Olejek muszkatołowy ‒ właściwości i działanie. Jak stosować olejek muszkatołowy?
Olejek muszkatołowy należy do najbardziej fascynujących produktów w globalnej aromaterapii. Nie tylko bowiem z wytwarzaniem olejku muszkatołowego wiążą się dość burzliwe karty w dziejach świata, ale jego biologiczny potencjał wykracza daleko poza właściwości lecznicze. Dwa z podstawowych składników tego oleju, mirystycyna i elemicyna, wykazują na przykład istotne działanie halucynogenne!
Tak naprawdę istnieją dwa różne olejki eteryczne pochodzące z tego samego gatunku tropikalnego drzewa muszkatołowca (Myristica fragrans). Ów bardziej znany wytłaczany jest ze zmiażdżonych na masło orzechów znanych jako popularna przyprawa kuchenna: gałka muszkatołowa. Olejek destylowany bywa jednak także z charakterystycznych czerwonych osnówek gałki – w tej postaci ma wyraźniejszy, ostrzejszy aromat, ale ogólnie rzecz biorąc oba produkty są bardzo podobne do siebie i mają praktycznie te same właściwości.
Skąd pochodzi olejek muszkatołowy?
Wspomniane wyżej drzewa muszkatołowca oryginalnie rosły jedynie na Wyspach Banda, należących do archipelagu Moluków położonych w Indonezji. Jako pierwsi niezwykły aromat twardych orzeszków odkryli Arabowie, dzięki którym wieści o magicznym, uzdrowicielskim działaniu gałki rozprzestrzeniły się po Azji i Europie. A że proces destylacji znany jest ludzkości już co najmniej od 2 tysięcy lat, olejek muszkatołowy dość szybko stał się pożądanym na całym świecie towarem. Źródła historyczne podają, że w Chinach, Indiach i na Bliskim Wschodzie wykorzystywano go jako afrodyzjak, środek służący zacieśnianiu więzi małżeńskich oraz lek na bezpłodność. Dość popularne były również jego właściwości halucynogenne wykorzystywane do wywoływania transu hipnotycznego.
Po zaciekłych XVII-wiecznych walkach o wyspy rodzące mistyczne orzechy, angielska inwazja pomogła rozpowszechnić gatunek Myristica fragrans również w innych strefach świata. Obecnie drzewa muszkatołowca są ekstensywnie uprawiane także w Indiach, Malezji, na Sri Lance, Tajwanie i w Chinach. Największym producentami samego olejku muszkatołowego paradoksalnie są jednak najwięksi jego konsumenci – USA i Kanada.
Produkcja olejku muszkatołowego
Orzechy muszkatołowca zbiera się zwykle, gdy drzewo osiągnie wiek 7 lat – wówczas przez całą kolejną dekadę dostarcza ono aromatycznego surowca w trybie całorocznym! Zebrane owoce pękają zwykle samoczynnie, ujawniając wnętrze: błyszczący twardy orzech obleczony w czerwoną sieć z miękkiej osnówki. Tą ostatnią usuwa się ręcznie i wykorzystuje jako przyprawę lub surowiec do destylacji, podczas gdy orzechy suszone są na słońcu przez około 2 miesięcy. Następnie wydobywa się z nich jądro, kruszy i poddaje działaniu pary wodnej. Taka gorąca destylacja daje w rezultacie przyjemnie pachnący, słomkowy olejek o dość wodnistej konsystencji. Sam aromat określany jest jako delikatnie korzenny z silniejszą nutą piżma.
Skład chemiczny olejku muszkatołowego
Jeśli przyjrzeć się bliżej związkom tworzącym unikalną kompozycję olejku muszkatołowego, okazuje się, że aż 75% składników jest tożsamych w olejkiem jałowcowym! Różnice w proporcjach oraz owe odmienne 25% decydują jednak o absolutnej oryginalności destylatu z gałki muszkatołowej.
Olejek muszkatołowy składa się przede wszystkim z:
- sabinenu – terpenu, który posiada właściwości antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne, ale jednocześnie wspiera naturalny mechanizm stanu zapalnego służącego walce organizmu z mikrobami;
- alfa-pinenu o właściwościach uspokajających i redukujących poziom stresu na zasadzie podobnej do klasycznych leków przeciwdepresyjnych;
- mircenu – monoterpenu, który również oddziałuje na neuroprzekaźniki w mózgu i przynosi stan uspokojenia;
- beta-pinenu – monoterpenu o działaniu zwalczającym stany depresyjne i wykazującym potencjał spowolniania rozwoju nowotworów;
- limonenu – przeciwzapalnego związku o działaniu przeciwbakteryjnym i prawdopodobnie również przeciwrakowym;
- safrolu – substancji poprawiającej samopoczucie, łagodzącej ból, poprawiającej libido;
- borneolu – związku przeciwzapalnego i antybakteryjnego, który na dodatek zwiększa terapeutyczny wpływ innych substancji aktywnych;
- geraniolu o działaniu przeciwutleniającym i przeciwbakteryjnym;
- mirystycyny – fenylopropenu o działaniu psychoaktywnym wywołującym stany od rozweselania po zaburzenia percepcji, omdlenia i ospałość;
- elemicyny o działaniu halucynogennym.
