drewno jesionu
Drewno jesionu — Drewno jesionu, drewno jesionowe – drewno pozyskiwane z kilku gatunków jesionu (Fraxinus), drzew z rodziny oliwkowatych (Oleaceae) występujących w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej.
Drewno jesionu – pozyskiwanie
Drewno jesionu pozyskiwane jest głównie z:
- jesionu amerykańskiego (białego) (Fraxinus americana) występującego we wschodniej części Ameryki Północnej,
- jesionu wyniosłego (Fraxinus excelsior) występującego w Europie i Azji Zachodniej,
- jesionu japońskiego (Fraxinus japonica), występującego endemicznie w Japonii.
Budowa anatomiczna drewna jesionu
Drewno jesionu jest naczyniowo-pierścieniowym gatunkiem drewna, o jasnożółtym bądź jasnobrązowym zabarwieniu, z wyraźnie zaznaczonymi słojami rocznymi. Składa się z drewna wczesnego (wiosennego) z licznymi naczyniami o dużej średnicy i drewna późnego (letniego) o dużej twardości z niewielką ilością naczyń o małej średnicy. Naczynia w drewnie wczesnym ułożone są w formie pierścieni; w drewnie późnym przeważnie w formie plamek, punktów lub linii falistych.
Drewno jesionu posiada wąski biel, nie różniący się znacząco od twardzieli w drewnie otrzymanym z młodych drzew; im drzewo jest starsze tym różnica staje się coraz bardziej widoczna. Występują dwa typy twardzieli – twardziel zabarwiona o barwie brązowej lub brunatnej; i twardziel niezabarwiona o zabarwieniu zbliżonym lub identycznym do barwy bieli. Promienie drzewne są niewyraźne. Rdzeń jest duży i ma barwę ciemniejszą od twardzieli.
Cechy charakterystyczne drewna jesionu
Drewno jesionu jest drewnem twardym, wytrzymałym, ciężkim i trudno łupliwym, co sprawia, że jest trudne w obróbce. Sklasyfikowane jest wg skali Brinella w III grupie twardości drewna razem z takimi gatunkami, jak dąb, buk i mahoń. Drewno jesionu o ciemniejszym zabarwieniu wykazuje większą twardość i wytrzymałość w porównaniu z drewnem dębowym; jasne drewno jesionu jest mniej twarde i wytrzymałe od drewna dębowego. Charakteryzuje się dużą gęstością (ok. 700 kg/m³).
Jesion wykazuje dużą sprężystość (elastyczność); świeżo ścięte drzewo stosunkowo łatwo poddaje się obróbce skrawaniem i gięciem; pod wpływem parzenia drewno można łatwo wygiąć i wypolerować. Drewno jesionu nadaje się do przybijania gwoździami oraz nawiercania.
Drewno jesionu charakteryzuje się ponadto małą kurczliwością, niewielką skłonnością do paczenia się i pęknięć desorpcyjnych (pęknięć z przesychania). Jest odporne na działanie kwasów.
Właściwości drewna jesionu w dużej mierze zależą od szerokości słojów przyrostu rocznego i związanego z tym udziału drewna późnego. Drewno o wąskich słojach (miękkie) zawiera mniej drewna późnego i jest bardziej podatne na obróbkę, ze względu na większą sprężystość. Drewno o szerokich słojach o większej zawartości drewna późnego jest bardzo twarde i ma dużą wytrzymałość, w związku z czym trudniej poddaje się obróbce.
Różne gatunki jesionów różnią się między sobą zwartością celulozy. Gatunki o drewnie ciemniejszym zawierają mniej celulozy niż gatunki o drewnie jaśniejszym. Uważa się, że wraz ze wzrostem zawartości celulozy rośnie elastyczność drewna – gatunki o jasnym drewnie wykazują większa elastyczność od gatunków o drewnie ciemnym.
Drewno jesionu charakteryzuje się dużą trwałością w warunkach suchych; przy zmiennej wilgotności szybko ulega zniszczeniu. Poddanie drewna specjalnej obróbce chemicznej – wędzeniu amoniakiem – wpływa na zwiększenie odporności na wilgoć. Jesion wędzony cechuje się ponadto ciemniejszym zabarwieniem i wyraźniej zaznaczonymi słojami, a także większą twardością i wytrzymałością; właściwości fizyczne drewna podczas tego procesu wzrastają o ok. 40%.
Do wad drewna jesionu, oprócz małej odporności na wilgoć, zalicza się również trudność w barwieniu i impregnacji, widlastość, przebarwienia oksydacyjne (zaszarzenie) pod wpływem działania czynników atmosferycznych, skręt włókien oraz zgnilizny.
Zastosowanie drewna jesionu
Drewno jesionu ze względu na swą wytrzymałość i twardość, elastyczność i związaną z tym łatwość obróbki, a także wygląd (bogate usłojenie) jest powszechnie wykorzystywane w stolarstwie do produkcji schodów, poręczy, tralek, podłóg, drzwi, okien oraz oklein. Zastosowanie w produkcji wyrobów stolarskich ma przede wszystkim drewno wąskosłoiste (miękkie); drewno szerokosłoiste (twarde) ma zastosowanie konstrukcyjne.
Drewno jesionu jest szeroko stosowane w produkcji mebli ze względu na kontrastową barwę oraz wyraźnie zaznaczone słoje przyrostu rocznego, a także dużą wytrzymałość, co ma znaczenie w codziennym użytkowaniu.
Tarcicę jesionową wykorzystuje się do wyrobu przedmiotów użytku domowego i uchwytów do narzędzi.
Używane jest w lutnictwie jako materiał na korpusy gitar elektrycznych, rzadziej gitar akustycznych; jest także używane do wytwarzania powłok w zestawach perkusyjnych.
Drewno jesionu wykorzystuje się również w produkcji sprzętu sportowego i jego części składowych, jak płozy, sanki, narty czy kije baseballowe (jesion japoński).
Drewno jesionu używane jest w wyrobie powozów konnych; drewno jest uprzednio poddawane suszeniu na wolnym powietrzu przez okres kilku lat, co sprawia, że jest bardzo giętkie i elastyczne. Jesion był również dawniej powszechnie wykorzystywany w produkcji nadwozi samochodowych oraz konstrukcji samolotów.
Drewno jesionu, w związku z dużą gęstością, jest bardzo kaloryczne, co sprawia, że jest często stosowanym drewnem opałowym. Łatwo zapala się i pali; używane jest jako rozpałka do kominka lub pieca. Wytwarza umiarkowane ciepło.
- Dendrologia, Włodzimierz Seneta, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987.
- Drewno – pomiary właściwości fizycznych i mechanicznych, Wojciech Kokociński, Prodruk, Poznań 2004.
- Przewodnik Collinsa, Owen Johnson, David More, Oficyna Wydawnicza Multico, Warszawa, 2016.
- Encyklopedia biologiczna T. V, Zdzisława Otałęga (red. nacz.), Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1998.
- Poradnik leśnika. Atlas drewna, Jean-Denis Godet, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008.
