Skórnik aksamitny (Stereum subtomentosum)

Nazywana/y także: skórnik pilśniowy, chropiatka aksamitna

Tagi

Grzyby niejadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Skórnik aksamitny to jedna z najszerzej rozpowszechnionych hub półkuli północnej, niejadalna przedstawicielka rodziny skórnikowatych Stereaceae. Rozwija się na martwym, gnijącym drewnie drzew liściastych, w Polsce zazwyczaj: brzóz, olch, osiki, graba, buka i dębu, rzadziej wierzb. Kolonizuje podłoże w środkowych etapach gnicia. W masowo zamierających drzewostanach olszowych może wkraczać na drewno wcześniej.

Sezon

Skórnik aksamitny zawiązuje owocniki cały rok.

Występowanie

Skórnik aksamitny to grzyb niejadalny szeroko rozprzestrzeniony na całej półkuli północnej. Na Starym Kontynencie trafia się od Francji na zachodzie po Słowację i Polskę na wschodzie. Na północy sięga wybrzeży Skandynawii. Podawano go także z niektórych regionów półkuli południowej (RPA).

Wygląd

Owocniki skórnika aksamitnego są jednoroczne, skórzaste i aksamitnie filcowate w dotyku. Do pniaków przyrastają górą.

Pojedyncze kapelusze skórnika aksamitnego są niewielkie, cienkie, kształtu łopatki, muszli małża bądź wachlarza, szerokie na 1-5 (wyjątkowo do 10) cm, a grube na 0,5-1,2 mm. Zachodzą na siebie rzędami albo dachówkowato. Są różnobarwne, zwykle brunatne (w rozmaitych odcieniach kasztanowych, orzechowych lub ochrowo żółtych brązów), koncentrycznie strefowane, przy czym starsze owocniki bardziej szarawe od młodych. Skraj kapelusza młodych egzemplarzy jest raczej włóknisty, niż pilśniowaty (aksamitny) w dotyku.

Obłócznia (hymenofor, warstwa rodzajna) najczęściej jest gładki w dotyku, rzadko guzowaty, u młodych owocników także promieniści żyłkowany przy brzegach, w większości umbrowo żółtawa lub ochrowo siwa. Brzegi warstwy rodzajnej najpierw są kremowo białe, później blado ochrowe, pomarańczowe, wreszcie brązowe bądź siwe. Po uszkodzeniu hymenofor momentalnie żółkną, po czym brązowieją.

Miąższ u skórnika nie przypomina typowego miąższu większości podstawczaków. Składa się bowiem z dwu warstw: zewnętrznej, nader cienkiej, widocznej pod lupą, zwanej korteksem; oraz wewnętrznej, twardej, korkowatej bądź skórzastej, dość grubej, nazywanej kontekstem. W przypadku skórnika aksamitnego ważna jest budowa mikroskopowa kontekstu. Odznacza się on dwoma rodzajami strzępek: cienkościennych i grubościennych. Są one gęsto splątane, ułożone poziomo i zglutynizowane.

Wysyp zarodników biały. Spory chropiatki aksamitnej są gładkie, cienkościenne, amyloidalne, przezroczyste, w kształcie wąsko jajowatym lub zupełnie cylindrycznym. Osiągają zwykle 5,5-7,5 x 2,2-3,0 μm.

Podstawki z czterema sterygmami, maczugokształtne, mierzą 25-40 x 4,0-6,0 μm.

Skórnika aksamitnego łatwo pomylić z wieloma innymi przedstawicielami rodzaju Stereum. Skórniki: ochrowożółty S. ochraceoflavum i dębowy S. guasapatum wyraźniej przywiązane są do dębu jako podłoża, różnią się obłóczniami (szaro-ochrowy u ochrowożółtego; czekoladowy u dębowego). Skórnik szorstki różni się od aksamitnego częstszym występowaniem i okazalszymi rozmiarami. Ponadto szorstki nie przebarwia się, a aksamitny żółknie.

Spośród grzybów z innych rodzin, ekologicznie podobnych do skórników, bardzo podobny do skórnika aksamitnego jest stroczek skórkowaty inaczej włókniczek skórkowaty Byssomerulius corium. U ww. włókniczka owocniki są wyraźniej szare bądź kremowo szare, zaś warstwa rodzajna nieregularnie siatkowana albo dołkowato porowata.

Właściwości

Skórnik aksamitny z racji rzadkości i rozwoju na substracie i tak pozbawionym znaczenia gospodarczego jest mniej szkodliwy gospodarczo od szorstkiego. Nie jest jadalny.

Zastosowanie

Obecnie brak zastosowań dla skórnika aksamitnego. Chemizm tego grzyba zaczęto badać dopiero kilka lat temu. Na razie nie odszukano w nim obiecujących metabolitów wtórnych.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Skórnik aksamitny, fot. shutterstock

Bibliografia

Czyżewska K. 2003.; "Lichens and lichenicolous fungi in the Bolimów Landscape Park."; Monographiae Botanicae, 92: 233-277.;
de Long-Duhon S., Bagley R. 2020.; "Phylogeny, morphology, and ecology resurrect previously synonymized species of North American Stereum."; bioRxiv.;
Domański S. 1991.; "Grzyby (Mycota). Tom XXI. Podstawczaki (Basidiomycota). Bezblaszkowce (Aphyllophorales). Skórnikowate (Stereaceae). Pucharkowate (Podoscyphaceae)."; PWN, Kraków.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gminder A., Böhning T. 2009.; "Jaki to grzyb?"; Świat Książki, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Hybelbauerová S., Sejbal J., Dračínský M., Hahnová A., Koutek B. 2008.; "Chemical constituents of Stereum subtomentosum and two other birch‐associated basidiomycetes: an interspecies comparative study."; Chemistry & Biodiversity, 5(5): 743-750.;
Łakomy P., Kwaśna H. 2008.; "Atlas hub."; Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa.;
Pietka J., Grzywacz A. 2018.; "Grzyby wielkoowocnikowe stwierdzone na olszy czarnej Alnus glutinosa (L.) Gaertn. w drzewostanach olszowych wykazujących objawy zamierania."; Sylwan, 162(01);
Schmidt O. 2006.; "Wood and tree fungi: biology, damage, protection, and use."; Springer Verlag, Berlin.;
Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą"; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;