Ogród leśny przy domu – czy warto?
Marzysz o codziennym pobycie w lesie, wylegiwaniu się na mchu i podjadaniu słodkich jeżyn prosto z krzaka? Atrakcyjną namiastką tych marzeń może stać się ogród leśny – inspiracje do jego realizacji coraz częściej pojawiają się w mediach społecznościowych i portalach ogrodniczych. Sprawdź, jak założyć ogród leśny i jakie korzyści oraz uroki wiążą się z jego posiadaniem.
W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że ogród leśny takie zagospodarowanie działki, które naśladuje warunki panujące w prawdziwym lesie. Chodzi więc nie tylko o same drzewa, ale równowagę biologiczną między nimi, podszyciem i runem. To właśnie umiejętnie zaplanowane warstwy roślinności i ich kompatybilność są tutaj kluczem do sukcesu. W optymalnym scenariuszu ogród leśny jest sprawnie działającym ekosystemem, korzystającym z synergii i bioróżnorodności.
Jak urządzić ogród leśny? Podstawowe zasady
Za pomysłodawcę leśnych ogrodów uważa się brytyjskiego ekologa i sadownika, Johna Harta, który zajmował się ogrodami strefy klimatu umiarkowanego. Podkreślał on, że lasu nie trzeba podlewać ani nawozić, więc jest to ekosystem, z którego warto brać przykład.
Ogród leśny oddaje pałeczkę dyrygenta naturze. Wysadzając kompatybilne gatunki odpowiednio gęsto i zgodnie z zasadą warstw, tworzymy samodzielnie żyjący twór, który nie potrzebuje ingerencji człowieka. Owszem na etapie zakładania decydujemy, gdzie będzie przebiegać ścieżka, a gdzie porosną najwyższe drzewa, ale nie próbujemy potem nieustannie kontrolować ich rozrostu.
Elementy, o których warto pomyśleć na etapie zakładania ogrodu leśnego, to oczka wodne, hotele dla owadów, skupiska kamieni, zróżnicowanie rzeźby terenu. Zbyt ubogą ziemię warto wzbogacić w materię organiczną (np. kompost, ziemia liściowa, torf), aby dać posadzonym roślinom lepsze szanse na starcie. Przez pierwszych kilka lat po zasadzeniu należy też jak najwięcej mulczować – kora, igliwie czy suche liście będą w naturalny sposób rozkładać się zasilając podłoże i tworząc leśną próchnicę.
Leśny ogród, tworzy się krok po kroku, latami. Mniejsze gatunki podszycia wprowadzane są dopiero, gdy te wyższe zdążą podrosnąć i zapewniają już odpowiednią ochronę, cień i wilgotność gleby. Strategia ta pozwala też ocenić ewentualne potrzeby i odpowiednio korygować kompozycję gatunków, z których jedne dbają o żyzność ziemi, inne działają odstraszająco na szkodniki, a jeszcze inne przyciągają zapylaczy.
W leśnym ogrodzie powinny się znaleźć wysokie drzewa, krzewy różnych wysokości i niskie byliny
Ogród leśny – jakie rośliny?
Najważniejszą zasadą przy dobieraniu roślin do ogrodu leśnego jest zgodność ze strefą klimatyczną. Nie należy sadzić gatunków, które w danej lokalizacji nie przeżyją zimy lub nie tolerują częściowego zacienienia, typowego dla lasu. Ponadto warto przeprowadzić analizę pH i poziomu wilgotności w glebie – to w zależności od nich w przyrodzie spotykamy bory sosnowe i olszyny. Natura powinna być inspiracją.
Wbrew pozorom wybór gatunków roślin do ogrodu leśnego jest bardzo szeroki i obejmuje dobrze znane drzewa liściaste i iglaste, krzewy owocowe, trawy, paprocie, pnącza. Kto ma ochotę na odrobinę egzotyki, posadzić może również mrozoodporny bambus, rododendrony, eukaliptus czy pnącza kiwi. Doskonałym dodatkiem są także mchy, które można przetransportować bezpośrednio z lasu oraz grzyby mikoryzowe, które pomogą rozwojowi drzew. Grzybnie wielu gatunków można łatwo skupić w sklepach ogrodniczych.
