Recykling odpadów w Europie. Od kiedy odpad przestaje być odpadem?
Odpady wytwarzane przez europejski przemysł i konsumentów, zamiast trafiać na składowiska, są w coraz większym stopniu poddawane powtórnemu przetwarzaniu w surowce wtórne oraz nowe produkty. Jednak dotychczas odczuwalny był brak jasnych kryteriów, pozwalających określić, kiedy odzyskany z odpadów materiał przestaje być odpadem, i może być już uznany za inny produkt lub surowiec.
Przyjęte 31 marca 2011 roku pierwsze rozporządzenie w sprawie zniesienia statusu odpadu określa konieczne kryteria dla złomu stali i żeliwa oraz złomu aluminium. Celem rozporządzenia jest pobudzenie rynków recyklingu odpadów w Europie.
Unijny komisarz ds. środowiska Janez Potočnik podkreślił: „W odpadach trzeba dostrzec cenne źródło zasobów, a przyjęte dziś kryteria zniesienia statusu odpadu w przypadku strumieni materiałów ma rzeczywiście umocnić przemysł i usługi na rynku recyklingu – wykonaliśmy tym samym ważny krok w kierunku budowania w Europie zasobooszczędnej gospodarki i społeczeństwa korzystającego w pełni z recyklingu.”
Ważnym celem zniesienia statusu odpadu jest pobudzenie rynków recyklingu w UE. Pozwoli to zadbać o pewność prawa i równe reguły gry w branży recyklingu. Dotychczasowy brak jasnych i zharmonizowanych kryteriów prowadził do sytuacji, w której niektóre z państw członkowskich wypracowywały zróżnicowane i nie zawsze zgrane ramy regulacyjne w odniesieniu do surowców wtórnych.
Nowe rozporządzenie oznacza, że czysty i bezpieczny złom nie musi już być uznawany za odpady. Warunkiem jest, by producenci wprowadzili system zarządzania jakością, wykazując, że przestrzegają obowiązujących kryteriów przez składanie oświadczenia o zgodności każdej dostawy złomu.
Wszelkiego rodzaju obróbka (na przykład skrawanie, rozdrabnianie, czyszczenie i uwalnianie od zanieczyszczeń) wymagana w celu przystosowania złomu do ostatecznego wykorzystania w hutach stali i aluminium lub kuźniach musi zostać zakończona, zanim złom, który miał status odpadu, może być ponownie wykorzystany. Przykładowo, stare samochody muszą być rozmontowane, zawarte w nich płyny i niebezpieczne związki chemiczne – usunięte, a elementy metalowe odpowiednio przygotowane w celu odzyskania czystego złomu, spełniającego kryteria zniesienia statusu odpadu.
Ustanowienie kryteriów zniesienia statusu odpadu zostało przygotowane dzięki nowej dyrektywie ramowej w sprawie odpadów, która zmierza do znacznego podwyższenia poziomów recyklingu oraz zminimalizowania dalszego wydobycia bogactw naturalnych. Dalekosiężny cel to budowa w całej Europie społeczeństwa recyklingu: unikającego powstawania odpadów lub wykorzystującego odpady, jako zasoby.
Podstawą dyrektywy ramowej w sprawie odpadów są ugruntowane zasady gospodarki odpadów przyjaznej środowisku. Określa się w niej pięciostopniową hierarchię odpadów oraz propaguje zapobieganie ich powstawaniu, przygotowanie do ponownego wykorzystania, recykling i inne formy odzysku. Unieszkodliwianie odpadów, takie jak ich składowanie ( w większości państw członkowskich wciąż najpopularniejsza forma unieszkodliwiania odpadów komunalnych) powinno być uznawane za ostateczność. Polityka Unii w dziedzinie odpadów ma na celu podniesienie pozycji gospodarki odpadami w hierarchii oraz wprowadzenie myślenia w kategoriach cyklu życiowego.
Kolejne kroki
Rozporządzenie wejdzie w życie, gdy tylko zostanie opublikowane. Po upływie sześciomiesięcznego okresu przejściowego będzie bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Komisja pracuje obecnie nad podobnymi kryteriami w odniesieniu do innych strumieni materiałów o szczególnym znaczeniu dla unijnych rynków recyklingu, jak miedź, papier, szkło oraz kompost.
