od 8.00 do 16.00.
Najbliższym dużym miastem jest Rzeszów, z którego można do Ustrzyk Górnych dojechać samochodem w ciągu 2,5 h. W tym celu najlepiej jest wybrać drogę wojewódzką nr 896, znanej jako Wielka Pętla Bieszczadzka. Prowadzi ona przez Ustrzyki Dolne i Bereżki, a ok. 30 km za tymi pierwszymi można zjechać w prawo na drogę prowadzącą do Nasicznego i Bereh Górnych, skąd również rozpoczynają się szlaki. Do Ustrzyk Dolnych można dojechać pociągiem z Rzeszowa, zaś bezpośrednio do Ustrzyk Górnych kursują autobusy z Ustrzyk Dolnych, Wetliny, Krakowa i Sanoka.
Dla turystów zmotoryzowanych przygotowano szereg parkingów zlokalizowanych w pobliżu szlaków, w tym m.in. w Ustrzykach Górnych (3 parkingi), na Przełęczy Wyżniańskiej, w Brzegach Górnych, Górnej Wetlince, Wołosatem, Bukowcu, Tarnawie Wyżnej i Niżnej. Wszystkie parkingi są płatne, ale oferują darmowy dostęp do toalet. Nocowanie w obrębie BdPN jest możliwe wyłącznie na polu namiotowym w Bereżkach oraz polach biwakowych w Tarnawie Niżnej i na Górnej Wetlince.
Warto wiedzieć: Na Połoninie Wetlińskiej funkcjonuje schron turystyczny „Chatka Puchatka”, gdzie od wtorku do niedzieli można napić się herbaty, przeczekać złą pogodę, skorzystać z toalety, a nawet zanocować w awaryjnej sytuacji.
Schron „Chatka Puchatka”, źródło: Pudelek, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Ciekawostki o Bieszczadzkim Parku Narodowym
Osadnictwo w Bieszczadach było wynikową wpływów szlachty polskiej, wołoskiej i węgierskiej. Nasza historia wspomina np. o Spytku z Melsztyna, który otrzymał od króla Władysława Jagiełły dorzecze górnego Dniestru i zapisał się w dziejach jako „organizator i budowniczy polskiej państwowości na południowo-wschodnich rubieżach Polski”. Niestety, większość zabudowań dworskich i folwarcznych, które istniały m.in. w Siankach czy Berehach Górnych uległa zniszczeniu w czasie II wojny światowej i tuż po niej. Po 1947 r. praktycznie cała zabudowa w dolinach bieszczadzkich uległa zniszczeniu, a ludność wysiedlono.
Do najcenniejszych pozostałości bieszczadzkiego dziedzictwa kulturalnego na terenie parku należą cmentarze w Berehach Górnych, Beniowej, Dźwiniaczu Górnym i Wołosatem, jak również przydrożne krzyże o bardzo ciekawych często zdobieniach. Dodatkowo w Bukowcu warto odwiedzić jedyny w Bieszczadach cmentarz z okresu I wojny światowej z 12 zbiorowymi mogiłami.
Niewiele pozostało też z dawnej architektury sakralnej – z 51 cerkwi, które istniały na obszarze dzisiejszego BdPN i jego otuliny w 1939 r. do dziś zachowało się tylko pięć, w tym wpisana na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO cerkiew św. Michała w Smolniku. Zniszczono też wszystkie synagogi i dworki, a także ponad 70 młynów wodnych i ponad 50 tartaków.
Dopiero w latach 50. XX w. podjęto prace nad utworzeniem w Bieszczadach parku narodowego. Początkowo tutejsze połoniny były podporządkowane Tatrzańskiemu Parkowi Narodowemu i wykorzystywano je do wypasu podhalańskich owiec. Cel udało się osiągnąć w 1973 r., ale BdPN obejmował wówczas zaledwie 59,5 km2. Później poszerzano go jeszcze cztery razy w latach 1989, 1991, 1996 oraz 1999. Od 1993 r. na terenie parku prowadzona jest hodowla i wypas koni huculskich.
