Ból stopy – objawy, przyczyny i leczenie bólu stopy

Przyczyny bólu stopy mogą być bardzo rozmaite, ale efekt jest zwykle ten sam – mamy trudności w chodzeniu i bieganiu, kulejemy, a nasze samopoczucie wyraźnie się pogarsza. Co więcej, bóle stóp zmieniają często sposób, w jaki się zachowujemy, ograniczają naszą aktywność i wyraźnie pogarszają jakość życia. Powstaje pytanie, czy można jakoś z nimi wygrać?

Stopa ludzka jest niezwykłym mechanizmem złożonym z kości, mięśni, więzadeł, nerwów, przyczepów, ścięgien, a nawet paznokci! Ich wzajemna kooperacja umożliwia nam skakanie, chodzenie na palcach, taniec czy kopanie piłki – jeśli się nad tym zastanowić, potencjał jest oszałamiający. Trudno się też dziwić, że obciążane codziennie przez długie lata życia stopy mogą w końcu zacząć odmawiać nam posłuszeństwa. Niektóre studia dowodzą wręcz, że jedna na cztery osoby w średnim wieku boryka się z częstym bólem jednej lub obu stóp (Thomas i in., 2011). Częściej dotyka on osób w wieku od 55 do 64 roku życia oraz kobiet.

Niestety, naukowcy przyznają otwarcie, że nie wszystkie mechanizmy leżące u podstaw uszkodzenia tkanki w obrębie stopy są dobrze poznane i zrozumiane. Stąd i diagnostyka, i leczenie bywają trudne i długotrwałe.

Rodzaje bólu stopy i symptomy towarzyszące

Ból może pojawić się w każdym miejscu stopy – od palców, przez śródstopie, podbicie, aż po kostkę. Jego lokalizacja jest pierwszą i najważniejszą wskazówką co do potencjalnej przyczyny. Pośród osób zgłaszających się do lekarza największa część skarży się na ból w sklepieniu stopy, pierwszej kości śródstopia, paluchu oraz pięcie. Ale ortopedzi zwracają też uwagę na rodzaj samego bólu, który może być kłujący, palący, dźgający, pulsujący czy ciągnący. Towarzyszyć mu może opuchlizna, wyraźna deformacja stopy, zasinienia, guzki czy zwiększenie temperatury skóry.

Nie bez znaczenia jest również kiedy pojawia się ból, a kiedy słabnie. W większości przypadków będzie on nasilał się wraz z większym obciążeniem, ale bywa i tak, że najbardziej boli rano po wstaniu z łóżka. Wreszcie, diagnozie pomaga również tkliwość określonych części stopy, czyli sposób, w jaki reagują one na dotyk, a nawet silniejszy ucisk. Co ważne, ból w stopie może również być powiązany z bólami w innych częściach ciała, np. biodrze czy kolanie – nasze ciało jest w końcu jednym spójnym mechanizmem, którego niedomaganie w jednym miejscu, może wywoływać skutki w innym.

Potencjalne przyczyny bólu stopy

Ból w stopie pojawia się najczęściej wskutek uszkodzenia tkanki, którego przyczyną może być z kolei kontuzja, chemiczna lub cieplna stymulacja, przeciążenie, infekcja lub też choroba systemowa, np. cukrzycowa neuropatia.

Do częstszych przyczyn uporczywego bólu stopy należy złamanie zmęczeniowe, które dotyczy często kości śródstopia. Mowa o pogłębiających się z czasem pęknięciach, na które szczególnie narażeni są sportowcy oraz osoby cierpiące na osteoporozę. Ból pojawia się przede wszystkim po obciążeniu i z czasem jest coraz silniejszy, a towarzyszyć mu może obrzęk i wyczuwalne zgrubienie na kości. Ponadto ból stopy może być prostym wynikiem kontuzji doznanej np. podczas sportu czy feralnego upadku. Sportowcy i osoby z nadwagą bardzo często cierpią również na zapalenie rozścięgna podeszwowego, które objawia się kłująco-gniotącym bólem pięty lub środkowej podeszwy stopy.

Bóle zlokalizowane w tylnej części kostki bywają zwykle rezultatem zapalenie ścięgna Achillesa bądź nawet jego zerwaniem, podczas gdy te odczuwane na podeszwie wynikają zazwyczaj z odcisków i zrogowaceń skóry. Paradoksalnie, problemy z chodzeniem mogą być nawet spowodowane stanami zapalnymi wokół paznokci bądź ich wrastaniem!

Poza tym, bóle w stopach mogą być wynikiem:

• ostróg kostnych, o ile zlokalizowane są w piętach (problem potwierdzi badanie RTG);
• haluksów, czyli widocznej deformacji dużego palca przebiegającej z zapaleniem stawu – problem może mieć podłoże genetyczne, ale często wynika też z nieprawidłowego obuwia;
• płaskostopia;
• dny moczanowej przebiegającej z gromadzeniem się w stawach kryształów kwasu moczowego – zwykle wiąże się z bólem i opuchlizną dużego palca u stopy;
• młotkowatego palca polegającego na zgięciu i zniekształceniu drugiego, trzeciego lub czwartego palca;
• nerwiaka Mortona, czyli niezłośliwego guzka wzdłuż nerwu podeszwowego, który objawia się paleniem i mrowieniem między trzecim a czwartym palcem stopy;
• choroby zwyrodnieniowej stawów, która co prawda dotyczy przede wszystkim kolan, bioder i dłoni, ale może również manifestować się na stopach;
• zapalenia szpiku kostnego będącego wynikiem infekcji np. w powiązaniu z owrzodzeniami na stopach;
• peryferyjnych neuropatii wynikających z urazów, infekcji czy chorób metabolicznych;
• brodawek podeszwowych, czyli narośli spowodowanych wirusem HPV, które mogą wrastać głęboko w strukturę tkanki powodują nacisk;
• zespołu cieśni stępu dotykającego kostki przyśrodkowej i promieniującego do całej stopu lub goleni, również w pozycji siedzącej lub leżącej;
• guzów zlokalizowanych w obrębie stóp.

