Definicja pojęcia:

skóra

Skóra – zewnętrzna powłoka ciała kręgowców, składająca się z naskórka, skóry właściwej oraz tkanki podskórnej. Skóra pełniąca funkcję ochronną przed infekcjami i urazami oraz biorąca udział w termoregulacji, oddychaniu, wydalaniu i gospodarce wodnej organizmu.
  1. Budowa skóry
  2. Funkcje skóry
  3. Przydatki skóry (wytwory naskórka)

Budowa skóry

Skóra stanowi zewnętrzną powłokę ciała kręgowców o grubości od ok. 300 μm do ok. 4 mm. Składa się z trzech warstw – wielowarstwowego, rogowaciejącego naskórka, skóry właściwej oraz tkanki podskórnej. Barwa skóry zależy od obecnych w naskórku i skórze właściwej komórek barwnikowych (melanocytów) produkujących czarnobrunatny barwnik (melaninę), a także od ukrwienia skóry oraz barwy włókien kolagenowych.

Naskórek, epiderma (łac. epidermis) stanowi najbardziej zewnętrzną warstwę skóry grubości ok. 0,5 mm, w niektórych miejscach przekształcającą się w wytwory (m.in. włosy, paznokcie, pazury). Zbudowany jest z nabłonka płaskiego wielowarstwowego rogowaciejącego. Naskórek zbudowany jest z wielu warstw komórek (keratynocytów). Najgłębszą warstwę tworzą komórki walcowate leżące na błonie podstawnej; warstwy powierzchniowe naskórka zbudowane są z martwych, zrogowaciałych komórek płaskich. W skład naskórka oprócz keratynocytów wchodzą również komórki barwnikowe (melanocyty), komórki Langerhansa (komórki układu odpornościowego) oraz komórki Merkla (receptory dotyku).
Skóra człowieka, fot. shutterstock
Naskórek składa się z:
  • warstwy podstawnej (stratum basale) – warstwy najgłębszej, położonej na błonie podstawnej,  której stale dzielące się komórki macierzyste produkują komórki potomne wędrujące do wyższych warstw naskórka;
  • warstwy kolczystej (stratum spinosum) – warstwy, w której rozpoczyna się proces rogowacenia (keratynizacji) komórek;
  • warstwy ziarnistej (stratum granulosum) – warstwy złożonej z komórek wrzecionowatych;
  • warstwy jasnej (stratum lucidum) – warstwy występującej wyłącznie w grubych naskórkach (np. podeszwy stóp), złożonej ze spłaszczonych, ściśle do siebie przylegających komórek;
  • warstwy rogowej (stratum corneum) – warstwy złożonej z martwych, płaskich komórek wypełnionych keratyną, które ulegają ciągłemu złuszczaniu bądź są okresowo zrzucane w procesie linienia.

Skóra właściwa (łac. cutis vera) stanowi warstwę środkową, położoną pomiędzy naskórkiem a tkanką podskórną. Zbudowana jest tkanki łącznej włóknistej, w której znajdują się włókna kolagenowe oraz włókna sprężyste (elastyczne) nadające tej warstwie dużą spoistość, elastyczność i odporność mechaniczną. Skóra właściwa zawiera liczne receptory, naczynia krwionośne, włókna nerwowe, melanocyty, gruczoły ślinowe (u bezżuchwowców), gruczoły śluzowe, surowicze i jadowe (u ryb i płazów) oraz gruczoły potowe i łojowe (u ssaków). Ponadto w skórze właściwej osadzone są nasady łusek ( u ryb), nasady włosów (u ssaków) oraz płytki kostne (u gadów i niektórych ssaków).
Barwa skóry zależy od obecnych w naskórku i skórze właściwej komórek barwnikowych (melanocytów) produkujących czarnobrunatny barwnik (melaninę), a także od ukrwienia skóry oraz barwy włókien kolagenowych, fot. shutterstock
Skóra właściwa składa się z:
  • warstwy brodawkowatej – dobrze unaczynionej warstwy powierzchniowej z licznymi wpukleniami (brodawkami) łączącymi się z naskórkiem; znajdują się w niej liczne receptory;
  • warstwy siateczkowatej – warstwy zbudowanej z gęstej sieci włókien kolagenowych i sprężystych.