Cerkiew św. Michała w Smolniku, źródło: Henryk Bielamowicz, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Ekoturystyka w Bieszczadzkim Parku Narodowym
Bieszczady to absolutnie unikalna kraina górskiej przyrody o znaczeniu międzynarodowym. Mało gdzie w Polsce można poczuć się tak odizolowanym od cywilizacji i komercji, a jednocześnie tak blisko dzikich zwierząt i dziewiczych lasów. Aby zachować ten zakątek w niezmienionej postaci, należy do minimum ograniczyć wpływ ruchu turystycznego – w tym pomóc może każdy z nas, odwiedzających.
Przede wszystkim więc starajmy się nie pozostawić po swojej wizycie żadnego śladu. Oznacza to nie tylko obowiązek zabrania wszystkich swoich śmieci ze sobą, ale także rygorystyczne przestrzeganie zakazu schodzenia ze szlaków. W górach takie „nielegalne” wędrówki prowadzą do pogłębienia naturalnych procesów erozji i stanowią poważne zagrożenie dla krajobrazu oraz integralności ekosystemów.
Pamiętajmy też o szacunku dla zwierząt. Nawet te największe, budzące trwogę niedźwiedzie czy wilki, w rzeczywistości boją się ludzi i nie chcą mieć z nami nic do czynienia. Zachowując ciszę i ostrożność podczas wędrówki oszczędzamy im stresu i pomagamy czuć się „jak w domu” – czyli bezpiecznie i spokojnie.
Bieszczadzki Park Narodowy – najczęściej zadawane pytania
Gdzie znajduje się Bieszczadzki Park Narodowy?
Bieszczadzki Park Narodowy (BdPN) leży w południowo-wschodniej Polsce, w województwie podkarpackim, w Karpatach Wschodnich. Siedziba Dyrekcji znajduje się w Ustrzykach Górnych.
Jakie są godziny otwarcia parku?
Park dostępny jest wyłącznie od świtu do zmierzchu. Po zmroku poruszanie się po jego terenie jest zabronione.
Ile kosztuje bilet wstępu do parku?
Bilet jednodniowy kosztuje: 9 zł – normalny; 4,5 zł – ulgowy. Bilety można kupić online: bdpn.gov.pl/kup-bilet-1 lub w punktach kasowych na miejscu.
Czy mogę przyjść z psem?
Zwierzęta domowe nie są dopuszczone na szlaki, z wyjątkiem 3 wyznaczonych odcinków, gdzie psy muszą być prowadzone na smyczy i w kagańcu.
Co jest symbolem bieszczadzkiego parku narodowego
Symbolem Bieszczadzkiego Parku Narodowego jest ryś euroazjatycki (Lynx lynx). To drapieżny kot, który występuje w Bieszczadach i jest jednym z najbardziej charakterystycznych i tajemniczych mieszkańców tych gór. Ryś symbolizuje dzikość i naturalność bieszczadzkiej przyrody, a także konieczność jej ochrony – szczególnie że to gatunek rzadki i chroniony w całej Europie.
Z czego słynie Bieszczadzki Park Narodowy?
- Połonin – górskich łąk z pięknymi widokami (np. Wetlińska, Caryńska),
- Dzikiej przyrody – żyją tu wilki, rysie (symbol parku), niedźwiedzie i żubry,
- Naturalnych lasów – mało przekształconych przez człowieka,
- Ciszy i odludności – to jeden z najmniej zurbanizowanych parków w Polsce,
- Statusu rezerwatu biosfery UNESCO – chroni cenne ekosystemy Karpat Wschodnich.
Opublikowany: 22 maja, 2025
- Bieszczadzki Park Narodowy, https://bdpn.gov.pl/, 2/5/2025;
- Bieszczadzki Park Narodowy, PTTK, http://www.msw-pttk.org.pl/dokumenty/parki_narodowe/biespn.html#, 2/5/2025;
- Bieszczadzki Park Narodowy, https://www.podkarpackie.eu/turystyka/odkryj_podkarpackie/przyroda/bieszczadzki-park-narodowy-17614, 2/5/2025;
- Ścieżka przyrodnicza „Połonina Wetlińska” – Przewodnik, Wydawnictwo Bieszczadzkiego Parku Narodowego, Ustrzyki Górne – Ustrzyki Dolne, 2024 ;
- Biuletyn BdPN, Ustrzyki Dolne, 2017;
