Ametyst kamień ‒ opis, właściwości i występowanie ametystu

Ametysty cieszą się w niezwykłą sławą nie tylko w świecie biżuteryjnym, ale także mistycyzmie i alternatywnych terapiach. Uważane powszechnie za kamienie ochronne, od wieków budziły u ludzi skojarzenia z niezwykłymi mocami stymulującymi. Współcześnie ich popularność wiąże się nie tylko z pięknym, dość unikalnym kolorem, ale także stosunkowo łatwą dostępnością. Komu więc warto polecić ametysty? Czy od kamieni tych można oczekiwać czegoś więcej niż tylko zdobnego czaru?

Pod względem geologicznym ametysty są rodzajem kwarców, jednych z najpowszechniejszych minerałów na Ziemi. W rodzinie tej wyróżniają się jednak najwyższą wartością, dlatego zwykle określa się je jako kamienie pół-szlachetne. Te kryształy dwutlenku krzemu przybierają przy tym odcienie od jasno-różowo-liliowego po intensywnie fioletowe czy wręcz indygo, a zabarwienie to wynika z obecności nieczystości w postaci żelaza i innych pierwiastków śladowych. W skali twardości Mohsa ametyst oceniany jest na 7 z 10, co oznacza, że niełatwo pęka i może być wykorzystywany do intensywniejszej obróbki.

Skąd się biorą ametysty?

Naturalny proces formowania się ametystów wymaga pojawienia się w jednym miejscu wody bogatej w krzem o temperaturze 50-250 stopni C, zagłębienia umożliwiającego depozycję kryształów, jonów żelaza oraz promieniowania gamma. Kompozycja ta, wbrew pozorom, nie jest wcale tak wyjątkowa, bowiem ametystów w skorupie ziemskiej jest naprawdę bardzo wiele. Mniejsze kawałki znajdowane są często w zupełnie przypadkowych lokalizacjach, wraz ze skałą magmową, metamorficzną lub sedymentacyjną. Przemysł nie może jednak oczywiście polegać na takich spontanicznych znaleziskach i stąd na masową skalę ametysty wydobywa się w dużych rozpadlinach skał magmowych, przede wszystkim w Urugwaju i Brazylii, a w mniejszych ilościach także w Kanadzie, Francji, Indiach, USA czy Meksyku. Pojedyncze kopalnie zawierają przy tym nawet tony tych pięknych fioletowych kryształów!

Ponadto geologowie często znajdują ametysty ukryte w geodach, czyli odłamkach skał, wydrążonych w środku i stanowiących idealne miejsce do rozwoju kryształu. Niczym jajka-niespodzianki po rozłupaniu ujawniają one piękną geometryczną strukturę o różnych tonach i w tej formie są cenioną ozdobą oraz dumą kolekcjonerskich zbiorów. Geody bywają małe – wielkości ludzkiej dłoni, ale największe osiągają nawet kilka metrów długości i ważą po kilka ton.

Wydobyte ametysty przed szlifowaniem bywają poddawane obróbce cieplnej, która zmienia intensywność ich barwy. W rezultacie można nawet otrzymać kryształ oliwkowo-zielony, zwany wówczas prazjolitem – efekt ten pojawia się też spontanicznie w przyrodzie w warunkach odpowiednio wysokich temperatur.

Ciekawostka: Rzadkim i dlatego bardzo cenionym kamieniem jest ametryn, czyli naturalne skrzyżowanie ametystu z cytrynem o pięknym żółto-fioletowym zabarwieniu.

Ametyst w dziejach ludzkości

Nazwa ametyst pochodzi od starogreckiego wyrażenia amethystos, które oznacza „nie pijany”. Grecy wierzyli bowiem, że zapobiega on pijaństwu i z tego powodu wyrabiali z ametystów puchary do wina. Z tym przesądem wiąże się oczywiście stosowny mit, według którego uciekająca przed pożądliwym bogiem Dionizosem nimfa Amethis wezwała na pomoc boginię Artemidę, która z kolei przemieniła ją dla ochrony w biały kryształ. Nieuważny bóg wina wylał jednak na kamień zawartość swej czary i tak powstał piękny fioletowy kolor mający chronić przed alkoholowym odurzeniem.

Ale ametysty znane i cenione były już we wcześniejszych cywilizacjach. Już ok. 3000 lat p.n.e. w Mezopotamii produkowano z nich biżuterię, podobnie jak w starożytnym Egipcie, gdzie dodatkowo uznawane były za królewskie klejnoty faraonów, mające zwiększać zakres i znaczenie ich władzy. W dobie rozwoju chrześcijaństwa ametysty stały się popularne także w kościele, zwłaszcza, że kolor fioletowy łączony był zawsze z wielkanocnym okresem nadziei i oczekiwania. Archeolodzy odkryli je w starych anglosaksońskich grobach, a anglikańscy biskupi nosili je w episkopalnych pierścieniach.

Do XVIII w. ametysty zaliczane były do najszlachetniejszych kamieni, obok diamentów, rubinów i szafirów. Odnalezienie większych złóż w Brazylii i innych lokalizacjach doprowadziło jednak do znacznego obniżenia ich wartości. Za najdroższe ametysty uważa się dziś ciemnofioletowe kryształy o czerwonych błyskach widzianych w żarowym świetle.

