Czym zajmuje się architekt krajobrazu? Na czym polega praca architekta krajobrazu?

Architekt krajobrazu może kojarzyć się z ogrodnikiem, ale choć obie te profesje mają wiele wspólnego, popularność i zapotrzebowanie na tą pierwszą rośnie w niewspółmierny sposób. W miarę jak przestrzeń otwarta staje się coraz bardziej wielofunkcyjna i reprezentacyjna, potrzebujemy specjalistów zajmujących się jej kompleksowym zagospodarowaniem. Dlaczego warto zostać architektem krajobrazu i jak przygotować się do wykonywania zawodu?

Istotą współczesnej cywilizacji są stale rozwijające się miasta, które niestety borykają się też z rosnącymi problemami i wyzwaniami. Ponieważ przestrzeń zabudowana zajmuje coraz więcej ograniczonej powierzchni lądów, ludzie szczególną wagę zaczęli przywiązywać do jakości i funkcjonalności krajobrazu, który ma znaczenie nie tylko estetyczne, ale także społeczne, kulturalne i ekologiczne. Profesja architekta krajobrazu realizuje te cele dbając o komfort i zdrowe warunki życia.

Kim jest architekt krajobrazu?

Według definicji Amerykańskiego Stowarzyszenia Architektów Krajobrazu (ASLA) przedmiotem pracy architekta krajobrazu jest projektowanie, planowanie i zarządzanie terenem. Mowa zarówno o jego elementach naturalnych, jak i budowlach, a celem działania ma być stworzenie przestrzeni przyjemnej i użytecznej. Sukces to maksymalizacja wykorzystania terenu przy minimalizacji kosztów i bez zaburzania ekologicznej równowagi.

Architekt krajobrazu bierze więc udział w projektach zagospodarowania przestrzeni, zarówno na dużą skalę – we współpracy z organami samorządowymi, jak i w sektorze prywatnym. Przygotowuje on przede wszystkim plany ogrodów, parków i miejsc publicznych, łącząc zieleń z elementami podstawowej infrastruktury, np. drogami, ogrodzeniami, miejscami odpoczynkowymi czy plenerowymi dziełami sztuki. W zależności od posiadanej wiedzy i doświadczenia może uczestniczyć w procesach urbanistycznych, działaniach wspierających ochronę środowiska czy projektach czysto komercyjnych. Architekt krajobrazu może być więc autorem projektu na przydomowy ogród, miejski skwer, ale także zbiornik retencyjny mający wspierać jakość życia żab czy okolicznego ptactwa. W pośredni sposób profesja ta oddziałuje więc na dobrobyt lokalnych społeczeństw i zrównoważony rozwój cywilizacyjny.

Historia architektury krajobrazu

Ogrody i parki aranżowano na zlecenie bogatych i wpływowych ludzi już przed tysiącami lat. O rozwoju profesji architekta krajobrazu mówimy jednak dopiero od XVII w., kiedy to w Europie powstawać zaczęły złożone kompleksy pałacowo-parkowe, sakralne czy rządowe. Doskonałym przykładem są Ogrody Wersalskie zlecone przez króla francuskiego Ludwika XIV mistrzowi André Le Nôtre. Samo pojęcie ukuł w 1828 r. Gilbert Laing Meason, szkocki kupiec i optymalizator procesów rolniczych, który wydał książkę poświęconą pięknym kompozycjom przestrzennym. W popularyzacji świadomego projektowania krajobrazów wsławił się także inny Szkot, John Claudius Loudon, który w 1840 r. opublikował pierwsze wyczerpujące opracowanie dotyczące teoretycznych podstaw architektury przestrzeni otwartej. Zaprojektował on m.in. ogrody wielu ówczesnych możnych, cmentarze w pobliżu Cambridge i Bath, a także arboretum w Derby. Jego prace były inspiracją dla wielu następców, m.in. twórców Królewskich Ogrodów Botanicznych w Kew.

W drugiej połowie XIX w. koncepcja architektury krajobrazu zawędrowała również za ocean, gdzie stała się przedmiotem publikacji, ale także praktycznego wdrażania. W Ameryce też powstały pierwsze międzynarodowe organizacje zrzeszające architektów „zieleni” z różnych krajów świata. Sukcesywnie zaczęto też rozwijać odpowiednie kierunki studiów i kursów profesjonalnych.

Na czym polega praca architekta krajobrazu?

W najprostszym przykładzie zagospodarowania przestrzeni wokół domu architekt krajobrazu postępuje według ustalonego schematu, który rozpoczyna się od oględzin terenu i poznania potrzeb klientów, a kończy na opracowaniu szczegółowego projektu ogrodu. Będzie on uwzględniał zarówno wyznaczenie zagonów, trawników, ścieżek czy betonowych powierzchni, jak i szczegółowy plan gatunków do wysadzenia, irygacji, konstrukcji rekreacyjnych, basenów i oczek wodnych, szklarni czy rabat warzywnych, klombów, oświetlenia zewnętrznego, infrastruktury sportowej, a nawet krajobrazowych dekoracji.

