drewno olchy
Drewno olchy — drewno olchowe, olszyna – drewno pozyskiwane z kilku gatunków olchy (Alnus), drzew z rodziny brzozowatych (Betulaceae) występujących w strefie umiarkowanej i borealnej półkuli północnej.
Drewno olchy – pozyskiwanie
Drewno olchy pozyskiwane jest m.in. z:
- olchy czarnej (Alnus glutinosa) występującej w Europie, Azji i płn. Afryce;
- olchy szarej (Alnus incana) występującej w Europie, Kaukazie, zachodniej Syberii i Ameryce Północnej;
- olchy czerwonej (Alnus rubra) występującej w Ameryce Północnej;
- olchy nepalskiej (Alnus nepalensis) występującej w Himalajach;
- olchy kaukaskiej (Alnus subcordata) występującej na Kaukazie i w Iranie.
Budowa anatomiczna drewna olchy
Drewno olchy jest drewnem rozpierzchłonaczyniowym o prostowłóknistej, równomiernej strukturze bez wyraźnego podziału na drewno wczesne (wiosenne) i drewno późne (letnie). Naczynia mają zbliżoną średnicę i są rozmieszczone równomiernie na całej powierzchni słoja przyrostu rocznego; naczynia i słoje nie są widoczne na przekrojach.
Promienie drzewne jako jasne, błyszczące linie odcinają się nieznacznie na ciemniejszym tle drewna; w drewnie olchy szarej, ze względu na ich mniejszą ilość oraz jaśniejszą barwę drewna, są dużo mniej dostrzegalne. Drewno olchy nie posiada twardzieli.
Drewno olchy charakteryzuje się bardzo dużą ilością ciemno zabarwionych plam rdzeniowych. Zabarwienie drewna jest różni się w zależności od gatunku. Świeże drewno olchy czarnej jest pomarańczowe, często występują czerwone plamy z ciemną, brązowawą obwódką; podczas suszenia plamy te zanikają, a drewno przybiera barwę czerwono-brązową. Drewno olchy szarej jest żółtawe z czerwonawym odcieniem i nieznacznie ciemnieje podczas suszenia.
Cechy charakterystyczne drewna olchy
Drewno olchy różnych gatunków jest drewnem miękkim, lekkim, elastycznym, bardzo łatwo łupliwym, dość kruchym i łatwo zapalnym. Jest przeważnie mało podatne na pęknięcia desorpcyjne, nie ulega pęcznieniu oraz wykazuje średnią kurczliwość – łatwo wraca do poprzedniego kształtu. Wydziela charakterystyczną, kwaśną i cuchnącą woń.
Drewno olchy jest mało odporne na działanie czynników atmosferycznych; na wolnym powietrzu jest nietrwałe – łatwo ulega zaparzeniu i rozkładowi przez grzyby. Wysuszone drewno jest łatwo niszczone przez owady. Drewno olchy, zwłaszcza olszy czarnej, bardzo dobrze przechowuje się w wodzie, jest bardzo trwałe; z czasem przybiera zabarwienie brunatnoczerwone, a następnie kamienieje. Zwiększenie parametrów wytrzymałościowych drewna olchowego można uzyskać w wyniku modyfikacji z użyciem styrenu lub żywicy mocznikowo-formaldehydowej.
Drewno olchy jest bardzo cenionym surowcem ze względu na dużą łatwość obróbki. Łatwo poddaje się skrawaniu, jest jednak zbyt kruche do gięcia. Dzięki dużej elastyczności, lekkości i miękkości podczas obróbki stosunkowo łatwo można uzyskać gładkie powierzchnie. Przeważnie dobrze znosi proces suszenia.
Jest bardzo podatne na obróbkę powierzchniową – na sklejanie, barwienie lakierami i bejcami oraz polerowanie. Wykazuje dużą nasycalność. Do wad drewna olchy, oprócz małej odporności na warunki atmosferyczne, zalicza się także występowanie krzywizn, przemieszczenia rdzenia, skręt włókien, przebarwienia oksydacyjne, pęknięcia, plamki rdzeniowe, zgniliznę oraz przebarwienia spowodowane działalnością grzybów i zniszczenia dokonane przez żerujące w drewnie owady (chodniki owadzie). Jest także drewnem biologicznie aktywnym – może niekiedy wywoływać alergie i stany zapalne skóry.
Zastosowanie drewna olchy
Drewno olchy jest wykorzystywane w budownictwie, w związku z dużą trwałością w wodzie jest używane jako drewno konstrukcyjne w budowlach wodnych. Ma również duże znaczenie w stolarce budowlanej (np. ramy okienne) oraz wyrobie podłóg.
Słupy olchowe są często używane do budowy płotów, choć cechują się one niewielką trwałością ze względu na niską odporność na warunki atmosferyczne. Średnia trwałość płotu wykonanego z drewna olchy bez używania środków impregnujących wynosi ok. 5 lat.
Drewno olchy jest także jednym z głównych gatunków drewna wykorzystywanym w produkcji sklejki (zwłaszcza wodoodpornej), płyt wiórowych i pilśniowych powszechnie stosowanych zarówno w przemyśle budowlanym, jak i meblarskim oraz w produkcji opakowań jednorazowego użytku, tzw. skrzynek pocienianych. Z drewna olchy wytwarza się również meble domowe i biurowe oraz cienkie arkusze forniru (okleiny) do oklejania mebli.
Bardzo dobra podatność drewna olchy na obróbkę znalazło zastosowanie w modelarstwie, wytwarzaniu zabawek, ołówków, wyrobie sprzętów domowych oraz kuchennych. Drewno olchy szarej jest używane do produkcji wyrobów tokarskich, tworzenia drzeworytów oraz w rzeźbiarstwie.
W lutnictwie drewno olchy wykorzystywane jest do produkcji korpusów gitar elektrycznych (przede wszystkim gitar marki Fender), a także tradycyjnych afrykańskich bębnów djembe.
W szkutnictwie drewno olchy jest używane do konstrukcji stępek łodzi i jachtów drewnianych.
Drewno olchy czerwonej jest używane w produkcji włókien celulozowych, z których następnie wytwarzany jest papier. Drewno olchy jest również wartościowym surowcem do produkcji węgla drzewnego. Wykorzystywane jest także jako drewno opałowe (np. w kominkach), gdyż pali się równomiernie i dość szybko, nawet krótko po ścięciu, a także w stanie mokrym.
Drewno niektórych gatunków olchy używane jest w procesach wędzenia produktów spożywczych, np. mięsa i ryb, a także do prażenia ziaren kawy.
- Dendrologia, Włodzimierz Seneta, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987.
- Drewno – pomiary właściwości fizycznych i mechanicznych, Wojciech Kokociński, Prodruk, Poznań 2004.
- Encyklopedia biologiczna T. VII, Zdzisława Otałęga (red. nacz.), Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1999.
- Hardwood, Frederic P. Miller, Agnes F. Vandome, John McBrewster, Alphascript Publishing, 2010.
- Poradnik leśnika. Atlas drewna, Jean-Denis Godet, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008.
- Słownik botaniczny, Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.), Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 2003.
