Definicja pojęcia:

paznokcie

Paznokcie – są to zrogowaciałe wytwory nabłonkowe skóry, umiejscowione na dalszych opuszkach palców, których zadaniem jest między innymi ochrona opuszki palca. Dzięki wyglądowi paznokci można także zdiagnozować wiele chorób nękających organizm.
  1. Budowa paznokcia
  2. Rola paznokcia
  3. Czynniki mające negatywny wpływ na paznokcie
  4. Choroby paznokci

Budowa paznokcia

Paznokcie palców rąk, tak jak i palce rąk są znacznie lepiej rozwinięte niż palce i paznokcie stóp. U palców stóp jedynie paznokieć na największym palcu, inaczej paluchu, jest dobrze rozwinięty.

Paznokcie u każdej osoby wyglądają inaczej. Płytka paznokciowa jest wypukła zarówno wzdłuż jak i w poprzek paznokcia i stopień jej wypukłości może być różny u różnych osób. Najbardziej wymierną cechą paznokcia jest jego szerokość w stosunku do długości. W ten sposób można określić wielkość paznokcia.

Dawniej przypuszczano, że duża szerokość paznokcia jest związana z wykonywaniem pracy fizycznej, ale szybko obalono tą tezę. Szerokie paznokcie występują zazwyczaj u mężczyzn, a wąskie u kobiet. Różnice zaznaczają się dopiero u osób dorosłych. Można wysnuć, więc wnioski, że na kształt paznokci wpływ mają także hormony płciowe. Grubość paznokcia wynosi niecałe 0,4 mm i jest na ogół większa u mężczyzn niż u kobiet. Osoby, które pracują fizycznie mają grubszą płytkę paznokciową.

Każdy paznokieć ma brzeg wolny, który znajduje się przy końcu palca oraz brzegi boczne schodzące na obie strony palca i brzeg zakryty. Brzeg zakryty wchodzi do zatoki paznokcia i jest ograniczony wyniosłością, która nosi nazwę wału paznokciowego. Z wału paznokciowego na powierzchnię paznokcia schodzi cienka warstwa nabłonkowa. Jest to obrąbek naskórkowy paznokcia. Jego uszkodzenie podczas pielęgnacji paznokcia może czasem doprowadzić do bolesnego zapalenia opuszki palca, zwanego zanokcicą.

Brzeg paznokcia z wałem stanowi jego korzeń. Zarówno sam paznokieć jak i jego korzeń leżą na podłożu, które tworzy skóra właściwa. Skóra właściwa jest nazywana macierzą paznokcia i to właśnie z niej on powstaje. W macierzy biegną liczne naczynia włosowate. Ponieważ paznokieć jest bezbarwną i dość cienką strukturą, krew płynąca przez te naczynia prześwieca przez paznokieć i nadaje mu barwę różową. W przypadku, gdy krew jest niedostatecznie natlenowana dochodzi do sinicy i barwa paznokcia przybiera odcienie fioletu.

Na paznokciu od strony jego korzenia występuje białawy półokrąg, który nosi nazwę obłączka. U różnych ludzi jest on różnie wykształcony. W tym miejscu znajduje się warstwa rozrodcza paznokcia. W miarę nawarstwiania się masy zrogowaciałej, jest ona przesuwana w kierunku końca palca. Szybkość wzrostu paznokcia wynosi średnio 1 mm na każdy tydzień. Jednak szybkość ta zależy od kilku czynników, jak od wieku, stanu zdrowia i innych czynników. Po 30 roku życia paznokcie rosną wolniej, choć nie jest to regułą. Po usunięciu czy uszkodzeniu paznokcia odrasta on w czasie 100 dni.
Anatomia palca – shutterstock.com

Rola paznokcia

Paznokcie pełnią u ludzi wiele różnych funkcji. Główną ich rolą jest ochrona opuszki palca przed urazami. Dzięki nim, wzmacniane są także wrażenia dotykowe, szczególnie w przypadku chwytania drobnych i delikatnych przedmiotów. Palce pozbawione paznokci są mniej wrażliwe na bodźce związane z dotykiem. Paznokcie pełnią, więc funkcję diagnostyczną. Na podstawie ich wyglądu można też domyślać się, jaka choroba mogła rozwinąć się w organizmie.

Czynniki mające negatywny wpływ na paznokcie

Do czynników mających niekorzystny wpływ na paznokcie możemy zaliczyć przede wszystkim niedobory składników pokarmowych, które wynikają z nieprawidłowej diety, ubogiej w składniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Paznokcie ulegają także znacznemu zniszczeniu przez stosowanie środków chemicznych bez ubrania dłoni w rękawiczki ochronne, negatywnie oddziałuje na nie też długotrwałe narażenie na wysokie temperatury oraz ciągłą wilgoć. Negatywnie oddziałują także choroby metaboliczne oraz choroby wewnętrzne.
Paznokcie wzmacniają wrażenia dotykowe, dlatego są tak ważne – shutterstock.com

Choroby paznokci

Wiele chorób, które pojawiają się w organizmie można wykryć obserwując paznokcie. Ich kształt, wygląd i zabarwienie mogą wiele powiedzieć o stanie zdrowia.

Z wielu chorób paznokci, najczęściej występującymi są onycholiza, paznokcie pałeczkowate i paznokcie wklęsłe, czyli koilonychia.

