Fibromialgia – przyczyny, objawy i leczenie fibromialgii

Dopiero w 1972 r. ukuto termin fibromialgii, który miał odnosić się do ogólnych bólów, wcześniej przez setki lat określanych po prostu jako reumatyzm. Już w XVIII w. medycy nauczyli się jednak rozróżniać między klasycznymi dolegliwościami ze strony stawów, a bólami tkanki miękkiej. Te ostatnie nazywano najpierw neuralgiami, potem gośćcem mięśniowo-ścięgnistym, a w końcu fibromialgią, czyli zespołem chorobowym, charakteryzującym się uogólnionym bólem w układzie ruchu.

W zależności od kryteriów przyjmowanych do diagnozowania fibromialgii uważa się, że cierpi na nią od 0.2 do 6.6% ogólnej populacji, przy czym problem częściej dotyczy kobiet oraz mieszkańców dużych miast. Średni wiek diagnozy przypada na lata 25-55, choć czasami fibromialgia pojawia się już u dzieci. Co ciekawe, zjawisko przykuło uwagę lekarzy już w czasie II Wojny Światowej, kiedy spore rzesze żołnierzy skarżyły się na niespecyficzne dolegliwości bólowe, niezwiązane z widocznym stanem zapalnym ani degeneracją. Wtedy też zaczęto podejrzewać ścisły związek między bólem a stresem i depresją.

Przyczyny fibromialgii

Jak dotąd nie udało się określić, dlaczego jedni ludzi cierpią na fibromialgię, a inni nie. Do czynników ryzyka oprócz płci i wieku zalicza się również wcześniej zdiagnozowane reumatoidalne zapalenie stawów, historię silnego stresu lub traumy, powtarzające się urazy lub przeciążenia aparatu ruchowego, przebyte infekcje wirusowe, otyłość, a prawdopodobnie również historię rodzinną.

Naukowcy spekulują, że mechanizm schorzenia polega na przewrażliwieniu końcówek nerwowych, które zaczynają reagować przesadnym bólem nawet na mniejszy ucisk, więc źródło problemu może tkwić w centralnym systemie nerwowym. U chorych zaobserwowano faktycznie zmieniony sposób rejestrowania bólu przez mózg – innymi słowy, w sytuacjach kiedy zdrowi ludzie odczuwają zaledwie sztywność czy dyskomfort, pacjenci z fibromialgią naprawdę cierpią!

W czynnikach oddziałujących na fibromialgię nie brakuje również negatywnych sprzężeń zwrotnych – chorzy gorzej śpią, co pogarsza bóle i zmęczenie, itd. Pierwsze pojawienie się objawów bywa bardzo często związane z okresem choroby, wypadku, silnego stresu czy emocji.

Objawy fibromialgii

Współcześnie na obraz fibromialgii składają się nie tylko wspomniane wyżej bóle, zwykle symetrycznie rozłożone, i uczucie sztywności dotyczące całego ciała, ale także chroniczne zmęczenie, depresja i zaburzenia lękowe, bezsenność, trudności z koncentracją, pamięcią i logicznym myśleniem, potrzeba często oddawania moczu, jak również silne bóle głowy. Ponadto pacjenci bardzo często skarżą się na mrowienie bądź drętwienie rąk i stóp, bóle w okolicach żuchwy oraz zaburzenia gastryczne, łącznie z bólami brzucha, wzdęciem czy zaparciami. Co ciekawe, fibromialgia ma tendencję do występowania jednocześnie z zespołem drażliwego jelita!

Niestety, wobec tylu niespecyficznych symptomów diagnoza jest bardzo trudna do postawienia, zwłaszcza, że brakuje testów z krwi czy badań obrazowych, które mogłyby podejrzenia potwierdzić. Stąd pod koniec XX w. wprowadzono listę tzw. 18 punktów tkliwych rozmieszczonych na ciele, który stały się dla lekarzy mapą do diagnostyki. Do 2010 r. aby rozpoznać fibromialgię należało stwierdzić bolesność przynajmniej 11 z nich. Punkty tkliwe zlokalizowane są obustronnie na potylicy, dolnej części kręgosłupa szyjnego, mięśnia czworobocznego i mięśnia nadgrzebieniowego (między łopatkami), drugiego żebra, nadkłykcia kości ramiennej, zewnętrznej części pośladka oraz wewnętrznej części kolan.

Zgodnie z najnowszymi zaleceniami reumatologów liczenie punktów tkliwych na ciele nie jest już jednak tak istotne i preferuje się raczej bardziej elastyczne kryteria, które obejmują:

• subiektywne odczucie szeroko zlokalizowanego bólu o intensywności minimum 5 na 10 lub umiarkowanie szeroka lokalizacja bardzo silnego bólu (9/10);
• bóle zlokalizowane w przynajmniej czterech z pięciu obszarów: lewej górnej, prawej górnej, lewej dolnej, prawej dolnej oraz krzyżowej części ciała;
• ciągłość bólu przez minimum ostatnie trzy miesiące.

Jak wiele innych schorzeń chronicznych, wspomniane wyżej objawy mogą nasilać się w poszczególnych okresach i słabnąć w innych – wielu pacjentów dostrzega zależność między intensywnością bólu a zmianami pogody, zwłaszcza ekstremalnymi.

Dla pewności powinno się pacjentowi wykonać badania krwi oraz zdjęcia RTG w celu wykluczenia innych przyczyn zgłaszanych dolegliwości, np. niedoczynności tarczycy, reumatoidalnego zapalenia stawów czy tocznia. Niestety, nie wszyscy lekarze są chętni do diagnozowania fibromialgii, jako schorzenia wciąż stwarzającego więcej pytań niż odpowiedzi, a co gorsza polegającego wyłącznie na subiektywnych odczuciach pacjentów, bez żadnych oznak fizycznych. W przypadku podejrzenia najlepszym wyjściem jest więc wizyta u wyspecjalizowanego reumatologa.

Komplikacje związane z fibromialgią

Z danych statystycznych wynika, że podczas gdy zdrowy człowiek w ciągu roku opuszcza 6 dni pracy z powodu niedyspozycji, u pacjenta z fibromialgią jest to nawet 17 dni rocznie. Chociaż schorzenie to nie powoduje bowiem zwykle trwałych zmian zdrowotnych czy niepełnosprawności, wiąże się z wyraźnym spadkiem produktywności, jakości życia oraz samooceny. Pacjenci z fibromialgią mają aż trzy razy większe ryzyko rozwoju depresji, znacznie częściej korzystają z lekarzy i szpitali. Stąd tak krzywdzące bywa lekceważenie problemu, który nie manifestuje się w żaden oczywisty sposób, ale istnieje wyłącznie w głowie chorego.

Naturalne metody łagodzenia fibromialgii

Kluczem do sukcesu w przypadku zdiagnozowanej fibromialgii jest nauczenie się z nią żyć na co dzień. Bardzo wiele zależy od samego pacjenta – jego cierpliwości, nastawienia, dobrej woli. Stąd w wielu krajach powstają grupy wsparcia i seminaria edukacyjne informujące o dobrych nawykach i obiecujących terapiach naturalnych.

Na dzień dzisiejszy kontrolowanie przebiegu choroby w dużej mierze polega połączeniu technik relaksacyjnych, takich jak medytacja, joga czy masaże, z regularnym, dostosowanym do indywidualnych możliwości programem ćwiczeń. Z obserwacji wynika, że regularny umiarkowany trening, mimo że w niektóre dni bywa trudny, sprzyja poprawie nasilenia symptomów oraz ogólnemu zdrowiu. Przede wszystkim poleca się trening aerobowy, taki jak chodzenie, pływanie czy jazda na rowerze, w połączeniu z ćwiczeniami siłowymi i wytrzymałościowymi. Te ostatnie powinny być jednak dobrane przez fizjoterapeutę, aby niepotrzebnie nie zwiększały sztywności mięśni. Tai-chi i joga mogą z kolei przynieść poprawę zarówno w kontekście aparatu ruchowego, jak i ogólnej kondycji psychicznej.

Lekarze wskazują również, że bardzo ważne jest znalezienie równowagi między aktywnością a odpoczynkiem – niewskazana jest przesada w żadną stronę! Wszelki postęp powinien być dokonywany w bardzo długim okresie czasu, bez drastycznych zmian czy zmuszania się do zbyt intensywnego wysiłku. Ponadto w naturalnym łagodzeniu objawów fibromialgii skuteczna okazuje się akupunktura wykonywana przez doświadczonego specjalistę, jak również stymulujący masaż tkliwych punktów.

Jeśli chodzi o dietę i suplementy, to bardzo obiecujące rezultaty przynosi przyjmowanie aminokwasu 5-HTP, który wspiera produkcje serotoniny, redukuje bóle i poranną sztywność, a także zwalcza zmęczenie i depresję. Podobne działanie łączone jest z przyjmowanie SAM-e, czyli pochodnej metioniny i adenozyny, naturalnie produkowanej przez nasz organizm, ale nie zawsze w dostatecznych ilościach. Naukowcy pozytywnie odnoszą się też do trwających wciąż studiów nad wpływem witaminy D, soi, magnezu oraz kreatyny na przebieg fibromialgii.

Ekologia.pl poleca

Ekologiczny dom

Fotel uszak – jak znaleźć model idealny dla swojego wnętrza?

Targi

BIOAGRO Polska 2025 – targi innowacji w rolnictwie ekologicznym

Leczenie fibromialgii

Nasilone dolegliwości bólowe, które uniemożliwiają pacjentowi normalne życie, skłaniają lekarzy do przepisywania środków farmakologicznych z trzech głównych kategorii: przeciwbólowej, antydepresyjnej oraz antyepileptycznej. Ich kombinacja może wyraźnie złagodzić symptomy fibromialgii, podnosząc człowieka na duchu i umożliwiając mu trening, pracę, życie towarzyskie, dbanie o siebie. Nie są to terapie na całe życie, ale raczej na gorsze okresy, tak, aby chory odzyskał kontrolę nad codziennością.

Przebieg i nasilenie fibromialgii jest bardzo różne u różnych pacjentów, więc trudno jest sformułować ogólne prognozy dla schorzenia. Wielu ludziom udaje się jednak zapanować nad przykrymi symptomami i wieść całkiem normalne życie z okresowymi jedynie regresjami. Indywidualne podejście jest w tym przypadku kluczowe, gdyż każdy pacjent cierpi nieco inaczej i każdemu ulgę przynosi inna kombinacja leków, suplementów czy zmian w stylu życia!

Fibromialgia – najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czym jest fibromialgia?

Fibromialgia to przewlekły zespół objawów, przede wszystkim uogólniony ból mięśniowo-szkieletowy, któremu często towarzyszy przewlekłe zmęczenie, zaburzenia snu i problemy z pamięcią i koncentracją (tzw. „fibro-fog”).

Jakie są najczęstsze objawy?

Najczęstsze objawy to: rozlany ból, uczucie sztywności, zmęczenie, niewyspanie, zaburzenia koncentracji i pamięci, bóle głowy, nadwrażliwość na bodźce (hałas, zapachy) oraz zaburzenia nastroju (np. lęk, depresja).

Jak lekarz rozpoznaje fibromialgię?

Diagnoza opiera się na obrazie klinicznym i kryteriach ACR (Widespread Pain Index — WPI oraz Symptom Severity Scale — SSS): m.in. uogólniony ból w określonej liczbie obszarów, wysoka ocena nasilenia objawów i ich trwanie co najmniej 3 miesiące. Nie istnieje pojedyncze badanie laboratoryjne rozstrzygające.

Czy fibromialgia jest chorobą widoczną w badaniach (np. badania krwi, obrazowe)?

Zwykle badania krwi i obrazowe są prawidłowe lub służą wykluczeniu innych chorób. Brak specyficznych odchyleń laboratoryjnych potwierdzających fibromialgię.

Co powoduje fibromialgię?

Dokładne przyczyny nie są znane. Czynniki mogą obejmować predyspozycje genetyczne, zmiany w przetwarzaniu sygnałów bólowych w układzie nerwowym, infekcje, urazy fizyczne lub stres emocjonalny. To choroba wieloczynnikowa.

