Róża wiatrów » Opis » co to? » Definicja pojęcia
Ekologia.pl Wiedza Encyklopedia róża wiatrów
Definicja pojęcia:

róża wiatrów

Spis treści

Róża wiatrów, róża kompasowaróża kierunków geograficznych – rysunek ilustrujący rozkład kierunku i częstotliwości wiatrów wiejących na określonym obszarze kuli ziemskiej w danym przedziale czasowym (np. miesięcznym, rocznym, kilkuletnim). Graficzne przedstawienie róży wiatrów stanowi przeważnie okrągła tarcza z naniesioną podziałką stopniową (0°-360°) bądź podziałką rumbową (0-32), ze środka której wychodzą promieniste linie wskazujące kierunki geograficzne na powierzchni kuli ziemskiej (strony świata). Róże wiatrów mają zastosowanie w nawigacji, np. morskich mapach nawigacyjnych, radiolatarniach bezkierunkowych (NDB), dookólnych systemach pomiaru odległości (VOR) czy globalnych systemach pozycjonowania (GPS); wykorzystywane są również w meteorologii (np. modelowanie zmian klimatycznych), projektowaniu infrastruktury transportowej (np. budowa autostrad i pasów startowych), projektowaniu elektrowni wiatrowych oraz w planowaniu zagospodarowania przestrzennego terenu (np. lokalizacja osiedli mieszkalnych, zakładów przemysłowych, ferm hodowlanych).

Strony świata, czyli kierunki geograficzne Ziemi

Strony świata, czyli główne kierunki geograficzne, determinowane są przez sieć umownych linii wyznaczonych na powierzchni Ziemi – południków i równoleżników, nawiązujących do ruchu obrotowego kuli ziemskiej wokół własnej osi (tzw. osi ziemskiej). Punkty przecięcia powierzchni kuli ziemskiej z osią jej obrotu stanowią bieguny geograficzne – biegun północny i biegun południowy, połączone południkami tworzącymi półokręgi o jednakowej długości. Południki wyznaczają kierunek północny (zwrócony w stronę bieguna północnego) i kierunek południowy (zwrócony w stronę bieguna południowego). Prostopadle do południków biegną równoleżniki tworzące okręgi o długości rosnącej z odległością od biegunów. Równoleżniki wyznaczają kierunek wschodni (zwrócony w stronę, po której Słońce pojawia się nad linią horyzontem) i kierunek zachodni (zwrócony w stronę, po której Słońce znika za horyzontem).

Klasyczna róża wiatrów na mapie świata. Autor: pingebat/shutterstock.com

Główne kierunki geograficzne (kierunki kardynalne), z uwzględnieniem wartości azymutu (kąta zawartego pomiędzy kierunkiem północnym i danym kierunkiem na powierzchni kuli ziemskiej, mierzonego od północy zgodnie z ruchem wskazówek zegara), obejmują:

  • kierunek północny (N, ang. north) – azymut 0° (lub 360°);
  • kierunek wschodni (E, ang. east) – azymut 90°;
  • kierunek południowy (S, ang. south) – azymut 180°;
  • kierunek zachodni (W, ang. west) – azymut 270°.

Pośrednie kierunki geograficzne (kierunki interkardynalne), czyli kierunki znajdujące się w połowie drogi między każdą parą kierunków kardynalnych, obejmują:

  • kierunek północno-wschodni (NE, ang. northeast – północny wschód) – kierunek pośredni między północą i wschodem, azymut 45°;
  • kierunek południowo-wschodni (SE, ang. southeast – południowy wschód) – kierunek pośredni między wschodem i południem, azymut 135°;
  • kierunek południowo-zachodni (SW, ang. southwest – południowy zachód) – kierunek pośredni między południem i zachodem, azymut 225°;
  • kierunek północno-zachodni (NW, ang. northwest – północny zachód) – kierunek pośredni między zachodem i północą, azymut 315°.

Strony świata są z reguły przedstawiane na mapach z wykorzystaniem róży wiatrów (róży kompasowej, róży kierunków geograficznych) uwzględniającej główne i pośrednie kierunki geograficzne Ziemi (8-punktowej róży wiatrów). Kierunki północny i południowy wyznaczają ramiona róży wiatrów skierowane odpowiednio ku górze i dołowi mapy, natomiast kierunki wschodni i zachodni wyznaczają ramiona róży wiatrów skierowane odpowiednio w stronę prawą i lewą mapy. Kierunki pośrednie wyznaczają ramiona róży wiatrów leżące pomiędzy ramionami wskazującymi kierunki główne, a wszystkie ramiona oddalone są od siebie o 45°.