Onycholiza

Onycholiza to choroba polegająca na oddzieleniu się części dystalnej płytki paznokciowej od łożyska. Paznokcie dotknięte tą chorobą są zazwyczaj twarde, gładkie i nie zdradzają stanu zapalnego łożyska paznokcia. Sama macierz paznokcia jest zazwyczaj zdrowa, ale może dojść do wtórnego jej zakażenia.

Onycholiza pojawia się zazwyczaj, gdy organizm zostanie dotknięty przez choroby układowe, takie jak:
  • amyloidoza i szpiczak mnogi,
  • niedokrwistość,
  • rozstrzenie oskrzeli,
  • rak płuc,
  • porfiria erytropoetyczna,
  • histiocytoza X,
  • niedokrwienie (obwodowe),
  • trąd,
  • toczeń rumieniowaty,
  • zapalenie nerwu,
  • pelagra,
  • pęcherzyca zwykła,
  • wysięk w opłucnej,
  • późna porfiria skórna,
  • łuszczycowe zapalenie stawów,
  • zespół Reitera,
  • twardzina,
  • kiła (drugo i trzeciorzędowa),
  • choroby tarczycy.

Onycholiza to choroba współistniejąca z chorobami tarczycy, szczególnie przy nadczynności tarczycy. Zmiany w obrębie paznokci pojawiają się zazwyczaj od czwartego i piątego palca i jeśli występują one na niewyjaśnionym podłożu, to należy zrobić badania w kierunku bezobjawowej choroby tarczycy.

Paznokcie pałeczkowate

Paznokcie dotknięte tą zmianą mają zwiększoną krzywiznę zarówno poprzeczna jak i podłużną paznokcia oraz przerost tkanek miękkich w kierunku od palca ku krańcowi paznokcia. W ten sposób pomiędzy górną częścią paznokcia a jego wolnym brzegiem z przodu palca powstaje kąt spadku, który jest większy niż 180 stopni. Ponadto, u zdrowej osoby, gdy złączy ona grzbietami paznokcie obu rąk, pomiędzy złączonymi paznokciami powstaje luka, która przestaje istnieć u osoby z paznokciami pałeczkowatymi.

Paznokcie pałeczkowate mogą występować, jako morfologiczna budowa paznokcia, występująca od urodzenia lub być związane z występowaniem różnych chorób. Czasem zmiana ta występuje tylko na jednym ręku, ale może być też obustronna. Jeśli zmiana pojawia się tylko po jednej stronie może być związana z chorobami naczyniowymi i połowicznym porażeniem. Zmiany pojawiające się na paznokciach obu dłoni mogą pojawiać się wraz z chorobami płuc, przewodu pokarmowego, serca, chorobami endokrynologicznymi, chorobami zakaźnymi, nowotworowymi oraz wieloukładowymi. Przeprowadzono także badania, z których wysnuto wnioski, że paznokcie pałeczkowate mogą być pierwszymi objawami AIDS u dzieci, dzięki czemu objaw ten zyskał znaczenie diagnostyczne w szybszym wykrywaniu choroby.

Koilonchia

Choroba ta polega na ścieńczeniu paznokcia, który na brzegach jest wywinięty do góry. Takie paznokcie w kształcie przypominają łyżeczkę i tak jak łyżeczka, mogą pomieścić na swojej powierzchni kroplę wody. Zmiany dotyczą paznokci rąk, ale mogą pojawić się także u paznokci stóp.

Paznokcie wklęsłe występują niekiedy u niemowląt, ale stanowią prawidłową budowę paznokcia, która zazwyczaj ustępuje po kilku latach.

Jeśli paznokcie wklęsłe pojawiają się u osoby dorosłej, mogą oznaczać występowanie niedokrwistości powstałej na skutek niedoboru żelaza, a w sporadycznych przypadkach także u osób z homohondrią. Często koilonchia powstaje także na skutek urazu paznokcia lub jeśli dłonie są stale narażone na działanie benzyny lub rozpuszczalników. Często towarzyszy też chorobie wieńcowej oraz niedoczynności tarczycy.
Paznokcie z onycholizą – shutterstock.com

Bibliografia

  1. Stamatis Gregoriou, George Argyriou, George Larios, Dimitris Rigopoulos; “Schorzenia paznokci a choroby układowe - o czym mówi nam wygląd paznokci? ”; The Journal of Family Practice, 57 (8): 509–514, 2008;
  2. Witold Sylwanowicz, Aleksander Michajlik, Witold Ramotowski; “Anatomia i fizjologia człowieka ”; Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1985;
  3. Adam Bochenek, Michał Reicher, ; “Anatomia człowieka, tom 5 ”; PZWL , Wydawnictwo Lekarskie, 2010;
  4. Dalia Chrzanowska, Dorota Krasowska; “Wybrane zmiany płytek paznokciowych ”; Nowa Medycyna nr. 3, s 12-15, 2008;
  5. “Encyklopedia PWN, 2004”; ;
Legenda. Pokaż objaśnienia oznaczeń i skrótów
Szukaj
Oceń stronę
Ocena: 5.0
Wybór wg alfabetu:
a b c ć d e f g h i j k l ł m n o q p r s ś t u v w x y z ż ź