Zastosowania ametystu

Ametysty wykorzystywane są przede wszystkim do wyrobu biżuterii – pierścionków, kolczyków, naszyjników, bransolet, ale także brosz czy kamei. Generalnie, jaśniejsze kryształy są najczęściej cięte na mniejsze kawałki, szlifowane i wykorzystywane jako oczka w tańszych wyrobach biżuteryjnych. Te ciemniejsze natomiast służą do wyrobu ozdób z wyższej półki i częściej mają większe gabaryty.
Ponadto kryształy ametystowe oraz diody wykorzystuje się również do tworzenia rzeźb, różnego rodzaju dekorów i talizmanów, zarówno w dziełach sztuki, jak i przedmiotach użytkowych. Wiele osób poszukuje też ametystów w naturalnej, nieoszlifowanej formie do celów ozdobnych, spirytualnych bądź leczniczych.

Uwaga: Mimo relatywnie wysokiej twardości ametysty są dość podatne na zarysowania zwłaszcza w kontakcie z innymi kamieniami szlachetnymi lub pod wpływem silnego nacisku. Stąd z biżuterią ametystową należy obchodzić się ostrożnie i nie przetrzymywać jej nigdy luzem w pojemnikach z innymi ozdobami. Kamienie należy również chronić przed słońcem, bowiem długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV może osłabić intensywność ich barwy.

Ametyst jako kamień leczniczy?

Według filozofii feng-shui fioletowe kryształy absorbują negatywną energię, obniżają poziom stresu we wnętrzach, wspomagają uzdrawianie i regenerację oraz przywracają domowi harmonię. Ametystowe geody powinny być umieszczane przede wszystkim w miejscu pracy lub medytacji, aby ułatwić skupienie; w sypialni natomiast mają wzmagać poczucie relaksacji, zmysłowości i przyjemności. W teorii czakr, a więc naturalnych ośrodków energii wpływających na nasze ciało, ametysty mają z kolei stymulować Siódmą Czakrę, tzw. Czakrę Korony, wspomagając pozytywne myśli, wewnętrzny spokój, życiową mądrość i bliskość z bogiem. Wykorzystuje się je więc do medytacji, a czasem również układa na ciele. Pozytywne działanie ametystów wykorzystywane jest również w buddyzmie oraz Tradycyjnej Medycynie Chińskiej do korygowania przebiegu energii Qi.

Ale wiara w uzdrowicielskie działanie kryształów zatacza jeszcze szersze kręgi. W alternatywnych formach medycyny fioletowe kamienie mają być naturalnym środkiem uspokajającym, wspierającym przy walce z bezsennością, zaburzeniami lękowymi czy niekontrolowanym gniewem. Poleca się umieszczać je pod poduszką lub masować z ich pomocą czoło. Ponadto istnieją sugestie jakoby ametysty miały wspierać gospodarkę hormonalną redukując jej zaburzenia, wzmacniać system odpornościowy, redukować bóle głowy, a także pomagać w walce z nałogami.

Na ile można wierzyć tym teoriom? Cóż, z czysto naukowego punktu widzenia nie ma żadnych dowodów na to, że kryształy faktycznie mogą leczyć, a choroby wywoływane są przepływem negatywnej energii przez nasze ciała. Ewentualne pozytywne doświadczenia związane ze stosowaniem kryształów w gabinetach spa czy bioenergoterapeutów wiązane są zwykle efektem placebo, który wydają się potwierdzać eksperymenty polegające na wykorzystywaniu do seansów uzdrowicielskich fałszywych kryształów.

Symboliczne znacznie ametystów

Zgodnie z teorią symboliki szlachetnych kamieni ametyst ma być przypisany jako talizman osobom urodzonym w lutym oraz małżonkom świętującym szóstą rocznicę ślubu. Wskazany ma być także dla osób urodzonych pod znakiem Panny, Strzelca, Koziorożca, Wodnika i Ryb. Jego szersze znaczenie wiąże się przede wszystkim z właściwościom przypisywanym ogólnie fioletowej barwie – a więc spirytualizmu, kreatywności, spokoju.

Niezależnie od wiary lub sceptycyzmu związanego z oddziaływaniem kryształów na nasze zdrowie czy samopoczucie, nie da się ukryć, że ametysty w historii ludzkości, wskroś wielu różnych kultur, zaskarbiły sobie opinię wyjątkowo wpływowych i znaczących. Ich obiektywna wartość estetyczna sama w sobie jest pozytywnym doświadczeniem dla każdego człowieka, zaś zgodnie z potwierdzoną psychologicznymi eksperymentami teorią o wpływie barw na samopoczucie, fiolet ma być faktycznie związany z uczuciem wyjątkowości, tajemniczości, kreatywności i bogactwa. Można więc śmiało powiedzieć, że ametysty to idealne kamienie dla ludzi, którzy wierzą w naturalne formy uzdrawiania i wyższe formy duchowości, są w bliskim kontakcie ze swoimi emocjami, a także lubią i chcą czuć się wyjątkowo!