Istnieje również cały szereg innych chorób o podłożu reumatologicznym, np. reaktywne zapalenie stawów czy reumatoidalne zapalenie stawów, które mogą objawiać się bólami w stopach, choć najczęściej towarzyszą im również symptomy w innych częściach ciała.

Czy ból stopy może być groźny?

Ból stopy jest zdecydowanie nieprzyjemny i ograniczający, ale czy może w jakiś sposób trwale odbić się na zdrowiu? Niestety, im dłużej trwa, tym poważniejsze miewa skutki, zarówno w sferze psychologicznej, jak i fizycznej. Chroniczny ból w stopie może przyczyniać się do depresji, ale przede wszystkim zaburza sposób, w jaki chodzimy, obciążając inne stawy i kręgosłup. Po tygodniach utykania możemy więc rozwinąć bóle pleców czy drugiej nogi, a po miesiącach deformacje i zwyrodnienia. Rośnie tym samym ryzyko dalszych kontuzji i upadków, bowiem człowiek jest coraz gorzej skoordynowany. Ograniczenie aktywności fizycznej grozi ponadto wzrostem masy ciała, która dodatkowo obciąża aparat ruchowy. Jedno jest więc pewne – z bólem stóp trzeba aktywnie walczyć!

Domowe sposoby leczenia bólu stopy

Umiarkowane bóle stóp dość dobrze reagują zwykle na domowe sposoby jego uśmierzania, choć proces samodzielnego leczenia może być nieprzyjemnie długi. Wszystko zależy oczywiście od przyczyny, ale w przypadku wyraźnego zaostrzenia dolegliwości sugeruje się przede wszystkim kilka dni odpoczynku i ograniczenia treningów oraz lodowe kompresy. Bardzo często ulgę przynoszą również kąpiele wirowe do stóp oraz delikatne masaże wykonywane z pomocą przeciwbólowych olejków czy maści, np. z żywokostu czy mięty. Problemy ze ścięgnami, nerwami czy płaskostopiem można również redukować za pomocą delikatnych ćwiczeń rozciągających.

W okresach intensywnego bólu nie od rzeczy jest przyjmowanie środków przeciwbólowych bez recepty – złagodzą one dolegliwości i mogą pomóc w leczeniu stanów zapalnych.

Kiedy należy udać się do lekarza z bólem stopy?

Nagły i ostry ból stopy wynikający z urazu jest bezwzględnym wskazaniem do odwiedzenia ortopedy. Ponadto do lekarza warto udać się, jeśli umiarkowane nawet dolegliwości ciągną się tygodniami, a mimo domowych zabiegów nie wydają się polepszać. Powodem do niepokoju powinny również być widoczne zmiany w wyglądzie stopy, takie jak opuchlizna, guzki, krwiaki lub deformacje. Wreszcie, konsultacji zawsze powinni szukać diabetycy, u których pojawia się długotrwały ból jednej lub obu stóp.

Fachowa pomoc medyczna może obejmować zarówno zleconą fizjoterapię, jak i leki na receptę, zastrzyki sterydowe, a czasem operację lub unieruchomienie kończyny!

Jak zapobiegać bólowi stopy?

Niestety, większa część bólów stóp wynika z naszych osobistych błędów i wyborów życiowych. Paradoksalnie, zgubny w tym przypadku może być zarówno klasyczny niezdrowy tryb życia, jak i nadmiar aktywności. Dlatego też pierwsze dolegliwości ze strony stóp powinny być sygnałem alarmowym, aby wprowadzić pewne zmiany, które pomogą zapobiec poważniejszych i długotrwałym problemom z chodzeniem. Pierwsza i najważniejsza kwestia to dobrze dobrane, wygodne obuwie, które nie powinno być ani za małe, ani za wąskie, za twarde czy zbyt płaskie. Idealny but oferuje wsparcie pod łukiem sklepienia stopy, ma szeroki nosek i lekko podniesioną piętę.

Poza tym należy za wszelką cenę unikać nadwagi, ponieważ każdy dodatkowo kilogram niepotrzebnie obciążana nasze kończyny dolne. Aktywność fizyczna jest więc oczywiście wskazana, ale najlepiej zróżnicowana. Zbyt dużo marszów i biegania to klasyczna przyczyna kontuzji i stanów zapalnych, stąd treningi warto dopasowywać do swoich możliwości i przeplatać z pływaniem czy jazdą na kole, które odciążają stopy. Istnieje też wiele prostych ćwiczeń, które wzmacniają stopy i zapobiegają problemom w przyszłości. Choć bowiem sport wyczynowy jest piękny, nie da się ukryć, że dla naszego ciała najkorzystniejszy jest umiar!