Klasyczna i współczesna róża wiatrów

Róża wiatrów stanowi graficzne wyobrażenie rozkładu kierunków i częstotliwości wiatrów na określonym obszarze kuli ziemskiej. Klasyczna róża wiatrów, określana również mianem róży kompasowej róży kierunków geograficznych, przedstawiana jest z reguły w postaci okrągłej tarczy z naniesioną podziałką stopniową z obwodem koła podanym w stopniach (0-360°) lub podziałką rumbową z obwodem koła podanym w rumbach (0-32), przy czym każdy rumb jest częścią obwodu równą 11,25°. Ze środka tarczy wychodzą promieniste linie (linie rumbowe) wskazujące główne i pośrednie kierunki wiatrów według kierunków geograficznych Ziemi.

Róża kompasowa wskazująca kierunki wiatrów głównych. Autor: Peter Hermes Furian/shutterstock.com

Klasyczne róże wiatrów (róże kompasowe), w zależności od dokładności, zróżnicowane są na kilka podstawowych rodzajów:

  • 4-punktowa róża wiatrów – róża wiatrów przedstawiająca rozkład czterech głównych kierunków wiatrów przy różnicach kątowych wynoszących 90°:

o    północny (N) – azymut 0° (lub 360°);
o    wschodni (E, ang. east) – azymut 90°;
o    południowy (S, ang. south) – azymut 180°;
o    zachodni (W, ang. west) – azymut 270°.

  • 8-punktowa róża wiatrów – róża wiatrów przedstawiająca rozkład czterech głównych i czterech pośrednich (I stopnia) kierunków wiatrów (tzw. wiatrów głównych) przy różnicach kątowych wynoszących 45°:

o    kierunki główne – N, E, S, W;
o    kierunki pośrednie I stopnia:

– północno-wschodni (NE) – azymut 45°;
– południowo-wschodni (SE) – azymut 135°;
– południowo-zachodni (SW) – azymut 225°;
– północno-zachodni (NW) – azymut 315°.

  • 16-punktowa róża wiatrów – róża wiatrów przedstawiająca rozkład kierunków ośmiu wiatrów głównych i ośmiu wiatrów pośrednich (II stopnia) (tzw. półwiatrów) przy różnicach kątowych wynoszących 22,5°:

o    kierunki wiatrów głównych – N, E, S, W, NE, SE, SW, NW;
o    kierunki półwiatrów (pośrednie II stopnia):

– północno-północno-wschodni (NNE) – azymut 22,5°;
– wschodnio-północno-wschodni (ENE) – azymut 67,5°;
– wschodnio-południowo-wschodni (ESE) – azymut 112,5°;
– południowo-południowo-wschodni (SSE) – azymut 157,5°;
– południowo-południowo-zachodni (SSW) – azymut 202,5°;
– zachodnio-południowo-zachodni (WSW) – azymut 247,5°;
– zachodnio-północno-zachodni (WNW) – azymut 292,5°;
– północno-północno-zachodni (NNW) – azymut 337,5°.

  • 32-punktowa róża wiatrów – róża wiatrów przedstawiająca rozkład kierunków ośmiu wiatrów głównych i ośmiu półwiatrów oraz szesnastu wiatrów pośrednich III stopnia (tzw. ćwierćwiatrów) przy różnicach kątowych wynoszących 11,25°:

o    kierunki wiatrów głównych – N, E, S, W, NE, SE, SW, NW;
o    kierunki półwiatrów – NNE, ENE, ESE, SSE, SSW, WSW, WNW, NNW;
o    kierunki ćwierćwiatrów (pośrednie III stopnia):

– północny ku wschodowi (N/E) – azymut 11,25°;
– północno-wschodni ku północy (NE/N) – azymut 33,75°;
– północno-wschodni ku wschodowi (NE/E) – azymut 56,25°;
– wschodni ku północy (E/N) – azymut 78,75°;
– wschodni ku południowi (E/S) – azymut 101,25°;
– południowo-wschodni ku wschodowi (SE/E) – azymut 123,75°;
– południowo-wschodni ku południu (SE/S) – azymut 146,25°;
– południowy ku wschodowi (S/E) – azymut 168,75°;
– południowy ku zachodowi (S/W) – azymut 191,25°;
– południowo-zachodni ku południu (SW/S) – azymut 213,75°
– południowo-zachodni ku zachodzie (SW/W) – azymut 236,25°
– zachodni ku południu (W/S) – azymut 258,75°;
– zachodni ku północy (W/N) – azymut 281,25°;
– północno-zachodni ku zachodowi (NW/W) – azymut 303,75°;
– północno-zachodni ku północy (NW/N) – azymut 326,25°;
– północny ku zachodowi (N/W) – azymut 348,75°.