Czy fibromialgia jest uleczalna?

Nie ma obecnie leczenia usuwającego przyczynę u wszystkich pacjentów — niektórzy doświadczają znaczącej poprawy przy odpowiedniej terapii i samodzielnym zarządzaniu objawami. Celem leczenia jest zmniejszenie bólu i poprawa funkcjonowania.

Jakie są dostępne metody leczenia?
Kompleksowe podejście: programy ćwiczeń (regularna aktywność fizyczna), terapia poznawczo-behawioralna, edukacja, poprawa higieny snu, techniki relaksacyjne oraz w razie potrzeby leki (np. leki przeciwdepresyjne w małych dawkach, przeciwbólowe, leki poprawiające jakość snu). Leczenie dobiera się indywidualnie.

Czy warto iść do reumatologa?

Tak — reumatolog często uczestniczy w rozpoznawaniu i prowadzeniu pacjentów z fibromialgią, zwłaszcza gdy diagnoza jest niepewna lub gdy trzeba wykluczyć choroby reumatyczne.

Jak dbać o siebie na co dzień przy fibromialgii?

Regularna, umiarkowana aktywność fizyczna (np. spacery, pływanie, ćwiczenia rozciągające), ustabilizowanie rytmu snu, radzenie sobie ze stresem (relaksacja, psychoterapia), planowanie aktywności z przerwami i kontrola współistniejących zaburzeń (np. depresji).

Czy fibromialgia wpływa na długość życia?

Nie jest zwykle chorobą skracającą życie, ale może znacznie obniżać jego jakość i prowadzić do znacznych ograniczeń funkcjonalnych, jeśli nie jest odpowiednio leczona.

Czy fibromialgia jest częstsza u kobiet?

Tak — obserwuje się, że fibromialgia występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn (dane epidemiologiczne wskazują, że dotyczy około 2–4% populacji, z przewagą kobiet).

Kiedy szukać pomocy medycznej?

Jeśli doświadczasz rozlanego, przewlekłego bólu trwającego kilka miesięcy, znacznego zmęczenia lub pogorszenia funkcjonowania — skonsultuj się z lekarzem pierwszego kontaktu, który może skierować do specjalisty.

Agata Pavlinec

Absolwentka Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, która oddała się pasji zgłębiania zagadek świata i pisania o nich. Specjalizuje się w ekologii, klimatologii i naukach przyrodniczo-naukowych. Żyje ponad granicami, dużo podróżuje, a w wolnym czasie pływa.

Opublikowany: 9 lipca, 2021 | Zaktualizowany: 31 października, 2025

Zobacz najnowsze artykuły

Polska

Imbir z Wielkopolski? Naukowcy z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu pracują nad pierwszą krajową odmianą

Ciekawostki przyrodnicze

Chcesz poznać nowych przyjaciół? Te ptaki wiedzą, jak to zrobić

Uprawa roślin

Piękny ogród przez cały rok? Oto 10 zimozielonych roślin, które musisz posadzić!

Pierwiastki

Odkryj siłę cynku! Dlaczego jest kluczowy dla Twojego zdrowia i gdzie go znaleźć?

Uroda

Ten wszechstronny kwas robi więcej niż tylko zwalcza trądzik!

Aromaterapia

Jest dużym wsparciem w walce z infekcjami! Czy ten olejek to najlepsze rozwiązanie?

Ochrona środowiska naturalnego

Zimowa stołówka dla ptaków – jak pomagać skrzydlatym sąsiadom

Wiadomości

Prognoza pogody na poniedziałek, 24 listopada 2025 roku

Uroda

Odkrywamy sekrety urody Azjatek

Polska

Szczecin w pełni oświetlony dzięki… odpadom!

Świat

Kto ma bardziej odporny mózg – kobieta czy mężczyzna? Najnowsze badania przynoszą zaskakującą odpowiedź

Biznes

Od szlachetnych kamieni po kapustę na ból głowy - jak dawniej dbano o zdrowie i urodę