Terapeutyczne zastosowanie olejku muszkatołowego
Imponujący skład olejku z gałki muszkatołowej każe się spodziewać, że zakres jego zastosowań będzie bardzo szeroki. I faktycznie, olejek polecany jest do łagodzenia zarówno problemów fizycznych, jak i natury psychicznej. Przede wszystkim jest doskonałym źródłem antyoksydantów, które przekładają się na działanie przeciwzapalne, zapobiegające degeneracji oraz uszkodzeniom tkanek w wyniku działania innych szkodliwych substancji. Badania prowadzone na szczurach dowiodły wręcz, że sam olejek muszkatołowy może chronić przed śmiercią gryzonie wystawione na działanie izoprotenerolu.
O właściwościach przeciwzapalnych olejku decydują jednak przede wszystkim monoterpeny – eteryczne związki zdolne do hamowania syntezy enzymów wywołujących ból, zaczerwienianie czy opuchliznę. Stąd masaże z wykorzystaniem olejku muszkatołowego polecane są przy reumatyzmie i kontuzjach sportowych.
Związki obecne w gałce muszkatołowej od stuleci wykorzystywane były również do walki z bakteriami, nawet, jeśli pojęcie drobnoustrojów nie było wówczas popularne. Zdaniem naukowców olejek muszkatołowy zwalcza mikroby odpowiedzialne za rozwój próchnicy i chorób dziąseł, jak również powszechną pałeczkę okrężnicy (E. coli) powodującą zatrucia pokarmowe. Ponadto ma on zdolność poprawiania krążenia, przez co stosowany być może do rozluźniającego i stymulującego masażu, zarówno w celu poprawy stanu skóry, jak i narządów wewnętrznych.
Olejek muszkatołowy jest również nieoceniony w zwalczaniu stanów lękowych, stresu oraz depresji. Poprawia humor, stymuluje pracę intelektualną, zwiększa odczuwalne pokłady pozytywnej energii, a w dłuższej perspektywie pomaga zasnąć.
Wreszcie, tradycyjne zastosowanie olejku muszkatołowego jako afrodyzjaku również okazuje się mieć podstawy medyczne. Jego składniki pobudzają bowiem układ nerwowy, zaostrzając zmysły i ułatwiając osiągnięcie stanu podniecenia. To jeden z najskuteczniejszych naturalnych stymulatorów libido!
Olejek wykorzystuje się przy tym przede wszystkim do kominków aromaterapeutycznych, masaży w rozcieńczeniu olejem bazowym, a także dodatek do kąpieli.
Czy olejek muszkatołowy jest bezpieczny?
Ogólnie rzecz biorąc, olejek muszkatołowy zaliczany jest do nietoksycznych i niedrażniących środków, choć nie poleca się go kobietom ciężarnym i dzieciom do lat 12. Nie należy stosować go również na skórę w czystej postaci, ani pod żadnym pozorem spożywać!
Co prawda pośród 50 czynnych składników aktywnych znajdują się związki uważane za rakotwórcze, ale z uwagi na jednoczesną szeroką obecność substancji przeciwdziałających nowotworom uważa się, że olejek muszkatołowy nie stanowi ryzyka onkologicznego.
Istnieje jednak jeden poważny skutek uboczny stosowania olejku z gałki muszkatołowej, który wynika przede wszystkim z nadużycia. Wysokie dawki – skonsumowane lub zainhalowane – mogą bowiem powodować wymioty, omdlenia, paranoję i halucynację. Podobne efekty może przynieść również zbyt częste stosowanie olejku!
Olejek muszkatołowy w przemyśle spożywczym i perfumeryjnym
Paradoksalnie, jest całkiem możliwe, że regularnie korzystasz z dobrodziejstw olejku muszkatołowego, nawet o tym nie wiedząc! Poza tym, że sprzedawany jest on jako produkt terapeutyczny, jest bowiem dość szeroko wykorzystywany w przemyśle. Ciepłe, drzewne nuty cieszą się szczególną popularnością wśród projektantów perfum, zwłaszcza męskich i orientalnych zapachów. Olejek muszkatołowy dodawany bywa również do szerokiego asortymentu kosmetyków – od mleczek do ciała po szampony, działając nie tylko jako aromat, ale także składnik aktywny.
Wreszcie, olejek z gałki muszkatołowej pojawia się także w produktach spożywczych, przede wszystkim wypiekach, napojach i słodyczach. Zastępuje w tym zakresie gałkę muszkatołową, jako substancja bardziej uniwersalna w użyciu. Nie należy się jednak obawiać przedawkowania – stężenia stosowane w przemyśle spożywczym są tak niskie, że nie mają żadnego wpływu na zdrowie! Raczmy się więc bez poczucia winy butelką coli zawierającą olejek muszkatołowy, ale dla celów terapeutycznych stosujmy go w rozcieńczeniu, zgodnie z zaleceniami producenta!
- Muchtaridi, Anas Subarnas, [...], and Resmi Mustarichie; "Identification of Compounds in the Essential Oil of Nutmeg Seeds (Myristica fragrans Houtt.) That Inhibit Locomotor Activity in Mice"; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3000115/; 2020-02-20;
- Wei Kevin Zhang, Shan-Shan Tao, [...], and Chu-Jun Wan; "Nutmeg oil alleviates chronic inflammatory pain through inhibition of COX-2 expression and substance P release in vivo"; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4848392/; 2020-02-20;
- Jillian Kubala; "8 Science-Backed Benefits of Nutmeg"; https://www.healthline.com/nutrition/nutmeg-benefits; 2020-02-20;
- Robert Tisserand, Rodney Young; "Essential oil profiles"; Essential Oil Safety (Second Edition), 2014;
- "Nutmeg (Myristica fragrans Houtt.) Oils Gomathi Periasamy, ... Anwar-ul-Hassan Gilani"; Essential Oils in Food Preservation, Flavor and Safety, 2016;