Tabela przedstawiająca gatunki polecane do ogród leśnych; opracowanie własne
Wady i zalety ogrodu leśnego
Trudno jest nie zakochać się w koncepcji ogrodu leśnego, który będzie rósł i rządził się sam sobą, dając człowiekowi to co najlepsze – cień, zacisze, prywatność oraz przyjemne powietrze. W swoich założeniach ustabilizowany ogród leśny ma też ograniczać do minimum obowiązki właściciela. Roślin nie trzeba nieustannie podlewać, nawozić, podcinać, przesadzać, chronić czy wykopywać na zimę. W idealnym wariancie można jeszcze korzystać z jego płodów – orzechów, grzybów, owoców, nasion.
Różnorodność gatunków i ich duże zagęszczenie ograniczają ryzyko chorób oraz szkodników, które chętniej wybierają bezbronne monokultury. Z drugiej strony, można cieszyć się na bliski kontakt z ptakami, wiewiórkami, jaszczurkami, żabami, itd. oraz wspaniały widok z okna przez cały okrągły rok.
Nie bez znaczenia są również globalne i przyszłościowe korzyści związane z ogrodami leśnymi w kontekście zmiany klimatu. Mowa w szczególności o zwiększonym potencjale retencyjnym, ochronie przed upałami, akumulacji węgla. Sam brak wykorzystania pestycydów i herbicydów to ukłon z stronę zdrowszej Ziemi dla przyszłych pokoleń.
Czy ogród leśny ma jakieś wady? Odpowiedź na to pytanie zależy od punktu widzenia. Dla niektórych z nas nadmiar „dzikich” mieszkańców ogrodu może być problematyczny, zwłaszcza jeśli będą to komary, węże, nornice czy mrówki. Przeszkadzać może również nadmiar cienia czy brak otwartej przestrzeni do zawieszenia siatki na badminton, a minusem jest też ograniczona powierzchnia i wydajność zagonów owocowo-warzywnych.
W leśnym ogrodzie ścieżki są naturalne, niewyznaczone betonowymi krawężnikami, fot. envato
Dla kogo ogród leśny będzie dobrym rozwiązaniem?
Ogród leśny nie jest pomysłem, który można realizować gdziekolwiek. Dwa największe wyzwania z nim związane to odpowiednio duża przestrzeń… oraz cierpliwość. Wysadzanie dużych gatunków drzew na małej działce prędzej czy później doprowadzi do problemów – ucierpieć może płot lub fasada, a niezadowoleni bywają również sąsiedzi. Wycinka kontrowersyjnych drzew to też nie lada kłopot i koszt.
W przeciwieństwie do nowoczesnych ogrodów, ogrody leśne wymagają też sporo czasu – pierwszych kilka lat wiąże się przede wszystkim z pracą, a na pełną satysfakcję trzeba czasem poczekać aż dekadę.
Leśny ogród – pytania i odpowiedzi
Co to jest ogród leśny?
Ogród leśny to funkcjonalny ekosystem z drzewami, podszyciem i runem, który nie wymaga ingerencji człowieka i sam utrzymuje się w równowadze biologicznej przyciągając dziką faunę.
Jak sadzić ogród leśny?
Zaczynamy od wysadzenia wysokich drzew w odpowiednich odstępach, a przestrzeń między nimi dopełniamy krzewami, bylinami, pnączami i roślinami okrywowymi.
Czy w ogrodzie leśnym można sadzić warzywa i owoce?
Jak najbardziej. Szczególnie dobrze będzie powodzić się borówkom, jagodom, malinom, porzeczkom, brukselce, fasoli, cebuli, ziemniakom, szczawiowi oraz ziołom.
- „What is a forest garden?” ReforestACTION, https://www.reforestaction.com/en/blog/forest-garden, 26/07/2024;
- “How to make a forest garden” Rob Handy, https://www.gardensillustrated.com/features/how-to-make-a-forest-garden, 26/07/2024;
- “The Step By Step Guide to Creating Your Forest Garden” Graham Burnett, https://spiralseed.co.uk/making-forest-garden/, 26/07/2024;
- “What Is a Forest Garden?” Sami Grover, https://www.treehugger.com/what-is-a-forest-garden-4857324, 26/07/2024;
- „How to Design a Forest Garden” Adam Sayner, https://grocycle.com/forest-garden-design/, 26/07/2024;
