Jak zmiany pogody wpływają na zdrowie człowieka?
Ludzie mówią, że będzie padać, bo kręci ich w kolanie. Czy to faktycznie możliwe? Czy zmiany pogody mogą wywierać wpływ na zdrowie człowieka? Okazuje się, że tak i to na wiele różnych sposobów, od kataru po rwę kulszową i atak serca. Nic dziwnego, że naukowcy coraz głośniej zastanawiają się, w jaki sposób postępujące zmiany klimatyczne odbiją się na zdrowiu publicznym globalnego społeczeństwa.
Zmiana pogody to tak naprawdę zmiana wielu różnych czynników zewnętrznych, które nieustannie oddziałują na wszystkie organizmy żywe organizmy na Ziemi. Mowa nie tylko o temperaturze, ale także ciśnieniu atmosferycznym oraz wilgotności. Ich wahania są poważnym wyzwaniem przede wszystkim dla systemu odpornościowego, dróg oddechowych oraz układu mięśniowo-szkieletowego.
Zmiany pogody a infekcje górnych dróg oddechowych
Wbrew powszechnemu mniemaniu zimno samo w sobie nie powoduje przeziębienia ani grypy. Za infekcje odpowiadają patogeny chorobotwórcze, zwłaszcza wirusy i bakterie. Nie jest jednak przypadkiem, że jesienią i na przedwiośniu chorujemy najczęściej. Zmiany pogody, takie jak gwałtowne oziębienie, są przez układ odpornościowy odbierane jako szok fizyczny i osłabiają jego funkcjonowanie. Stąd też idea hartowania – wystawiając organizm regularnie na zimno ćwiczymy jego tolerancję na zmieniające się warunki, czyniąc go mniej podatnym na zmiany pogody.
W szczególności zimno negatywnie wpływa na sprawność komórek odpornościowych zlokalizowanych w śluzówce nosa, a dokładniej w pęcherzykach zewnątrzkomórkowych – stąd też jesienne katary. Dodajmy, że w chłodzie rynowirusy odpowiadające za większość przeziębień rozmnażają się znacznie efektywniej niż w okresie lata. A i przekazywanie sobie patogenów jest znacznie łatwiejsze, bo ludzie więcej czasu spędzają w zamkniętych, słabo wentylowanych pomieszczeniach.
Astma i alergie – problemy od wiosny do zimy
Pogoda w kolosalny sposób wpływa również na codzienny komfort życia alergików i astmatyków, których we współczesnym społeczeństwie stale przybywa. Wiosenne ocieplenie jest przyjemne dla duszy, ale budzi przyrodę, a wraz z nią masywne pylenie drzew, traw i bylin. W rezultacie osoby uczulone na pyły często w okresie od marca do sierpnia doświadczają chronicznego kataru, łzawienia oczu, kichania, a w poważniejszych przypadkach również powikłań w postaci zapalenia zatok czy ucha środkowego.
Pyły to też niedobra wiadomość dla astmatyków. W okresie letnich burz zagrożenie jest szczególnie wysokie, gdyż ładunek elektryczny w powietrzu oddziałuje naładowanie drobinek pyłu, które mają tendencję dłuższego pozostawania w płucach. W 2005 r. w Wielkiej Brytanii po tygodniu uporczywych burz odnotowano w szpitalach sześciokrotny wzrost pacjentów z astmą. Gwałtowne podmuchy wiatru podrywają z ziemi pyły i kurz, zwiększając balast zanieczyszczeń w powietrzu i nasilając problemy oddechowe.
Zimą alergicy często doświadczają okresu wytchnienia, ale dla astmatyków mroźne powietrze oznacza dodatkowe kurczenie się oskrzelików, co utrudnia złapanie oddechu i każe częściej sięgać po inhalator na duszności.
Bóle mięśni i stawów a zmiany ciśnienia
Bóle stawów są najczęściej zgłaszaną dolegliwością związaną ze zmianami pogody. Według danych „New York Post” nawet 72% ludzi dorosłych odczuwa dyskomfort w kolanach, biodrach, łokciach czy nadgarstkach, gdy aura się zmienia. Najbardziej dotkliwe są okresy niskiego ciśnienia, co można dość łatwo wytłumaczyć.
Otóż stawy to złożona aparatura działająca na zasadzie hydraulicznej – to dzięki płynom stawowym nasze ruchy są płynne i bezbolesne. Gdy ciśnienie powietrza na zewnątrz ciała spada, ciśnienie w środku jest wyższe, co powoduje presję płynów, obrzęk, sztywność i ból. W warunkach wysokiego ciśnienia dolegliwości nawet u reumatyków są zwykle mniejsze, gdyż ciśnienie z zewnątrz zapobiega opuchliźnie. Niskie ciśnienie może również dokuczać osobom z większymi bliznami, które stają się bardziej opuchnięte i sztywniejsze, powodując ból i uczucie ciągnięcia.
Dodatkowo nie pomaga zimno, które powoduje zagęszczenie płynu stawowego. Tkanka wokół styku dwóch kości staje się wówczas twardsza, a mobilność maleje. Nic dziwnego, że przed burzami śnieżnymi nasz aparat ruchowy jest w najgorszej kondycji. Odczuwać to może każdy człowiek, ale zmiany pogody najbardziej dają się we znaki osobom z chorobami zwyrodnieniowymi stawów oraz po kontuzjach.
Pogodowe bóle głowy
Znacznie mniejsza część społeczeństwa reaguje na zmiany pogody, zwłaszcza ciśnienia atmosferycznego, silnymi bólami głowy. Są to zwykle osoby bardzo wrażliwe, ze skłonnościami do migren, u których nawet niewielkie wahania barometru są w stanie wywołać spory dyskomfort. Według Amerykańskiej Fundacji Migreny bóle głowy może również powodować ochłodzenie oraz wzrost wilgotności powietrza
Zjawisko to po części tłumaczy się zwężeniem naczyń krwionośnych pod wpływem zimna, co ogranicza krążenie krwi i może powodować ból. Z drugiej strony, naukowcy z Calgary w Kanadzie udowodnili również, że silne podmuchy wiatru, zwłaszcza ciepłego, wiążą się ze wzmożonym cierpieniem wśród ludzi skłonnych do migren. Prawdopodobnie dużą rolę odgrywa tutaj podwzgórze mózgowe, które identyfikuje silny wiatr jako czynnik stresu i reaguje kurczeniem lub poszerzaniem naczyń krwionośnych w mózgu.
Inne zdrowotne konsekwencje zmian pogody
Z różnych badań naukowych wynika, że zmiany pogody mogą mieć również bardziej zaskakujące skutki dla zdrowia. Na przykład niże ciśnieniowe asocjowane z nadciąganiem burzy mogą u ciężarnych wywołać poród. Japońscy naukowcy badali ten fenomen przez siedem lat i stwierdzili, że właśnie przy bardzo niskich wskazaniach barometru obserwuje się nadprzeciętnie dużo przypadków spontanicznej akcji porodowej i pęknięcia worka owodniowego.
Poważne ochłodzenie prowadzi do zwężenia naczyń krwionośnych w całym ciele, co może mieć negatywne skutki dla zdrowia serca. Krew płynie gorzej, dostarcza mniej tlenu, a serce musi pracować silniej, aby ogrzać całe ciało. W rezultacie według brytyjskich i niemieckich naukowców okresy mrozów zwiększają częstotliwość ataków serca, udarów oraz przypadków zakrzepicy.
Wreszcie, nieprzyjazna jesienno-zimowa pogoda z małą ilością słońca, jest czynnikiem zwiększającym ryzyko rozwoju depresji, zwłaszcza u ludzi z sezonową chorobą afektywną (SAD). Brak światła skutkuje u nich drastycznym obniżeniem poziomu serotoniny, zwanej również hormonem szczęścia, co powoduje drastyczne pogorszenie samopoczucia. Paradoksalnie jednak, wyższy wskaźnik samobójstw asocjowany jest nie z jesienną słotą, ale letnimi upałami.
Brak słońca to również niższy poziom produkcji witaminy D grożący poważnymi niedoborami. Nawet bowiem gdy wychodzimy na słońce, ubrani jesteśmy zwykle od stóp do głów. Deficyt witaminy D nie tylko obniża odporność, czyniąc nas bardziej podatnymi na infekcje, ale także sam w sobie daje nieprzyjemne objawy takie jak słabość mięśni, zwiększona wrażliwość na ból i ogólna ospałość. Co gorsza, długie okresy pochmurnej pogody zmniejszające podaż witaminy D asocjowane są również ze skłonnością do tycia.
Jak zmiany klimatyczne odbiją się na ludzkim zdrowiu?
Mogłoby się wydawać, że w ciągu 12 miesięcy kalendarzowych pogoda jest wystarczająco kapryśna. Niestety, wskutek akumulacji gazów cieplarnianych w atmosferze w ostatnich dekadach mamy do czynienia z bezprecedensowymi zmianami klimatycznymi objawiającymi się m.in. ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi. Konsekwencje dla zdrowia się wielorakie i dalekosiężne.
Coraz częstsze fale upałów zwiększają częstotliwość udarów cieplnych, przypadków odwodnienia oraz ataków serca. Szczególne ryzyko dotyczy tutaj osób starszych i chorych na serce. Co gorsza, w okresach gorąca powietrze ma tendencję do zalegania, co przyczynia się do zwiększenia poziomu zanieczyszczeń w miastach i powoduje szereg problemów oddechowych. Płuca znacząco obciąża również dym z wielkopowierzchniowych pożarów, których co roku odnotowujemy więcej.
Zmiany klimatyczne zwiększają również koncentrację ozonu w niższych warstwach atmosfery, co przekłada się na uszkodzenia tkanki płuc, pogorszenie przebiegu astmy i innych chorób dróg oddechowych oraz ogólne zwiększenie ilości przedwczesnych zgonów.
Na tym niestety nie koniec negatywnych skutków zdrowotnych, jakie przynieść mogą bardziej drastyczne zmiany pogody wynikające z globalnego ocieplenia. Eksperci przestrzegają również przed wydłużeniem sezonu alergicznego, szerzeniem się infekcji w związku z huraganami i okresami intensywnych opadów czy ogólnym pogorszeniem jakości powietrza, które wdychamy. W najczarniejszych scenariuszach to właśnie klimat stanie się w przyszłości największym wrogiem człowieka.
- Can Changes in Weather Affect Your Health?” Atlantic Health System, https://www.atlantichealth.org/about-us/stay-connected/news/content-central/2023/can-weather-affect-your-health.html, 7/11/2023;
- “How Weather Affects Your Body” Denis Mersereau, https://www.outsideonline.com/health/wellness/how-weather-affects-your-body/, 7/11/2023;
- “8 Ways the Change in Weather Affects Your Body” Krissy Brady, https://www.womenshealthmag.com/health/g19915628/8-ways-the-change-in-weather-affects-your-body/, 7/11/2023;
- “Can Weather Changes Make You Sick?” Cleveland Clinic, https://health.clevelandclinic.org/can-weather-change-make-you-sick/, 7/11/2023;
- “How the weather can harm your health — from heart attacks to stroke and gout” Matt Barbour, https://nypost.com/2022/01/30/how-the-weather-can-negatively-affect-your-health/, 7/11/2023;
- “Climate Impacts on Human Health” EPA, https://climatechange.chicago.gov/climate-impacts/climate-impacts-human-health, 7/11/2023;
- “Impact of extreme weather events and climate change for health and social care systems” Sarah Curtis i in., https://ehjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12940-017-0324-3, 7/11/2023;