Tkanka podskórna (łac. hypodermis) stanowi warstwę silnie związaną z położoną powyżej warstwą skóry właściwej. Zbudowana jest z tkanki łącznej luźnej zawierającej skupienia komórek tłuszczowych, dolne odcinki korzeni włosów, części wydzielnicze gruczołów potowych oraz receptory (np. ciałka blaszkowate – receptory dotyku i nacisku).

Funkcje skóry

Skóra stanowi barierę ochronną przez oddziaływaniem wielu czynników zewnętrznych oraz umożliwia utrzymanie stałości środowiska wewnętrznego organizmu (homeostazy):
  • chroni wnętrze organizmu przed urazami mechanicznymi;
  • chroni przed promieniowaniem ultrafioletowym (melanocyty);
  • zapobiega przedostawaniu się do wnętrza organizmu organizmów chorobotwórczych (wirusów, bakterii i grzybów);
  • bierze udział w termoregulacji i osmoregulacji (gruczoły potowe);
  • chroni przed utratą ciepła (tkanka podskórna);
  • odbiera bodźce zewnętrzne informujące o zmianach zachodzących w otoczeniu (receptory bólu, dotyku, ciepła i zimna);
  • stanowi miejsce syntezy witaminy D zachodzącej pod wpływem promieni ultrafioletowych;
  • stanowi narząd oddechowy (u ryb, płazów i niektórych gadów wodnych);
  • bierze udział w wchłanianiu niektórych substancji oraz w przemianie materii (gospodarka tłuszczowa);
  • bierze udział w reakcjach odpornościowych (komórki Langerhansa pochłaniające i przetwarzające antygeny mikroorganizmów).
Budowa skóry – porównanie skóry grubej i cienkiej. Skinlayers.svg: Madhero88Skin_layers.png: Madhero88derivative work: M•Komorniczak -talk- [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Przydatki skóry (wytwory naskórka)

Warstwa naskórka w niektórych miejscach przekształcona jest w homologiczne względem siebie twory zwane przydatkami skóry (wytworami naskórka).

Zalicza się do nich:
  • włosy  – elastyczne, rogowe nitki porastające skórę ssaków;
  • paznokcie – osłony rogowe palców u ssaków naczelnych i człowieka;
  • pazury – osłony rogowe ostatniego członu palców u gadów, ptaków i ssaków;
  • kopyta i racice – osłony rogowe końcowych członów palców u ssaków kopytnych;
  • rogi – osłony rogowe osadzone na wyrostkach kostnych (możdżeniach) kości czołowej u ssaków z rodziny krętorogich;
  • łuski – płytki rogowe pokrywające ciało kręgowców lądowych (gadów, ptaków, ssaków);
  • pióra – rogowe twory okrywające ciało ptaków;
  • gruczoły potowe – gruczoły cewkowate nierozgałęzione, położone w warstwie skóry właściwej; wydzielają pot, który pełni istotną rolę w termoregulacji oraz wydalaniu na zewnątrz zbędnych produktów przemiany materii;
  • gruczoły łojowe – gruczoły pęcherzykowate będące wytworem mieszków włosowych (skóra owłosiona) lub naskórka (skóra nieowłosiona); wydzielają łój, którego funkcją jest natłuszczanie włosów i naskórka.
włosy, fot shutterstock

Bibliografia

  1. Henryk Szarski (red.); “Anatomia porównawcza kręgowców”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992;
  2. Eldra Pearl Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin, Claude A. Villee; “Biologia”; Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996.;
  3. Zdzisława Otałęga (red. nacz.) ; “Encyklopedia biologiczna T. X”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 2000.;
  4. Alfons T. L. van Lommel ; “From cells to organs: a histology textbook and atlas ”; Springer Science & Business Media, 2002.;
  5. Jacek Malejczyk, Wojciech Sawicki; “Histologia”; PZWL, Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2016.;
  6. Tadeusz Cichocki, Jan Andrzej Litwin, Jadwiga Mirecka; “Kompendium histologii: podręcznik dla studentów nauk medycznych i przyrodniczych”; Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002. ;
Legenda. Pokaż objaśnienia oznaczeń i skrótów
Szukaj
Oceń stronę
Ocena: 4.9
Wybór wg alfabetu:
a b c ć d e f g h i j k l ł m n o q p r s ś t u v w x y z ż ź