Współczesne róże kompasowe przedstawiane są w postaci dwóch pierścieni – pierścienia zewnętrznego wskazującego główne kierunki geograficzne (np. bieguny geograficzne) oraz pierścienia wewnętrznego wskazującego główne kierunki linii pola magnetycznego kuli ziemskiej (np. bieguny magnetyczne). Róże wiatrów większości kompasów magnetycznych wskazują kierunki wiatrów głównych (N, E, S, W, NE, SE, SW, NW); w starszych modelach tych urządzeń używane są tradycyjne nazwy wiatrów pochodzenia śródziemnomorskiego (odpowiednio: Tramontana, Levante, Ostro, Ponente, Greco, Siroco, Libeccio, Maestro).

Współczesne róże wiatrów, w odróżnieniu od klasycznych róż kompasowych wskazujących mniej lub bardziej szczegółowo kierunki wiatrów, przyjmują postać tzw. diagramów wiatrów (wiatrogramów). Stanowią one graficzne przedstawienie rozkładu kierunków, częstotliwości i prędkości wiatrów wiejących na określonym obszarze kuli ziemskiej (wodnym lub lądowym) w danym przedziale czasu (np. miesięcznym, rocznym, kilkuletnim) w oparciu o wieloletnie obserwacje meteorologiczne. Kierunek wiatru na wiatrogramie przedstawiany jest w postaci wyskalowanej strzałki, liczba umieszczona przy strzałce określa siłę wiatru wyrażoną w skali Beauforta, zaś długość strzałki symbolizuje częstotliwość wiatru wiejącego z tego kierunku.

Róża kompasowa wskazująca różnice pomiędzy północą geograficzną i północą magnetyczną (tzw. deklinację magnetyczną) wykorzystywana jest w morskich mapach nawigacyjnych. Autor: Vector FX/Shutterstock.com

Znaczenie róży wiatrów

Róże kompasowe (róże kierunków geograficznych), jako przyrządy nawigacyjne umożliwiające wyznaczanie głównych kierunków wiatrów (N, E, S, W), wykorzystywane były od starożytności przez cywilizacje basenu Morza Śródziemnego (np. Etrusków, Greków, Rzymian). Znaczenie róż kompasowych ogromnie wzrosło w średniowieczu wraz z pojawieniem się morskich map nawigacyjnych (tzw. portolanów) używanych w żegludze od XIV do XVII wieku. Róże wiatrów przedstawiane na portolanach wskazywały kierunki ośmiu wiatrów głównych (N, E, S, W, NE, SE, SW, NW), natomiast kierunki świata wyznaczane przez wiatry obrazowano za pomocą wychodzących z róż wiatrów linii rumbowych; system ten umożliwiał precyzyjną orientację przestrzenną przy użyciu kompasu. Klasyczne róże wiatrów umieszczane były na morskich mapach do końca XIX w.; obecnie w nawigacji wykorzystuje się róże kompasowe wskazujące różnice pomiędzy północą geograficzną i północą magnetyczną oraz ich zmienność w czasie (mierzone wartością kąta zawartego między południkami, tzw. deklinacją magnetyczną).

Współczesne róże wiatrów (wiatrogramy), opracowane dla obszarów morskich i lądowych, są powszechnie stosowane w nawigacji, np. morskich mapach nawigacyjnych, radiolatarniach bezkierunkowych (NDB), dookólnych systemach pomiaru odległości (VOR) bądź globalnych systemach pozycjonowania (GPS). Statystyki kierunków, prędkości i częstotliwości wiatrów mają kluczowe znaczenie w meteorologii, umożliwiając modelowanie zmian klimatycznych lub długoterminowe prognozowanie jakości powietrza. Wiatrogramy wykorzystywane są również przy projektowaniu infrastruktury transportowej (np. budowie autostrad i pasów startowych lotnisk), projektowaniu elektrowni wiatrowych i planowaniu zagospodarowania przestrzennego terenu (np. wyboru lokalizacji osiedli mieszkaniowych, ferm hodowlanych lub zakładów przemysłowych). Pełnią także istotną rolę w procesach zarządzania ochroną środowiska (np. monitorowaniu rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń powietrza).

Wiatrogramy wykorzystywane są w meteorologii do modelowania zmian klimatu. Autor: Natalya_Konovalova/Shutterstock.com
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
Organizacje ekologiczne
VIVA Akcja dla zwierząt
4.6/5 - (14 votes)
Default Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments