Ekologiczne materiały do budowy domu

Budownictwo to gałąź przemysłu, której negatywny wpływ na środowisko rośnie wraz z rozwojem cywilizacji. Spośród milionów ton materiałów konstrukcyjnych wykorzystywanych co roku spora część w negatywny sposób odciska się na kondycji naszej planety. Problemem jest nie tylko wykorzystanie toksycznych substancji, ale i sam proces produkcji, który skutkuje poważnym zanieczyszczeniem środowiska. Sprawdź, jak wybierać ekologiczne materiały do budowy domu!

Według raportu Międzynarodowej Agencji Energii w 2019 r. budynki i budownictwo odpowiedzialne były za 36% globalnego zużycia energii oraz 39% emisji dwutlenku węgla. Z tego ostatniego aż 11% było wynikiem procesu produkcji materiałów konstrukcyjnych takich jak stal, cement i szkło. Indywidualni inwestorzy budujący własne domy motywowani są więc do wybierania surowców bardziej ekologicznych, które w ostatecznym rozrachunku okazują się często również bardziej ekonomiczne.

Podstawą do oceny wpływu materiałów budowlanych na środowisko naturalne są takie kryteria jak ich pochodzenie, zawartość szkodliwych substancji chemicznych, potrzeby transportowe, proces produkcji i związane z nim emisje, jak również możliwość recyklingu. Jakie materiały wypadają najlepiej w tym kontekście?

Drewno i bambus

Drewniane domy cieszą się stale rosnącą popularnością, łącząc tradycję z ekologią i oszczędnościami. Przez architektów chwalone są również za zdrowy klimat, który zapewniają mieszkańcom – drewno zachowuje optymalny poziom wilgotności i pozwala konstrukcji „oddychać”. We wnętrzach latem nie dochodzi do skrajnego przegrzewania, zaś zimą ściany nie wyziębiają się tak łatwo. Przy odpowiedniej obróbce drewno doskonale broni się też przed pożarami.

Z ekologicznego punktu widzenia istotne jest jednak jakie drewno wykorzystasz do budowy. Optymalny wybór to surowiec z odzysku wykorzystany w całości lub przetarty. Poza tym na rynku dostępne jest certyfikowane drewno, którego proces produkcji i przetwarzania spełnia zasady zrównoważonego rozwoju. Warto pamiętać, że choć lasy są surowcem odnawialnym, proces ich regeneracji to kwestia długich dekad.

Z tego względu coraz większym zainteresowaniem cieszy się bambus, czyli zdrewniała trawa o najszybszym tempie wzrostu na świecie. Uprawa jest prosta i nie wymaga użycia pestycydów ani nawozów sztucznych, a sam surowiec jest zaskakująco mocny i trwały, a przy tym w 100% biodegradowalny. Z bambusa przygotowuje się dziś nie tylko prefabrykaty do budowy tanich domów, ale także podłogi i elementy wykończenia wnętrz.

Słoma

Opowieść o trzech małych świnkach, która przestrzega przed budowaniem domów z drewna i słomy, mocno się dziś zdezaktualizowała. W rzeczywistości słoma jest jednym z najbardziej perspektywicznych materiałów konstrukcyjnych – łatwa w uprawie i zbiorze, szeroko dostępna w środkowej Europie i przystępna cenowo. W budownictwie wykorzystują się ją zwykle w połączeniu z gliną lub cementem.
Słomiane bale używane do wypełniania ścian wykazują się doskonałymi właściwościami izolacyjnymi, zarówno pod względem termicznym, jak i akustycznym. Pozwalają więc zaoszczędzić na rachunkach za energię. Owszem, poszerzają one nieco objętość konstrukcji, ale oferują lokatorom komfort i wszelkie pożądane walory estetyczne. Po wyjściu z użycia słoma ze ścian czy sufitów może być zaś efektywnie kompostowana.

Glina

Na wzór dawnych lepianek, ale w znacznie lepszym standardzie użytkowym, do budowania domów wykorzystuje się również glinę. Ten tani i naturalny surowiec okazuje się wyjątkowo wytrzymały i ognioodporny, a pod względem estetycznym nie odbiega od obowiązujących standardów nowoczesnej architektury. Co więcej, ogranicza elektrostatyczność we wnętrzach, dzięki czemu w domu gromadzi się mniej kurzu.

Gliniane domy mogą być budowane z tzw. gliny konstrukcyjnej dostępnej w postaci gotowych bloczków. Zawiera ona zazwyczaj nieorganiczne dodatki, które chronią ściany przed pękaniem. Alternatywnie szkielet domu wykonany ze stali, drewna lub żelbetonu wypełnia się lekką gliną, czyli mieszanką ziemi np. ze słomą.

Materiały z odzysku

Co roku na świecie rozbiera i wyburza się miliony budynków. To ogromny potencjał surowca, który może być ponownie wykorzystany do konstrukcji. Na szczególną uwagę w tym kontekście zasługują cegły z odzysku, które nie bez powodu należą do najpopularniejszych materiałów budowlanych na świecie. Trwałe, odporne na kaprysy pogodowe i doskonale wyciszające hałas, mogą być nawet o połowę tańsze, jeśli pochodzą z rozbiórki. Podobnie dobry użytek można zrobić z recyklowanego metalu, który po niewielkiej obróbce może łatwo stać się szkieletem dla nowego, ekologicznego domu.