W trakcie procesu architekt przygotowuje zwykle szereg propozycji: od projektów wstępnych i wizualizacji, po projekty wykonawcze, a nawet makiety 3D. Te ostatnie znajdują zastosowanie przede wszystkim w planowaniu większych przestrzeni publicznych. Ponadto architekt krajobrazu sporządza również kosztorys realizacji projektu, a w wielu przypadkach bierze również udział w fazie realizacji nadzorując postęp prac i rozwiązując pojawiające się na bieżąco problemy.

W przypadku większych projektów zagospodarowania przestrzeni publicznej w miastach czy obszarów zielonych częścią pracy architekta krajobrazu może być również analiza naturalnych warunków i ograniczeń prawnych, negocjacje z partnerami czy podwykonawcami, czy konsultacje społeczne. Poza samym przygotowaniem i nadzorem nad realizacją prac, może on również sprawować pieczę nad utrzymaniem danej przestrzeni, np. planowaniem sezonowych nasadzeń czy zarządzaniem pracami pielęgnacyjnymi. W dłuższej perspektywie czasu każdy krajobraz potrzebuje też oczywiście zmian i renowacji wynikających tak z bieżnego zużycia, jak i problemów klimatycznych czy ekologicznych.

Szczególnie ciekawą, ale zarazem trudną, sferą architektury krajobrazu jest ochrona i rewitalizacja historycznych kompleksów, poczynając od zespołów pałacowo-ogrodowych, a skończywszy na zabytkowych centrach miast. Wymogiem jest tutaj znajomość historii sztuki i architektury, jak również przepisów prawnych dotyczących ochrony zabytków.

Jeśli chodzi o sam charakter pracy, to uwzględnia ona zarówno wizyty w terenie i przeprowadzanie pomiarów geodezyjnych czy geoinformatycznych, jak i ręczne oraz elektroniczne przygotowanie projektów architektonicznych. Od architektów wymaga się więc szczególnych uzdolnień w sferze technicznej i artystycznej zarazem.

Gdzie pracuje architekt krajobrazu?

Ogromna większość architektów krajobrazu to niezależni eksperci z własną działalnością gospodarczą, którzy świadczą usługi zarówno klientom prywatnym, jak i firmom, instytucjom czy organom publicznym. Stałe zatrudnienie można jednak znaleźć także w agendach rządowych i wydziałach planowania miast oraz większych kompleksach przyrodniczo-rekreacyjnych lub botaniczno-historycznych.

Sama praca ma najczęściej charakter projektowy i wymaga zaangażowanie się w proces, którym może trwać od kilku tygodni do kilku lat. Architekt krajobrazu współpracuje przy tym często z projektantami budownictwa, hydrologami, geologami, ekologami oraz politykami.

Jak zostać architektem krajobrazu?

Profesjonalny architekt krajobrazu powinien optymalnie mieć ukończone studia magisterskie lub inżynierskie kierunku Architektura krajobrazu. Oferują go już m.in. Katolicki Uniwersytet Lubelski, Politechnika Bydgoska i Wrocławska, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie i w Poznaniu, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie i wiele innych uczelni publicznych oraz prywatnych. Kształcenie obejmuje m.in. matematykę i geometrię, biologię roślin, ekologię, rysunek, planowanie przestrzenne, historię sztuki ogrodowej, a także projektowanie krajobrazu miasta.

Uwaga: W przeciwieństwie do architekta budowlanego architekt krajobrazu nie potrzebuje żadnych specjalnych uprawnień do wykonywania zawodu!

Praca architekta krajobrazu wymaga na pewno kreatywności, uważnego oka, zamiłowania do detalu i wysoko rozwiniętego zmysłu estetycznego. Ponadto potrzebna jest szeroka wiedza botaniczna, zwłaszcza w kontekście uprawnych roślin dekoracyjnych oraz techniczne umiejętności sporządzania planów. Atutem jest znajomość języka obcego, obeznanie z nowymi technologiami oraz zdolności komunikacyjne ułatwiające współpracę z klientem czy partnerami.

Jest to profesja dobrze opłacana i perspektywiczna, która daje ogromną dozę satysfakcji – każdy dokończony projekt jest widocznym świadectwem sam w sobie, a radość i akceptacja użytkowników, czy to przestrzeni publicznej czy prywatnej, to gratyfikacja nie do przecenienia. Dzięki architektom krajobrazu nasze miasta zmieniają się na zieleńsze, zdrowsze, bezpieczniejsze i ogólnie przyjaźniejsze do życia!