Ponowne przetwarzanie surowców idzie jednak coraz dalej i do budowy na świecie wykorzystuje się już również beton i cement wyprodukowane z plastikowych odpadków. Trwały, lekki i łatwy do obróbki mechanicznej materiał zapewnia doskonałą izolację cieplną i dźwiękową, odporność na związki chemiczne i rozpuszczalniki, a przede wszystkim długoletnią trwałość w każdych warunkach klimatycznych. Jego produkcja wiąże się z istotnym odciążeniem wysypisk oraz redukcją emisji dwutlenku węgla i zużycia wody. Podobne zalety oferuje tzw. Ashcrete, czyli beton powstały z odzyskanych popiołów lotnych wyemitowanych w procesie spalania.

Do izolacji godne polecenia jest również szkło piankowe, czyli materiał wytwarzany z roztopionego, recyklowanego szkła z syntetycznym domieszkami. Łączy ono doskonałe właściwości hydro- i termoizolacyjne z wysoką odpornością na ściskanie. Ponadto jest wodoodporne i niepalne, a po utylizacji może być ponownie przetworzone. Produkcja jest niskoenergetyczna, zaś szkło piankowe wykorzystać można nie tylko jako ocieplenie budynku, ale również warstwę drenażową.

Recyklowane PVC jest z kolei często wykorzystywane do produkcji profili okiennych, rur oraz rynien. Jako ciekawostkę warto też wspomnieć o materiale zwanym po angielsku „newspaperwood”, który przypomina drewniane deski, choć stworzony jest ze sklejonych gazet. Wygląda na to, że przyszłość budownictwa może spoczywać w śmieciach!

Włókna/wełny naturalne

Materiały budowlane to nie tylko surowa konstrukcja domu, ale także izolacja – warunek konieczny, aby dom był energooszczędny. Tradycyjne wypełnienia takie jak styropian oraz wełna mineralna niestety nie są przyjazne dla środowiska. Zieloną alternatywę dla nich stanowią włókna pochodzenia naturalnego, a w szczególności:

• Wełna owcza – długie zwoje wysokiej jakości wełny to cenny surowiec odzieżowy. Mało kto jednak wie, że ze ścinków i gorszej jakości wełny owczej powstaje doskonała izolacja, która dzięki milionom małych kieszeni powietrznych chroni budynki przed wychłodzeniem. Jej współczynnik izolacji cieplnej jest nawet o 10% wyższy niż wełny mineralnej!
• Włókna celulozowe – zebrany w ramach segregacji odpadków papier przetwarzany jest m.in. na surowiec izolacyjny. Włókna celulozowe są tanie, a przy tym doskonale zatrzymują ciepło we wnętrzach, jednocześnie regulując poziom wilgotności.
• Włókna konopne – konopie w Europie są konkurencją dla bambusa, gdyż roślina rośnie szybko, a jej uprawa jest wysoce ekologiczna. Pozyskane z konopi włókna łączy się z krochmalem ryżowym lub kukurydzianym oraz ognioodporną sodą. Rezultat jest przyjazny dla środowiska, a przy tym bardzo funkcjonalny. Na rynku dostępny jest już również tzw. beton konopny (hempcrete), który łączy paździerze konopne z wapnem – końcowy produktem są bloki przypominające cegły doskonale wypełniające konstrukcję szkieletową domu.
• Wełna drzewna – proces obróbki drewna pozostawia oczywiście sporo odpadków. Można jest dość łatwo przetworzyć na włókna, które również pełnią funkcję skutecznej izolacji. Najczęściej używa się włókna sosnowe, które są w pełni biodegradowalne. Dodatek soli borowych sprawia, że materiał chroni konstrukcję przed namnażaniem się pleśni i grzybów.

Inne ekologiczne materiały do budowy domu

Powyższe zestawienie nie wyczerpuje bynajmniej opcji budowlanych dla myślących przyszłościowo inwestorów. Dobra wiadomość jest taka, że ekologicznych alternatyw jest coraz więcej. Wśród najciekawszych na uwagę zasługuje na pewno korek, z którego wytwarza się izolacje, podłogi i inne powierzchnie użytkowe. Materiał jest nie tylko wyjątkowo lekki i odporny, ale pozyskiwany jest z drzew bez konieczności ich ścinania!

Za konstrukcyjny surowiec przyszłości uważa się z kolei… grzybnię, zwaną fachowo mycelium. Niezwykle łatwe w hodowli, po wysuszeniu i specjalnej obróbce daje materiał o niezwykle wysokim współczynniku przenikania ciepła, a zarazem odporny na ogień i pleśń. Perspektywiczne zastosowania obejmują ocieplenie, wypełnienie drzwi czy produkcję podłóg.

Ekologiczne materiały można jednak uzyskać nie tylko z surowców naturalnych. Postęp technologiczny umożliwił stworzenie m.in. kompozytów cementowych (ECC), a więc elastycznych form betonu, które są nawet 500 razy bardziej odporne na pęknięcia. Jako alternatywa dla klasycznego betonu kompozyt jest więc znacznie trwalszy, a dzięki wypełniaczom w postaci drobnych polimerowych włókien zawiera mniej cementu, co z kolei pozwala obniżyć emisje CO₂ do atmosfery.

Nie ma więc jednego sprawnego pomysłu na ekologiczny dom. Technologia nieustannie idzie naprzód i zarówno całkowicie naturalne, jak i syntetyczne materiały budowlane oferują coraz ciekawsze walory użytkowe i ekonomiczne, przy poszanowaniu dla środowiska naturalnego. Pozostając otwartym na innowacje wybierasz lepszy dom zarówno w prywatnym, jak i globalnym ujęciu!